One Hundred and Sixty Years

ﺑﻬﺎﺋﻰ

ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺁﺋﻴﻦ ﺑﺎ

ﻳﮑ ﻭ ﺼﺪ ﺷﺼﺖ

ﺳﺎﻝ

٢

ࢌ ষ ﺒﺎرزه ﺑﺎ دﯾﺎ ঃ ﺖ ﺳﺎل આ६ ﺪ و ચࢃ ﯾ ঳ ﯽ ਫ ﮫﺎ ଛ ﻮ দ ﯽ ਐ ﻤﺎ ࣎প ا ໝ ر ห ای از – ﺮ ඪ ﻌﺎ ग़ دورا ن భ ان ୌ ﯽ ا ਣশ د

ﯾﺪون ඼ ່ ﻦ ૱

و ھ

ﻮّم १ ﺮ ඩি ﺑﺎرا ن ١٣٨٩ ] ٢٠١٠ [

ﭼﺎپ

٣

ﻳﮑﺼﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﻣﺒﺎﺭ ﺯﻩ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ

ﺍﻯ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ – ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻣﻌﺎﺻﺮ

ﮔﻮﺷﻪ

ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻓﺮﻳﺪﻭﻥ ﻭﻫﻤﻦ ﻧﺸﺮ ﺑﺎﺭﺍﻥ، ﺳﻮﺋﺪ : ﭼﺎﭖ ﺳﻮّﻡ

۲۰۱۰ ) ۱۳۸۹ ( ، ﻧﺸﺮ ﺑﺎﺭﺍﻥ، ﺳﻮﺋﺪ : ﭼﺎﭖ ﺩﻭﻡ ۲۰۱۰ ) ۱۳۸۹ ( ، ﻧﺸﺮ ﺑﺎﺭﺍﻥ، ﺳﻮﺋﺪ : ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ۲۰۰۹ )

۱۳۸۸ ( ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ ، ﺁﻟﻤﺎﻥ

: ﺷﺎﺑﻚ ۹۷۸-۹۱-۸۵۴۶۳-۳۷-۴

Baran Box 4048, 163 04 SPÅNGA, SWEDEN st. baran @ info Tel: +46-(0)8-88 54 74 ISBN : 978-91-85463-37-4

© Baran 2010 ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺮﺍ ﻧﻘﻞ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﻳﺎ ﺑﺨﺶ ﻯ ﻣ

ﻭ ﻧﺸﺮ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺍﺳﺖ .

ﻟّ ﻒ

ﺆ

ﺭﺍﺩﻳﻮﻫﺎ،

ﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺟﻬﺖ ﭼﺎﭖ ﻣﺠﺪﺩ، ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺩﺭ

.

ﻧﺎﺷﺮ ﺍﺳﺖ

ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻴﻜﺮﻭﻓﻴﻠﻢ ﻭ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﻣﻨﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻝ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ﺟﻬﺖ ﻧﻘﺪ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻣﺴﺘﺜ ﻨﻰ ﻯ ﻛﺘﺒﻲ ﻣﺆﻟﻒ ﻭ

ﺍﺳﺖ

۴

ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ

ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ۱

ﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﺩﻳ

۵

ﺷﺮﺡ ﺭﻭﻯ ﺟﻠﺪ : ﻳﮏ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺎﻣﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺛﻮﺍﺏ ﻳﺎ ﺩ ﺳﺘﻤﺰﺩ، ﺑﻪ ﻭﻳﺮﺍﻧﻰ ﮔﻨﺒﺪ ﺑﻨﺎﻯ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺗﻬﺮﺍﻥ ) ﺣﻈﻴﺮﺓﺍﻟﻘﺪﺱ ( ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ) ﺭﻣﻀﺎﻥ ] ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ [ ﺳﺎﻝ ۱۳۳۴ . ﻣﻪ ۱۹۵۵ [(. .ﻡ ﺣﺠﺔﺍﻻﺳﻼﻡ ﻓﻠﺴﻔﻰ ) ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﻧﻬﺎﺩ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ( ﺑﺎ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﻣﺎﻩ ﻫﺎ ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﻧﮕﺮﺩ . ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺩﻭﻟﺖ ) ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﻧﻈﺎﻣﻰ ( ﺑﺎ ﻫﻢ ﺩﺳﺘﻰ ﻭ ﻫﻢ ﻓﮑﺮﻯ ﺑﺎ ﺭ ﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﮐﻮﺑﻰ ﺩﺳﺖ . ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﭘﺲ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﮐﺴﻰ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﺷﺨﺼﻰ ) ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺎ ( ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻇﻠﻢ ﻫﺎ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ

] ﺵ

ﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﮑﻮﺕ ﺧﻮﺩ ﺻﺤّﻪ ﻣﻰ . ﮔﺬﺍﺭﺩ ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺗّ ﺤﺎﺩ ﻧﺎﻣﺒﺎﺭﮎ ﺩﺭ ﻳﮑﺼﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﻭ ﺁﺯﺍﺭ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺮﻡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺳﺖ .

ﺷﮑﻨﻰ

۶

ﻓ ﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﮐﺘﺎﺏ ﻧﺨﺴﺖ :

۱۷ ۲۵ ۳۵ ۴۰ ۴۹ ۵۰ ۵۷ ۶۰ ۶۰ ۶۲ ۶۶ ۶۷ ۷۹ ۸۵ ۹۱ ۹۴ ۹۸

ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎﺭ

ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ ﻣﻌﻤّ : ﺎﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ

ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﻏﺮﺑﻰ ﻭ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮﻯ

ﺑﻬﺎﺋﻰ -

ﭘﺮﺍﮐﻨﻰ ﻭ ﻟﺠﻦ ﻣﺎﻟﻰ

ﺩﺭﻭﻍ

ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ : ﺩﻻﻳﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ

ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺩﻳﻨﻰ ﺟﻬﺎﻥ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻫﺎﻯ ﻋﻘﻴﺪﺗﻰ ﺑﺎ ﺍﺳﻼﻡ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻫﺎﻯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﻫﻮﻳّﺖ ﻣﻠّﻰ ﭘﺎﺳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺯﺩﮔﻰ

ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ : ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﮤ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ

ﺍﻯ ﺍﺯ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﻭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻳﺰﺩ ﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﮐﺸﻰ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ

ﮔﻮﺷﻪ

ﺻﺤﻨﻪ

ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ

۱۰۲ ۱۰۴ ۱۰۶

ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﺯﺭﺩﺷﺘﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ

ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎﺭﻡ : ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﻯ

ﻭﺍﻗﻌﮥ ﻗﺘﻞ ﺍﻳﻤﺒﺮﻯ ﮐﻨﺴﻮﻝ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ

۱۱۱ ۱۱۲ ۱۱۵ ۱۱۷ ۱۲۲ ۱۳۴ ۱۴۲ ۱۵۲

ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﻳﻨ ﻰ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺑﻬﺎﺋﻰ

ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻦ ﺣﺠﺎﺏ

ﺷﻤﺎﺭ ﮐﺸﻒ ﺣﺠﺎﺏ

ﺳﺎﻝ

ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ : ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﻯ

۱ - ﺗﻮﻃﺌﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻯ ﻭ ﺩﺷﻤﻦ ﺗﺮﺍﺷﻰ

۲ - ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﻫﺎﻯ ﮐﻴﻨﻴﺎﺯ ﺩﺍﻟﻘﻮﺭﮐﻰ ﻳﺎ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎء ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ۴ - ﻫﺸﺘﺎﺩ ﻭ ﻳﮏﺿﺮﺑﻪ ﭼﺎﻗﻮ ﺑﺮ ﭘﻴﮑﺮ ﻳﮏ ﻃﺒﻴﺐ ، ﻗﺘﻞ ﻫﻮﻟﻨﺎﮎ ﺩﮐﺘﺮ ﺑﺮﺟﻴﺲ ﺩﺭ ﮐﺎﺷﺎﻥ ۵ – ﻋﺸﻖ، ﺣﺴﺎﺩﺕ ﻭ ﺧﺒﺎﺛﺖ، ﻰﻗﺘﻠ ﻓﺠﻴﻊ ﺩﺭ ﺍﺑﺮﻗﻮ ﻭ ﭘﻰ ﺁﻣﺪﻫﺎﻯ ﺁﻥ ۲۰۲ ۶ - ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﺁﻳﺖ ﺍﻟﻠﻪ ﺑﺮﻭﺟﺮﺩﻯ ﻭ ﺣﺠّﺔﺍ ﻻﺳﻼﻡ ﻓﻠﺴﻔﻰ، ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺣﻈﻴﺮﺓﺍﻟﻘﺪﺱ ) ﻣﺮﮐﺰ ﺍﺩﺍﺭﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺗﻬﺮﺍﻥ ( ۲۱۹ ۷ - ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺿﺪ ﺑﻬﺎﺋﻴّ ۲۴۸ ۳ - ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺷﺎﻫﺮﻭﺩ ۱۷۳ ۱۰ - ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺟﺎﺳﻮﺱ، ﻋﺎﻣﻼﻥ ﺭﻭﺱ، ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ، ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ، ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ ، ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﻴﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ۱۱ - ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﻪ ﻋﻼﻗ ﺑﻰ ﺑﻪ ﻣﻴﻬﻦ ﻳﺎ ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ۱۲ - ﻫﻮﻳﺪﺍ، ﻭﺯﺭﺍء ﻭ ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﮕﺎﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ۲۹۲ ۸ - ﺩﮐﺘﺮ ﻓﺮﻳﺪﻭﻥ ﺁﺩﻣﻴّﺖ ، ﻣﻮﺭّﺥ ﻳﺎ ﺭﺩّﻳﻪ ﻧﻮﻳﺲ ۹ - ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﮥ ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ، ﺳﻔﺎﻟﻴﻨﻪ ﺍﻯ ﺑﻰ ﺍﺭﺯﺵ ۲۶۲ ۲۸۳

ﺖ ﺣﺠّﺘﻴﻪ

۳۲۱ ۳۴۴ ۳۶۴

۱۳ - ﺗﺤﻘﻴﺮ، ﺧﻮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻭ ﻧﺠﺲ ﺷﻤﺎﺭﺩﻥ

ﮐﺘﺎﺏ ﺩﻭّﻡ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﺋﻰ ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﺼﻞ ﺍﻭّﻝ : ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﺯﺍﺭﻯ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻫﺎﻯ ﺁﺧﺮ ﺭﮊﻳﻢ ﺷﺎﻩ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻭ ﺁﺗﺶ ﺳﻮﺯﻯ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﮥ ﺳﻌﺪﻳّﮥ ﺷﻴﺮﺍﺯ

۳۷۷ ۳۸۷ ۳۸۹ ۳۹۴ ۴۰۱ ۴۰۴ ۴۰۶ ۴۰۸ ۴۰۹

ﻳﻮﺭﺵ ﺑﺮ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻮﻳﺮ ﺍﺣﻤﺪﻯ

ﻓﺼﻞ : ﺩﻭّﻡ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻥ ﻇﻠﻢ ﺩﺭ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ

ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﻗّ ﺖ ﻣﻬﻨ ﺪﺱ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻥ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﻨﻰ ﺻﺪﺭ ﻭ ﺭﺟﺎﺋﻰ

ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻰ ﺭﺟﺎﺋﻰ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ

ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻭﺣﺸﺖ ﻭ ﺍﺧﺘﻨﺎﻕ

ﻓﺼﻞ ﺳﻮّﻡ : ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺳﻠﺐ ﻫﻤﮥ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﻯ ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ

۴۱۲ ۴۱۸

ﺁﻣﺪﻫﺎﻯ ﺣﺬﻑ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ

ﭘﻰ

ﻓﺼﻞ : ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ، ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﺗﺸﮑﻴﻼﺕ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺳﺮﺷﻨﺎﺱ

۴۲۰ ۴۲۳ ۴۲۴ ۴۲۸ ۴۳۴ ۴۳۶ ۴۳۷

ﺗﺒﺮﻳﺰ

ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﺤﻠّ ﺭﺑﻮﺩﻥ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﻠّﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ

ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻰ

ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﺤﻠّﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻳﺰﺩ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﺤﻠّﻰ ﺑﻬﺎ ﺋﻴﺎﻥ ﻫﻤﺪﺍﻥ

ﺗﻬﺮﺍﻥ

ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﺤﻠّ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻰ

ﺩﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺩﺭ ﻣﺸﻬﺪ

۴۳۸ ۴۳۸ ۴۳۹ ۴۴۷ ۴۴۸ ۴۴۸ ۴۴۸ ۴۵۹ ۴۶۲ ۴۶۲ ۴۶۳ ۴۶۸ ۵۷۹

ﺗﻴﺮﺑﺎﺭﺍﻥ ﻧﻪ ﺗﻦ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﺤﻠّﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺗﺒﺮﻳﺰ

ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﻓﻦ ﻧﮑﻨﻴﺪ

ﻫﺎﻯ ﻩﻣﺮﺩ

ﺗﻴﺮﺑﺎﺭﺍﻥ ﭘﻨﺞ ﺯﺍﺭﻉ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺍﻫﺎﻟﻰ ﺩﺍﺭﺍ ﻥ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺍﻋ ﻀﺎﻯ ﺩﻭّ ﻣﻴﻦ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﻠّﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﺩﻭّ ﻣﻴﻦ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﺤﻠّ ﺗﻬﺮﺍﻥ

۴۴۰

ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻰ

ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﺤﻠّ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻰ

ﻗﺰﻭﻳﻦ

ﻓﺎﺟﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﮐُﺸﻰ ﺷﻴﺮﺍﺯ

ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻭ ﺍِﻋﻤ ﺎﻝ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎﻯ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﮐﺸﻮﺭ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﺳﻮّﻣﻴﻦ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﻠّﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮﺏ، ﺁﺯﺍﺭ ﻭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﻧﺤﻼﻝ ﺗﺸﮑﻴﻼﺕ ﺑﻬﺎﺋﻰ

ﻧﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ : ﻭﻳﺮﺍﻥ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﻣﺎﮐﻦ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﻬﺎﺋﻰ ۴۸۱ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﺣﻈﻴﺮﺓﺍﻟﻘﺪﺱ ﻫﺎ ﻭ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ۴۸۷ ﻣﺼﺎﺩﺭﮤ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻣﻴﺜﺎﻗﻴﻪ، ﺩﺭﻣﺎﻧﮕﺎﻩ ﻫﺎﻯ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺧﺎﻧﮥ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪﺍﻥ ۴۸۹ ﻓﺼﻞ : ﻢﺷﺸ ﺍﺧﺘﻨﺎﻕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻯ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ۴۹۵ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺩﻭﻟﺘﻰ ۴۹۵ ﺿﺒﻂ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻣﻮﺭﻭﺛﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ۴۹۷ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺧﺼﻮﺻﻰ ۴۹۹ ﺭﺍﻧﺪﻥ ﺯﺍﺭﻋﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﺕ ﻭ ﺿﺒﻂ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﻳﺸﺎﻥ ۴۹۹ ﻓﺼﻞ : ﻢﻫﻔﺘ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻳﺖ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﻤﻴﻨﻰ، ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺧﺘﻨﺎﻕ ۵۰۱ ﻭﻳﺮﺍﻧﻰ ﺧﺎﻧﮥ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯ

۵۰۳ ۵۰۵

ﻣﺼﻮّﺑﮥ ﺷﻮﺭ ﺍﻯ ﻋﺎﻟﻰ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺩﺍﻣﮥ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﺎﻏﻞ ﻣﺸ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻰ ﻣﺤﺮﻭﻣﻴّ ﺖ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻳﻮﺭﺵ ﻭ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺁﺯﺍﺩ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ

۵۰۵

ﻓﺼﻞ : ﻢﻫﺸﺘ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺣﺠّﺔﺍﻻﺳﻼﻡ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻰ ﺷﮑﺎﻑ ﻋﻤﻴﻖ » ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﻀﺎﻯ ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ «

۵۰۹ ۵۱۰ ۵۱۲ ۵۱۲ ۵۱۳ ۵۱۵ ۵۱۷ ۵۱۹ ۵۲۰ ۵۲۱ ۵۲۳ ۵۲۷ ۵۳۰ ۵۳۰ ۵۳۴ ۵۳۶ ۵۴۱

ﮐﻼﻑ ﺳﺮ ﺩﺭ ﮔﻢ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻳﻮﺭﺷ ﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺯﻳﺮ ﺯﻣﻴﻨﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺣﻘﻮﻗﻰ ﺛﺒﺖ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺿﺒﻂ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﺋﻰ ﻫﺎﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻫﺎ

ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻧﮑﻨﻴﺪ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺣﻘﻮﻕ ﺷﻬ ﺮﻭﻧﺪﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﭼﺎﺭﻩ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺳﺖ؟ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺣﻖ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻳﺎ ﺍﺩﺍﻣﮥ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﮑﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ

؟ﺧﻴﺮ

ﻓﺼﻞ : ﻢﻧﻬ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺁﻗﺎﻯ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﺣﻤﺪﻯ ﻧﮋﺍﺩ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻓﺮﺳﻮ ﺩﻥ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺮﺩﻥ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﺸﺘﻰ ﺍﺯ ﺧﺮﻭﺍﺭ، ﻣﺎﺟﺮﺍﻯ ﻳﮏ ﻃﺒﻴﺐ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ، ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻰ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﮔﻴﺮﻯ ﺳﺨﺖ ﻫﺎﻯ ﺗﺎﺯﻩ، ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻯ ﺁﻣﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ

۵۴۶ ۵۴۹ ۵۵۱ ۵۵۴ ۵۵۵ ۵۵۷ ۵۶۳ ۵۷۱ ۵۷۱ ۵۷۶ ۵۸۳ ۵۸۴ ۵۸۶ ۵۸۹ ۵۹۱ ۵۹۳ ۵۹۵ ۶۰۶ ۶۵۳ ۶۶۵

ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ۵۴ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯ

ﻣﻦ ﻫﺎﻟﮥ ﺭﻭﺣﻰ، ﻳﮏ ﺯﻧﺪﺍﻧﻰ ﻫﺴﺘﻢ

ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺑ ﻬﺎﺋﻴﺎﻥ

ﺁﺗﺶ ﺯﺩﻥ ﺧﺎﻧﻪ

ﻭﻳﺮﺍﻧﻰ ﻫﺎ ﻭ

ﺍﻣﻀﺎء ﻃﻮﻣﺎﺭ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺟﺪّﻯ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺮﺗﺪّﻳﻦ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﻣﺤﺎﮐﻤﮥ ” ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ “

ﻓﺼﻞ ﺩﻫﻢ : ﺑﺎﻻ ﺭﻓﺘﻦ ﺗﺐ ﺗﻮﻫّﻢ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻓﺼﻞ ﻳﺎ ﺯﺩﻫﻢ : ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻫﺎﻯ ﺁﻳﺎﺕ ﻋﻈﺎﻡ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ

ﺍﻟﻠﻪ ﺁﻳﺖ ﺧﻤﻴﻨﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ

ﺍﻟﻠﻪ ﺁﻳﺖ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪﺍﺭﻯ، ﻣﻨﺘﻈﺮﻯ ﻭ ﺣﺠّﺔﺍﻻﺳﻼﻡ ﮐﺮّﻭﺑﻰ

ﺍﻯ، ﻣﮑﺎﺭﻡ ﺷﻴﺮﺍﺯﻯ ، ﻣﺤﻼّﺗﻰ ، ﺩﺳﺘﻐﻴﺐ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ

ﺍﻟﻠﻪ ﺁﻳﺖ

ﺧﺎﻣﻨﻪ

ﻓﺼﻞ :ﻫﻢﺩ ﺩﻭﺍﺯ ﺩﺍﺩﺧﻮﺍﻫﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻰ ﺩﻟﻰ ﻭ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎ

ﻥ

ﻫﻢ

ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﺴﺘﻢ

ﻣﺎ ﺷﺮﻣﮕﻴﻨﻴﻢ، ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﻭ ﺳﮑﻮﺕ ﮐﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ

ﻫﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ، ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻯ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ

ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ

ﺳﺨﻦ ﭘﺎﻳﺎﻧﻰ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﮎ

ﺷﻨﺎﺳﻰ

ﮐﺘﺎﺏ

ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺍﺳﺎﻣﻰ ﻭ ﺍﻋﻼﻡ ) ﻧﻤﺎﻳﻪ (

ﺗﻘﺪﻳﻢ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻥ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺷﺠﺎﻋﻰ ﮐﻪ ﺟﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻭ ﺣﻖ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺩﻳﻦ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ ... ﻧﺪﺍ ﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻫﺎﻯ ﺭﮊﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺩﭼﺎﺭ ﺭﻧﺞ ﻭ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺍﻧﺪ ... ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﮐﺴﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﺯ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭘﻴﺸﻪ ﻯ ﺍ ﻭ ﺍﺯ ﺣﻖ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻫﺎ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﮔﺸﺘﻨﺪ ... ﺑﻪ ﻫﻤﮥ ﺩﻳﺪﮔﺎﻥ ﻋﻘﻴﺪﺗﻰ، ﺭﻧﺞ ﺩﻳﺪﮔﺎﻥ، ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻼﮐﺸﻴﺪﻩ ﺍﻯ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻭ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻇﻠﻢ ﺧﻢ ﻧﮑﺮﺩﻧﺪ ... ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ ﻣﺮﺩﮔﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺣﻖ ﺁﺭﻣﻴﺪﻥ ﺩﺭ ﺧﺎﮎ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ... ﺳﺖﺍ

ﺳﺘﻢ

١٣

١۴

ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻮ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ ﻭ ﺑﺴﻨﺠﻴﻢ ... ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﮑﺎﻧﻰ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻣﺤﺘﺎﺟﻴﻢ ... ﻓﺮﺿﻴﺎﺕ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﻫﺎ ﻭ ﺟﺰﻣﻴﺎﺕ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺭﺍ ﻭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺬﺍﺷﺖ ... ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺽ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻫﺎﻯ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺫ ﻫﻨﻰ ﭘﺎﻟﻮﺩﻩ ﺍﺯ ﺭﺳﻮﺑﺎﺕ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﮔﺮﺗﻪ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ . ﺑﻴﺶ ﻭ ﮐﻢ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﻯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻤﺎﮐﺎﻥ ﻧﺎﮐﺎﻭﻳﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺘﺠﺪّ ﺩ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺯﺩﮔﻰ، ﺷﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﺑﺎﺭ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺟﺪّﻯ ﺧﺎﻟﻰ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺷﻌﻮﺭ ﺍﺟ ﺘﻤﺎﻋﻰ، ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ﺷﻮﺭ ﺗﻮﺩﮤ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ . ﺍﻧﺪ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﻴﻼﻧﻰ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺯﻣﻴﻨﻪ، ﺩﺭ ﻫﺮ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻭ ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺍﺳﺖ . ﭼﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻭ ﭼﻪ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ . ﺩﺍﻭﺭﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﺮﺍﻳﻤﺎﻥ ﺣﮑﻢ ﺗﮑﺒﻴﺮ ﻳﺎ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﺩﺍﺭﺩ . ﻳﺎ ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ ﻃﺮﺩ ﻣﻄﻠﻖ . ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻳﺎ ﻣﻨﺠﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﺍﻣﺎﻡ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻳﺎ ﻣﻠﻌﻮﻧﻨﺪ ﻭ ﭼﻬﺮﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺍﺑﻠﻴﺲ ﺑﻰ. ﺳﺒﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺣﺘّﻰ ﻳﮏ ﺩﻭﺭﮤ ﻧﺎﻗﺺ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ . ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﺟﻤﻠﮕﺎﻥ ﻧﺨﻮﺍﻧﺪﻩ ﻭ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮﻧﺪ ! ﻫﻤﺎ ﻧﺎﻃﻖ

ﺷﻨﻴﺪﻩ

ﮐﺮﺩﻩ

١۵

١۶

ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﮔﻮﺷﻪ ﺍ ﻯ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻭ ﭘﺎﻳﻤﺎﻝ ﺷﺪﮤ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎﺳﺖ . ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﺎﺑﻴﺶ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭼﻴﺰﻯ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ، ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻭ ﮔﺮﻳﺰﻯ ﺑﺎﻭﺭﻧﮑﺮﺩﻧﻰ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮﺍﺳﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﺳﺎﺯﻧﺪ . ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺭﺣﻤﺎﻧﮥ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻭ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺍﺻﻼﺡ ء ﺁﻥ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﺤﻮّﻟﻰ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ . ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ، ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺻﺪ ﮐﺸﻮﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪ، ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﻮﻟّﺪ ﺗ ﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﻭ ﺁﺯﺍﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ، ﭘﻴﺮﻭﺍﻧﺶ ﺑﺎ ﺷﻘﺎﻭﺕ ﻭ ﺑﻴﺮﺣﻤﻰ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺍﻧﺪ، ﺍﻣﻮﺍﻟﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﺭﻓﺘﻪ، ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺣﺘّﻰ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻫﺎﻳﺸﺎﻥ ﻭﻳﺮﺍﻥ ﮔﺸﺘﻪ، ﻣﺰﺍﺭﻋﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ، ﭘﻴﺮﻭﺍﻧﺶ ﺍﺯ ﮐﺎﺭ ﻭ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻭ ﻣﻤﻨﻮﻉ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻣ ﻮﺭﺩ ﺯﺷﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻧﺎﺭﻭﺍﺗﺮﻳﻦ ﺗﻬﻤﺖ ﻫﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ . ﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ” “ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺭﺩ، ﮐﻠﻤﻪ ﺍﻯ ﮐﻪ ﮔﻮﺵ ﻫﺎﻯ ﺍﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺗﻬﻤﺖ ﻭ ﺍﻓﺘﺮﺍ ﻭ ﺩﺭﻭﻍ، ﺗﺎﺏ ﺷﻨﻴﺪﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻧﺎﻡ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺁﺳﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ . ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﻭ ﺁﺯﺍﺭ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺩﻫﺪ، ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﻏﻮﺍ ﻭ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﺗﻘﺮﻳﺒﴼ ﻫﻤﮥ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ . ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺑﻴﺴﻮﺍﺩﺍﻥ ﻭ ﺧﺒﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﺯﺍﺭﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻬﻞ ﻭ ﺗﻌﺼّﺐ ﻭ ﻳﺎ ﺛﻮﺍﺏ ﺍﺯ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺩﻳﻨﻰ ﺧﻮﺩ ﺗﻮﺟّ ﺣﺎﻟﻰ ﻭ ﺑﻰ ﻬﻰ ﺍﺯ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺎﺕ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻳﺎ ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ ﺁﻥ ﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﻳﺪ، ﺑﻪ ﺟﻌﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ . ﺍﺯ ﻓﻌّ ﺎﻟﻴﻦ ﭼﭗ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺌﻮﺭﻯ ﭘﺎﻳﻪ ﻭ ﺳﺴﺖ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﻣﻮﺭّﺧﻴﻦ ﻣﺎ، ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻰ

ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ

ﺑﻰ

ﻣﻰ

ﺷﺪﻩ

ﮐﺘﺎﺏ

ﻣﻰ

ﺑﻰ

ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ

ﻫﺎﻯ ﺑﻰ

١٧

ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻨﻰ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺟﻌﻞ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺳﺖ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻭﻩ ﺣﺠّﺘﻴﻪ ﻭ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ﺁﻭﺍﺭﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﻻﻧﻪ ﻭ ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺘﻨﺪ . ﺩﺭ ﺑﺎﻻﻯ ﺍﻳﻦ ﻫﺮﻡ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻃﺒﻘﮥ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ، ﺁﻳﺎﺕ ﻋﻈﺎﻡ، ﺍﻣﺎﻣﺎﻥ ﺟﻤﻌﻪ، ﻣﻼّﻳﺎﻥ، ﻃﻠﺒﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺿﻪ ﻫﺎ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ ﮐﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﭘﻴﺸﮕﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻗﺎﻣﻮﺱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﺪﺍﺭﻯ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺑﺎ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺗﻮﺯﺍﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ . ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻫﻪ ﻫﺎﻯ ﻣﺘﻤﺎﺩﻯ ﻋﻮﺍﻡ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻓﮑﻨﻰ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﮐﺸﻰ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺎﻟﻰ ﻭ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻰ ﺷﺎﻥ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﮐﺎﺭﺳﺎﺯ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﺯ ﻃﺒﻘﮥ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ، ﮐﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺎ ﺩﻟﺰﺩﮔﻰ ﻭ ﻫﺮﺍﺳﻰ ﺑﻰ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋ ﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﻧﮕﺮﻧﺪ، ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻳﺎ ﻧﺎﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺯﻳﺮ ﻧﻔﻮﺫ ﻗﺮﺍﺭ . ﺩﺍﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﻧﻴﻤﮥ ﺩﻭﻡ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺑﺎﺏ، ﺑﻨﻴﺎﻥ ﮔﺬﺍﺭ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﺎﺑﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﺩﻋﺎﻳﺶ، ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ، ﻣﺴﻴﺢ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺴﻰ ﺑﺎ ﺣﻀﻮﺭ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ﻭ ﻭﻟﻰ ] ﻋﻬﺪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮﺯﺍ [ ، ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺗﻴﺮﺑﺎﺭﺍﻥ ﮐﺮﺩﻧﺪ . ﺑﻬﺎءﺍﻟﻠﻪ ﺍﺯ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻨﻴ ﮔﺬﺍﺭ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺩﻭﺭﺍﻓﺘﺎﺩﮤ ﻋﮑﺎ ﺟﺎﻯ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﻳﮑﻰ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﻬﺮ ﭼﺸﻢ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥ ﻓﺮﻭ ﺑﺴﺖ . ﺑﺎ ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ، ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻳﻬﻮﺩﻯ ﻭ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﺩﺭ ﺣﺪّﻯ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ، ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﭘﻨﺪﺍﺭﻫﺎ ﻭ ﺑ ﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﮐﻬﻦ ﺳﻨّﺘﻰ ﺑﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻨﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺗﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮔﺴﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﻭ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪﻯ ﺭﺍﻫﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻧﺪ . ﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺩﻳﻦِ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﻋﻠﻢ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﺑﭙﺎ ﮐﺮﺩﻧﺪ . ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﺭﻳﺸﻪ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﻝ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﮐﻪ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﺁﺑﺎﺩ ﻧﻘﺸﻰ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻓﺪﺍﮐﺎﺭﻯ ﻫﺎﻯ ﺍﻧﮕﻴﺰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭘﺎﺱ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ . ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﺶ ﺭﻫﺎ ﺍﺯ ﻗﻴﺪ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻭ ﻣﻮﻫﻮﻣﺎﺕ، ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﺪﺍﺭﻯ ﻭ ﻋﺸﻖ ﻭ ﻣﺤﺒّ ﻧﻮﻉ ﺭﺍ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺗﺮﺍﺷﻰ ﻭ ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮﺯﻯ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ، ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﺕ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻳﺎﺑﺪ ﻭ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺲ ، ﺑﺎ ﻫﺮ ﻋﻘﻴﺪﮤ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ، ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻭ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ . ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﺤﺮﻭﻣﻴﺖ ﺍﺯ ﻫﻤﮥ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﺭﻭﺑﺮﻭ

ﺧﻮﺍﻥ

ﮐﻴﻨﻪ

ﻧﻔﺎﻕ

ﺎﻥ

ﺣﻴﺮﺕ

ﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ

ﺩﺷﻤﻦ

١٨

ﺷﺪﻥ ﺑﺎ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﺁﺯﺍﺭﻫﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﻳﺪﻧﺪ . ﻳﻮﺭﺵ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﮥ ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﻭ ﺣﮑّﺎﻡ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﮐﻪ ﻣﺤﻮ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﺪﻑ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﺎ ﭘﺎﻳﻤﺮﺩﻯ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺭﻭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻧﺎﮐﺎﻡ ﻣﺎﻧﺪ ﺩﺭ . ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺳﻠﺴﻠﮥ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺑﺎ ﺍﻓﺖ ﻭ ﺧﻴﺰﻫﺎﻳﻰ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﺍﻭﺝ ﺧﻮﺩ ﺭﺳﻴﺪ . ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﮔﺮ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﻳﻦ ﺁﺯﺍ ﺭﻫﺎ ﻭ ﺭﻧﺞ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻯ ﺗﻌﺼّﺐ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺆﺍﻝ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺗﻘﻴﻪ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻧﻤﻰ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﻇﻠﻢ ﺭﻫﺎ ﮔﺮﺩﻧﺪ . ﺩﺭﺳﺖ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﺩﺍﺩﻥ ﻫﺎ ﺣﻤﺎﺳﻪ ﺍﻯ ﻣﻰ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮﻳﻰ ﻭ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺣﻘ ﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺭﺩ . ﺗﺤﻤّ ﻞ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﺮﺩﺍ ﻫﻤﮥ ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺯ ﻭ ﺑﻮﻡ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﻭﺍﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺷﺤﻨﻪ ﻭ ﻣﺤﺘﺴﺐ ﻭ ﻗﺎﺿﻰ ﺷﺮﻉ ﻭ ... ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﻮﺩ، ﺧﻮﺍﻩ ﺩﻳﻨﻰ، ﺧﻮﺍﻩ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺁﺯﺍﺩ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺎﻯ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻣﻰ ﻓﺸﺎﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﻭ ﻓﮑﺮﻯ ﺑﻬﺎﻯ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ، ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺎﻟﻮﺱ ﻭ ﺭﻳﺎ ﻭ ﻧﻔﺮﺕ ﭘﺮﺍﮐﻨﻰ ﻣﻰ ﺍﻳﺴﺘﻨﺪ . ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﮔﻰ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ، ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ، ﺑﺎ ﺗﺮﻭﺭﻫﺎﻯ ﺍﻧﺘﺤﺎﺭﻯ، ﺑﺎ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺧﺮﺍﺑﮑﺎﺭﻯ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻧﻴ . ﺴﺖ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﺎ ﻧﺜﺎﺭ ﻋﺸ ﻖ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﻭ ﺑﺎ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ، ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎﻥ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻴﻮﮤ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻇﻠﻢ ﻭ ﺗﻌﺼّﺐ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ . ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ . ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻣﺎ ﭼﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻫﺎﻯ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ، ﺷﺎﻫﺪ ﻓﺪﺍﮐﺎﺭﻯ ﻫﺎﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺩﻟﻴﺮ ﻯ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ . ﺍﻧﺪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻬﻢ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﮐﺴﻰ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻢ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ، ﺣﻖ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ، ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﺩﺍﺩﺧﻮﺍﻫﻰ ﻭ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ . ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻧﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﺎ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎﻯ ﺩﺭﺳﻰ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻰ ﻣﻤﻨﻮﻉ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﻓﻘﻂ ﻭﻗﺘﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﺠﺎﺯ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺭﺩّ ﻭ ﺑﺪﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﻧﻔﺮﺕ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ . ﺳﺮ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺎ ﭘﺮﺩﻩ ﭘﻮﺷﻰ ﺑﺮ ﺟﻨﺎﻳﺎﺕ ﺧﻮﺩ، ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺩﻥ ﻭ ﺗﻘﻠﺐ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﻳﺎ ﺟﻌﻞ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎﻯ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺗﺼﻮﻳﺮﻯ ﻭﺍﮊﮔﻮﻧﻪ ﻭ ﺯﺷﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .

ﺑﻪ ،

ﻣﻰ

١٩

ﺍﺳﺘﺎ ﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﺴﻴﻦ ﺯﺭّﻳﻦ ﮐﻮﺏ ﺍﺩﻳﺐ، ﻣﻮﺭﺥ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮤ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻩ ﻫﺎ ﺍﺛﺮ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﻰ ﻭ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧ ﻮﺩ ” ﺗ ﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﺗﺮﺍﺯ ﻭ “ ﺑﺎ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏ ” ﺗ ﺎﺭﻳﺦ ﺷﻬﺪﺍﻯ ﻳﺰ ﺩ “ ، ﮐﻪ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮑﺼﺪ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﻳﺰﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻳﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻰ ، ﻣﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﻮﻳﺴﺪ : ﻓﺮﻗﻪ

ﻫﺎﻯ ﻣ ﺬﻫﺒﻰ ﮐﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ، ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻳﮏ ﻧﻮﻉ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴّ ﺖ ﺍﻳﺰﺩﻯ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﺸﻨﺪ ﻭ ﻳﮏ ﻧﻮﻉ ﺳﺒﻌﻴّ ﺖ ﺍﻫﺮﻳﻤﻨﻰ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ . ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻬﻴﺪﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ، ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺳﺮﻳﺎﻧﻰ ﺣﺘّﻰ ﮐﺮﻳﺴﺘﻴﻦ ﺳﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻤﺪّ ﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠّ ﻰ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻰ ﺷﻤﺎﺭﺩ، ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺯ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺑﺎ ﭼﻨﺎﻥ ﻟﺤﻦ ﻧﻔﺮﺕ ﺁﻣﻴﺰﻯ ﺳﺨﻦ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺴﻤﺖ ﺍﻯ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭼﻪ ﻭﻯ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﻣﺨﻠﻮﻕ ﺗﻌﺼّﺐ ﻳﺎ ﺗﻮﻫّﻢ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺷﻤﺮﺩ . ﺁﻳﺎ ﺁﻥ ﭼﻪ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ » ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﻬﺪﺍﻯ ﻳﺰ ﺩ « ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺍﺯ ﻭﺣﺸﺖ ﻣﻮﻯ ﺑﺮ ﺍﻧﺪﺍﻡ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍﺳﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪّﻯ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻮﻫّﻢ ﻭ ﺗﻌﺼّﺐ ﺁﻥ ﻫﺎ ﻧﺎﺷﻰ ﻧﻴﺴﺖ ؟ ١ ) ﺯﺭّﻳﻦ ﮐﻮﺏ ۱۳۶۲ : ۱۴۸ ( ﮔﻮﻳﻴﻢ ﺯﺭّﻳﻦ ﮐﻮﺏ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻬﻴﺪﺍﻥ ٢ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﻣﻰ ﻧﮕﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﻬﺪﺍﻯ ﻳﺰﺩ ﻭ ﺷﺮﺡ ﻗﺴﺎﻭﺕ ﻫﺎﻯ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﺍﻥ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﮥ » ﺗﻮﻫّﻢ ﻭ ﺗﻌﺼّﺐ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﮥ ﺳﺎﻳ « ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺑﻴﺎﻧﺪﺍﺯﺩ . ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﺁﺭﺯﻭ ﮐﻨﻴﻢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﻮﺭّﺥ ﻣﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﻀﺎﻭﺕ، ﺯﺣﻤﺘﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ، ﺳﻔﺮﻯ ﺑﻪ ﻳﺰﺩ ﻣﻰ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻥ ﺁﻥ ﻓﺠﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﺸﺴﺖ . ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﺎﻣﻰ ﺍﺯ ﮐﺘﻴﺒﮥ ﮐﺮﺗﻴﺮ ﻣﺆﺑﺪ ﺑﺰﺭﮒ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺧﻮﺏ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﻭﻯ ﺩ ﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ، ﺩﻳﮕﺮﺩﻳﻨﺎﻥ، ﺩﻳﻮﭘﺮﺳﺘﺎﻥ ... ﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ، ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﺎﻟﻴﺪﻩ ﻭ ﺟﺎﻯ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﺍﺯ ﻗﺴﺎﻭﺕ ﻫﺎ ﻭ ﺑﻴﺮﺣﻤﻰ ﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻧﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﻣﺰﺩﮐﻴﺎﻥ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻣﺮﺗﮑﺐ 1 ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺟﻤﺎﻝ ﺯﺍﺩﻩ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﻴﺰ ﺷﺮﺣﻰ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻳﺰﺩ ﻭ ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ ) ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ .( 2 ﮐﺘﺎﺏ » ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻬﻴﺪﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍ ﻥ « ﻣﺎﺟﺮﺍﻯ ﺧﻮﻧﺒﺎﺭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺗﻮﻃﺌﮥ ﻣﻮﺑﺪﺍﻥ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺍﺗّﻬﺎﻡ ﺟﺎﺳﻮﺳﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﻡ .

ﮐﻪ،

ﻋﻤﺪﻩ

ﻣﺎ ﻧﻤﻰ

ﻣﻰ

٢٠

ﮔﺮﺩﻳﺪﻧﺪ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﮕﺬﺍﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﺮﻡ ﺁﻭﺭﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻳﮑﺼﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻬﻴﺪﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺘﻦ ﮐﺘﻴﺒﮥ ﮐﺮﺗﻴﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﻧﺪﻩ ﻭ ﻋﻠﻨﻰ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻰ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺧﺸﻮﻧﺖ، ﻗﺴﺎﻭﺕ ﻭ ﺑﻴﺮﺣﻤﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻰ ﺭﻧﮓ ﻣﻰ . ﺳﺎﺯﺩ ﻧﮑﺘﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺷﻮﻡ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ ﺭﺥ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﺸﻒ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﺭ ﻗﻌﺮ ﺑﻰ ﺧﺒﺮﻯ ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮﺩ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻰ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻗﺮﻥ ﻫﺎ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﺗﺎ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﻨﺸﻮﺭ ﻣﻠﻞ ﺤﻣﺘّ ﺪ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﻳﺎﺑﻨﺪ . ﻭﻟﻰ ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﻴﺮﺩ، ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﮑﻢ ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ، ﺯﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺟﻬﺎﻥ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻭ ﺣﻖ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﺑﺪﻳﻬﻰ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﺧﺪﺍﺩﺍﺩﮤ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ . ﺩﺍﻧﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﺿﺮ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﻧﻤﺎﺋﻰ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻧﻪ « ﺖ ﺍﻫﺮﻳﻤﻨﻰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ . ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺷ ﺪﻩ ﺍﺯ ﮔﻮﺷﮥ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻳﺪ . ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﺗﺮﮎ ﻭ ﺑﻠﻮﭺ ﻭ ﺗﺮﮐﻤﻦ ﻭ ﮐﺮﺩ، ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺑﻖ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﻭ ﺑﺎ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎﺋﻰ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥ ﻭ ﺗﺎﺑﻨﺎﮎ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻳﻨﺪﮤ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻯ ﺩﺍﺩﻥ ﻣﺎﻝ ﻭ ﻫﺴﺘﻰ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺧﻮﺩ، ﺑﺎ ﺳﮑﻮﺕ ﻭ ﺑﺮﺩﺑﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﭘﺎﻯ ﺁﻥ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ . ﺍﻧﺪ ﺭﻭﺵ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺍﻭﻝ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﮎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺍﺳﻨﺎﺩﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻬﺎﻯ ﮐﺘﺎﺏ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﻭ ﺭﺳﻤﻰ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﺍﻯ ﺷﻮﻡ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﺩﻥ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﮑﻞ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺟﺎﻣﮥ ﻋﻤﻞ ﻣﻰ ﭘﻮﺷﺪ . ﺳﻮﺍﻯ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﻣﺰﺑﻮﺭ، ﺍﺯ ﮐ ﻫﺎﻯ ﻣﻌﺘﺒﺮﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ، ﻭ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺎﺟﺮﺍﻫﺎ ﻭ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻣﻬﻢ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ - ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﻫﻨﻮﺯ ﻣ ﻨﺘﺸﺮ ﻧﺸﺪﻩ - ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ . ﺑﺨﺶ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺯ ﺍﻯ ﺍﺯ » ﺗﻮﻫّﻢ ﻭ ﺗﻌﺼّﺐ ﻣﺬﻫﺒﻰ . ﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧ ﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺯﺭّ ﻳﻦ ﮐﻮﺏ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ ﺳﺒﻌﻴّ » ﻥ ﺍﺯ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻭ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﻫﺎﻳﻰ

ﻣﻰ

ﺩﺍﺭﺩ «

ﺳﺎﻳﻪ

ﻧﻘﺸﻪ

ﺘﺎﺏ

٢١

ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﻣﺎﺟﺮﺍﻫﺎ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮﻧﺪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻰ . ﺩﻫﺪ ﻫﺪﻑ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﮔﻮﺷﻪ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺩﻳﻨﻰ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻤﺎﻝ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ، ﺩﺳﺘﺨﻮﺵ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻭ ﺑﻰ ﺣﺮﻣﺘﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺧﻮﻧﺒﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺩ ﺭ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺳﺎﺯﻧﺪﮤ ﭘﻴﺸﺘﺎﺯﻯ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺣﮑﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺼﮥ ﺩﺭﺩﻧﺎﮎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ، ﺣﻘﺎﻳﻘﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﻗّﺖ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺎ ﺩﻭﺭ ﻧﮕﺎﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻋﻤﻮﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻳﺎﺩﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﮔﻤﻨﺎﻡ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺎﻗﻰ ﺑﻤﺎﻧﺪ . ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺭﺍ ﺩﺭ ” ﺳﺨﻦ ﭘﺎﻳﺎﻧﻰ “ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ . ﮐﺮﺩ * ﺩﺭ ﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺯ ﮐﻤﮏ ﻫﺎﻯ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎﻯ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻢ، ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺑﻬﺎﺋﻰ، ﺑﻬﺮﮤ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰﺍﺭ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﺋﻰ ﻫﺎ ﻭ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﺍﺕ ﺳﺎﺯﻧﺪﮤ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻫﺴﺘﻢ . ﭼﻨﻴﻦ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﮐﻰ ﺑﺎ ﮔﺸﺎﺩﻩ ﺩﺳﺘﻰ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﻡ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺩﻭﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰﻯ ﮐﻪ ﻳﮑﻰ ﺭﻭﻯ ﺟﻠﺪ ﻃﺮﺡ ﮐﺮﺩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺩﺭ ﺑﻨﺪﻯ ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻯ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺮﺍ ﻳﺎﺭﻯ ﺩﺍﺩ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰﺍﺭﻯ ﻣﻰ ﺑﻪ . ﮐﻨﻢ ﺩﻻﻳﻠﻰ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ ﻧﺎﻣﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻤﻰ ﻭ ﺑﺮﻡ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻡ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭ ﺳﭙﺎﺳﻢ ﺭﺍ ﺑﭙﺬ . ﻳﺮﻧﺪ ﻓﺮﻳﺪﻭﻥ ﻭﻫﻤﻦ ﻣﺎﻩ ﺁﺑﺎﻥ ۱۳۸۸ ] ﺍﮐﺘﺒﺮ ۲۰۰۹ [ ﺍﻧﺪ ﻭ

ﺑﻮﺩﻩ

ﺭﺍ

ﺻﻔﺤﻪ

٢٢

ﻣﻘﺪّﻣﻪ ﺑﺮ ﭼﺎﭖ ﺩﻭّ ﻡ ﭼﺎﭖ ﺍﻭّﻝ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﮊﺍﻧﻮﻳﮥ ﺳﺎﻝ ۲۰۱۰ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺪّ ﺕ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﻧﺴﺦ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﺭﻓﺖ . ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎﭖ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺁﻥ ﺑﻴﺎﻧﺪﺍﺯﻡ، ﺑﺮﺧﻰ ﻟﻐﺰﺵ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺻﻼﺡ ﻧﻤﺎ ﻳﻢ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﮐﻤﺒﻮﺩﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺑﻴﺎﻓﺰﺍﻳﻢ . ﻃﺒﻌﴼ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺗﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﺍﻳﺠﺎﺏ ﻣﻰ . ﮐﺮﺩ ﺍﺯ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﮐﻪ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺷﺪ، ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﺎﺷﺮ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﮤ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﻓﻀﺎﻯ ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺮ ﺷﺪﻥ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﻭ ﺣﺠﻢ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻳﻢ . ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻰ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﻧﻘﺪ ﺩ ﻣﻮﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﻫﺎﻯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻰ . ﺁﻭﺭﻡ http://think.iran-emrooz.net/index.php?/think/more/22057/ http://www.radiofarda.com/content/f3_bahais_Iran/2021452.html http://www.gooya.com/external/reza.malakut.org/2010/07/post_530.html http://reza.malakut.org/2010/07/post_533.html ﻣﺠﻠﮥ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ Iran & the Caucasus ﮐﻪ ﻧﺎﺷﺮ ﺁﻥ ﻣ ﺴﺳّ ﺆ ﮥ ﺑﺮﻳﻞ ﺩﺭ ﻫﻠﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺪ ﻣﻔﺼّ ﻠﻰ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ) ﺷﻤﺎﺭﮤ ۱۴ ، ﺻﻔﺤﺎﺕ ۱۹۲ ﺗﺎ ۱۹۴ (. ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻭﻇﻴﻔﮥ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻢ ﺍﺯ ﻧﺎﺷﺮ ﺍﻭّﻝ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺷﺮﮐﺖ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ، ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤ ﮥ ، ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﻫﻤﮑﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﻭﺭ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﻟﻄﻒ ﻭ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻧﺪ ﺍ ﻩ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺗﺸﮑﺮ ﮐﻨﻢ . ﻓﺮﻳﺪﻭﻥ ﻭﻫﻤﻦ ﻣﺮﺩﺍﺩ ۱۳۸۹ ] ﺍﻭﺕ ۲۰۱۰ [

ﺑﺮﺍﻯ ،

ﮐﻢ

ﻣﺎﻩ

٢٣

ﻣﻘﺪّﻣﻪ ﺑﺮ ﭼﺎﭖ ﺳﻮّﻡ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﭼﺎﭖ ﺳﻮﻡ ﻫﺮ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﻣﺪﺗﻰ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﺎﻝ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﻭ ﺷﺎﺩﻯ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻭ ﻧﺎﺷﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﺍﻣﺎ ﺩﺭﻣﻮﺭﺩ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ . ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺍﺯ ﻇﻠﻢ ﻭ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﺑﺮ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﮔﺬﺭﺩ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭﺩﻧﺎﮎ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﭼﺎﭖ ﺟﺪﻳﺪ – ﻫﺮ ﭼﻪ ﻫﻢ ﻓﻮﺍﺻﻞ ﺁﻥ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺎ ﺩﻩ ﺗﻮﺍﻥ ﻣﻰ– ﺻﻔﺤﻪ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ ﻫﺎ، ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﻫﺎﻯ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺯﻧﺪﺍﻥ، ﻣﺼﺎﺩﺭﮤ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺑﺮ ﭼﺎﭖ ﻗﺒﻠﻰ ﺍﻓﺰﻭﺩ . ﻧﻮﻉ ﺍﺗّﻬﺎﻡ ﻫﺎ ، ﺷﻴﻮﮤ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﺣﮑﻢ ﻭ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻫﺎ ﻭ ﻋﺪﻡ ﺍﻋﺘﻨﺎء ﺑﻪ ﺩﺍﺩﺧﻮﺍﻫﻰ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺷﺒﻴﻪ ﺍﺳﺖ . ﺁﻧﭽﻪ ﻓﺮﻕ ﻣﻰ ﻫﺎﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﺨﻮﺵ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻇﻠﻢ ﻭ ﻧﺎﻣﺮﺩﻣﻰ ، ﺑﺎ ﺭﺷﺎﺩﺕ ﻭ ﭘﺎﻳﻤﺮﺩﻯ ﺳﺮ ﺧﻢ ﻧ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻯ ﺗﺤﻤّﻞ ﻫﺮ ﺳﺨﺘﻰ ، ﺩﺭ ﺳﮑﻮﺕ ﻭ ﺗﺴﻠﻴﻢ، ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺍﻯ ﺭﻫﺒﺮ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ، ﻗﻢ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺗﻦ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳ ﺮﺍﺩ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻭ ﺭﺍﺩﻳﻮ ﭘﺨﺶ ،ﺷﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﮐﺸﻮﺭ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﻧﺴﻞ ﺟﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﺘﺰﻟﺰﻝ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﻫﺸﺪﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎﺕ ” ﺭﺍ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﮐﺎﺫﺏ، ﺗﺮﻭﻳﺞ ﺑﻬﺎﺋﻴّﺖ، ﻭ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﺷﺒﮑﮥ ﮐﻠﻴﺴﺎﻫﺎﻯ ﺧﺎﻧﮕﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪ “ . ﺍﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻗﺎﻯ ﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ ﺍﻯ ﻋﻠﻨﴼ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﻰ . ﺧﺖﺳﺎ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺭﻫﺒﺮ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﻬﺎﺕ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻯ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﻣﺸﺨّﺺ ﻣﻰ ﺳﺎﺯﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺍ ﺣﺘﻤﺎﻻً ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻮﺝ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﻳﻮﺭﺵ ﻫﺎﻯ ﺳﻬﻤﻨﺎﮎ ﻣﺄﻣﻮﺭﺍﻥ ﺍﻣﻨﻴﺘﻰ ﺭﮊﻳﻢ ﺑﺮ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﭘﻨﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﮐﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﻳﻤﺎﻧﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ، ﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﻴﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ، ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻫﺎﻯ ﻣﺨﻮﻑ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﺷﻼﻕ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺒﺲ ﻫﺎﻯ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﺳﺎﺯﻧﺪ . ﺍﮔﺮ ﭼﺎﭖ ﺑﻌﺪﻯ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﺎ ﺩﻩ ﻫﺎ ﺻﻔﺤﻪ ﺷﺮﺡ ﺍﻳﻦ ﻳﻮﺭﺵ ﺗﺎﺯﻩ ﻧﺸﺮ ﮔﺮﺩﺩ، ﺑﺎﻳﺪ

ﮐﻨﺪ ﻧﺎﻡ

ﻤﻰ

ﺑﺪﻳﻬﻰ ﺗﺮﻳﻦ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﮐﻪ ﭼﺎﭖ ﺳﻮﻡ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻣﻰ ﺭﻭﺩ ﺁﻗﺎﻯ ﺁﻳﺖ ﺍﻟﻠﻪ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﺧﺎﻣﻨﻪ

“ ﻫﺎﻳﻰ ﺟﺮﻳﺎﻥ ” ﺑﻪ

ﺁﻳﺖ

ﺑﻰ

ﺟﺎ ﺁﺭﺯﻭ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺍﻯ ﮐﺎﺵ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻧﺮﺳﺪ .

ﻫﻤﻴﻦ

ﻓﺮﻳﺪﻭﻥ ﻭﻫﻤﻦ ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ۱۳۸۹ ] ﺍﮐﺘﺒﺮ ۲۰۱۰ [

٢۴

ﻓﺼﻞ ﺍﻭّﻝ ﻣﻌﻤّ : ﺎﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻳﮑﺼﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺮﺁﻣﺪﻥ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺗﺎﺭ ﻭ ﭘﻮﺩ ﻣﺒﻬﻤﻰ ﺍﺯ ﺗﻬﻤﺖ ﻫﺎ ﻭ ﺷﺎﻳﻌﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺁﻥ ﺭﻭﺍﺝ ﺭﺩﺩﺍ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ . ﺣﺘّﻰ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻌﻤّ ﺎﺋﻰ ﻫﺎﻯ ، ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﻰ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮﺩ، ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻯ ﺍﺳﺮﺍﺭﺁﻣﻴﺰ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ . ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ، ﻳﺎ ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﺗﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺭﺩّﻳﻪ ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﺮﺩﻧﺪ . ﺳﻮﺍﻯ ﺁﻥ، ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮ ﺣﻰ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻮﺽ، ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺘﺎﺏﮐ ﺭﺩّﻳﻪ ﻭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﻬﻤﺖ ﻭ ﺍﻓﺘﺮﺍ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﮔﺮﺩﻳﺪ . ﻫﻤﮥ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﭘﻰ ﮔﻴﺮ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﻯ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭ ﺩﻭ ﻟﺘﻰ، ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﭼﻬﺮﻩ ﺍﻯ ﻣﺮﻣﻮﺯ ﻭ ﻣﺠﻬﻮﻝ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺿﻤﻴﺮ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﻣﺮﺩﻡ ، ﻧﻘﺸﻰ ﻣﻨﻔﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺮ ﺟﺎﻯ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﻫﺎ ﺳﺎﻝ . ﺳﮑﻮﺕ ﺍﺟﺒﺎﺭﻯ ﻭ ﻧﺎﺧﻮﺍﺳﺘﮥ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﺋﻰ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺭﺯﮤ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻭ ﺩﺍﻣﻨﮕﻴﺮ ، ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻳﺎﻥ ﻣﻼّ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﺭﺍﺳﺦ ﺗﺮ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺟﻤﻌﻴﺘﻰ ﻣﻬﻴﺐ ﻭ ﺗﺮﺳﻨﺎﮎ ﺳﺎﺧﺖ . ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻳﻌﻪ ﭘﺮﺍﮐﻨﻰ ﻧﺎﻥ ﺁ ،ﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﻳﻨﮏ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺩﺳﺖ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ) ﻭ ﺍﺧﻴﺮﴽ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ( ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﻭﺍﻧﻤﻮﺩ ﻣﻰ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﻭ ﻧﮕﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﺮﺍﺱ ﺍﻧﮕﻴﺰ ﻣﻰ . ﻳﺎﺑﻨﺪ ﺗﺮﺗﻴﺐ، ﻧﻬﻀﺖ ﺩﻳﻨﻰ ﻯﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺳﻌﺖ ﻭ ﻧﻴﺮﻭ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺬﺏ

ﻣﻰ

ﺗﻮﺩﻩ

ﺑﺪﻳﻦ

٢۵

ﻫﺎﻯ ﺣﺴﺎﺱ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﻮﺩﻧﺪ . ﺍﺯ ﺳﻮﺋﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺴﺎ ﺋﻞ ﻧﺎﻣﻮﺳﻰ ﻭ ﻋﻔﺖ ﻭ ﻋﺼﻤﺖ ﺧﺒﺮﻯ ﻧﺒﻮﺩ ، ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﺟﺎﻧﺐ ﺑﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﻰ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ . ﺍﻏﺮﺍﻕ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ، ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﮐﻮﺷﺶ ﻭ ﺗﻼﺵ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺻﺮﻑ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺩﻭﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻮ، ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ، ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻼﺵ ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﻫﺎﻯ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﺍﺳﻼﻣﻰ، ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻫﺎ، ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻣﺠﻼّ ﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻧﺸﺮ ﮐﺘﺎﺏ ﻯ ﺭﺩّﻳﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺷﺪّ ﺁﻥ . ﺕ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﺋﻰ ﺟﺰ ﺍﺯ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﻣﻘﺎﻡ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﻭ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻭ ﺳﭙﺎﻩ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﮐﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺑﻮﺩﺟﻪ ﻫﺎﻯ ﻭﺳﻴﻊ ﻭ ﺑﻰ ، ﺣﺴﺎﺏ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺣﻮﺯﻩ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ . ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻰ ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﮕﺎﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺷﻴﻌﻪ ﺭﺍ ﺗﺎ ﭘﻴﺮﻭﺯﻯ ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ، ﺩﺭ ﭘﻴﮑﺎﺭﻯ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎﻧﺸﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ) ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ۲۰۰۰ .( ﺑﺮﺁ ﻭﺭﺩ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻰ ﺳ ﺆ ﺍﻝ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻰ ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﮐﺸﻰ، ﺩﺭ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺑﺨﺶ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﺯ ﻣﻴﻬﻨﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺧﻮﺩ، ﻭ ﺩﺭ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺩﺍﺋﻤﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺗﻠﻘﻰ ﺷﻮﺩ . ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺳﺘﺨﻮﺵ ﻇﻠﻢ ﻭ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﺑﻮ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﮐﻪ ﻣﻼّﻳﺎﻥ ، ﺩﺭ ﻧﺎﺗﻮﺍﻧﻰ ﺫﺍﺗﻰ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﺭﺍﺋﮥ ﻫﺮ ﺭﺍﻫﮑﺎﺭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺎﻻﺑﺮﺩﻥ ﺳﻄﺢ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﻧﻔﺮﺕ ﭘﺮﻭﺭﻯ، ﺧﺸﻮﻧﺖ، ﺁﺯﺍﺭ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎﻥ ﻭ ﺑﻰ ﺧﺎﻧﻤﺎﻥ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﺜﻞ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﺯﺭﺩﺷﺘﻴ ﺎﻥ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ . ﺍﻧﺪ ، ﭼﻨﻴﻦ ﻫﻢ ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺍ ﺯ ﺁﻥ ﺳﺨﻦ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗ ﻠﻘﻰ ﺷﻮﺩ . ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻧﺸﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﻏﺮﺏ ﻭ ﺷﺮﻕ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻩ ﮔﺸﺖ ﻭ ﻫﺎﻯ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﮥ ﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﻓﺖ ﻪ ﻭ ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻰ ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﮕﺎﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺷﻴﻌﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ ﻧﻴﻢ ، ﺩﺳﺘﺎﻭﻳﺰﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺗﮑﻴﻪ ﺯﺩﻥ ﺑﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ . ﺩﻭﻟﺘﻤﺮﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﺗّ ﻬﺎﻡ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻴّ ﺑﻬﺎﺋﻴّ ﺖ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺖ، ﺑﻪ

ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ

ﺑﻬﺎﺋﻰ ،

ﭼﻪ؟ ﻫﻢ

ﺩﻩ

ﺑﻪ

ﺗﻮﺟّ ،

ﻇﻠﻢ

ﺩﺭﺩﻯ ﻭ ﻫﻢ ﺳﻮﻳﻰ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻭ ﺗﻌ ﺎﻟﻴﻢ ﺁﻥ ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮﺩ .

ﻫﻢ

٢۶

ﺳﺎﺯ ﺧ ﻮﺩ ﺭﻗﺼﺎﻧﺪﻧﺪ . ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ، ﺑﻪ ﺟﺪﻟﻰ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺭﻭﻯ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺩﮐﺘﺮ ﺗﻮﮐﻠﻰ ﻃﺮﻗﻰ : ﮐﻴﺸﻰ ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ ﺍﺯ ﺑﻄﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﻞ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺗﻠﻘّ ﻰ ... ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﮕﺮﺩﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﮔﺮﺳﺎﺯﻯ ﻭ ﭘﺎﮐﺴﺎﺯﻯ ﺩﮔﺮﺩﻳﻨﺎﻥ ﻭ ﺩﮔﺮ ﺍﻧ ﺪﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﮔﺴﺘﺮﮤ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ . ) ﺗﻮﮐﻠﻰ ﻃﺮﻗﻰ ۱۳۸۰ : ۸۰ ،۸۱( ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻤﻬﻴﺪﺍﺕ، ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺩﺭﻭﻍ ﻭ ﻧﻴﺮﻧﮓ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻰ ﺗﺮﺳﻨﺎﮎ ﻭ ﻣﺨﻮﻑ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ، ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﻯ، ﮔﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﻧﺨﺴﺖ ﻭﺯﻳﺮ ﻭ ﻭﺯﺭﺍﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﺘّ ﻬﻢ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ ﻭ ﻫﻢ ﺩﻟﻰ ﺗﻮﺩﮤ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻳﻮﺭﺵ ﺁﺧﺮ ﻭ ﺗﮑﻴﻪ ﺯﺩﻥ ﺑﺮ ﻋﺮﺻﮥ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﻄﻠﻘ ﻪ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭﻟﻰ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺩﮐﺘﺮ ﺗﻮﮐﻠﻰ ﻃﺮﻗﻰ ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺧﺘﻢ ﻧ .ﺪﮕﺮﺩﻳ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﺩﺳﺘﺎﻭﻳﺰﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺤﺮﻭﻣﻴﺖ ﻣﻠﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺁﺯﺍﺩ ﻭ ﻣ ﻭ ﺭﺍﻩ ﻫﺎ، ﺩﻳﮕﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ، ﺑﺎﻧﻮﺍﻥ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺑﺎﺯ ﮔﺬﺍﺷﺖ : ﺑﺎ ﺩﺭ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺿﺪ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﻯ ﺿﺪ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻰ، ﺿﺪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻯ، ﻭ ﺿﺪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻰ، ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﺎﮐﺴﺎﺯﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻰ ﺳ ﻠﻄﻨﺖ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺩ. ﺭ ﺟﻨﺒﺶ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺧﻮﺍﻫﺎﻧﮥ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ » ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻣﺪﻧﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ « » ﺍﺳﺎﺭﺕ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ « ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺪﻧﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻧﻴﻤﮥ ﺩﻭﻡ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺩﭼﺎﺭ ﺗﻨﺎﻗﻀﻰ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺭﺩ . ) ﺗﻮﮐﻠﻰ ﻃﺮﻗﻰ ۱۳۸۰ : ۱۱۴ ( ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺁﻥ ﺑ ﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﻮﺍﻡ ﻭ ﻣﺴﺠﺪ ﺭﻭ، ﺑﻠﮑ ﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﻃﺒﻘﮥ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺩﺍﻡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ، ﭼﺸﻢ ﻭ ﮔﻮﺷﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﻐﺰﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﻧﺒﺎﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﮔﻮﺋﻰ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻭ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺫﺍﺕ ﻫﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﺑﺪﻭ ﺗﻮﻟﺪ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ . ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻭ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮﺩﮔﺎﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺍﻡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﺬﺍﺷﺘﻨﺪ ﺩﺭﻳﺎﺑﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ، ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻰ .ﺷﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻭ ﺳﺘﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﻗﻠﻴّ

ﺪﻧﻰ ﺷﺪ

ﺖ

٢٧

ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﻼﻡ ، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﺟﺰء ﮐﻔﺎﺭ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺎﺱ ﺑﺮ ﻧﺎﺑﺮﺍ ﺑﺮﻯ ﺍﺳﺖ . ﺷﺮﻉ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﺫﻣّ ﻰ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺫﻣّ ﻰ، ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ، ﺩﺍﻧﺎ ﻭ ﺟﺎﻫﻞ، ﺳﻴﺪ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺳﻴﺪ، ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ، ﻧﺠﺲ ﻭ ﭘﺎﮎ، ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﺗﻘﺴﻴﻢ . ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎﺱ ﻓﻘﻂ ﮔﺮﻭﻩ ﺧﺎﺻﻰ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﻘﻴﮥ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻗ ﻮﺍﻧﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﺷﺮﻉ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺍﺑﺪ ﺍﺳﻴﺮ ﺳﺎﺯﻧﺪ . ﺑﺎ ﻗﺮﻥ ﻫﺎ ﻣﻐﺰ ﺷﻮﺋﻰ ﺣﺘّﻰ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺩﻳﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻗﺮﺁﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺣﻖ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﮐﺘﺎﺏ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﻣﻰ ﺪ، ﺷﻨﺎﺳ ﺑﺎ ﺑﺮﭼﺴﺐ ” ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻣﺬﻫﺒﻰ “ ﺑﻪ ﺣﺎﺷﻴﮥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ، ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻋﻘﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍ ﻧﻰ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ . ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻇﻠﻢ ﻫﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻣﺪﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﺩﻭ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﻭ ﻳﻬﻮﺩﻯ ﺭﻓﺘﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎ ﻧﻮﺷﺖ ﺍﻣﺎ . “ ﮔﺒﺮﻫﺎ ” ﻫﻤﻴﻦ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺩﻳﻦ ، ﺣﻖ ﺧﺪﺍ ﺩﺍﺩﮤ ﺧﻮﺩ ﺩ ﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻟﻪ ﺄﻣﺴ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻫﺎ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻏﺪﻏﮥ ﻓﮑﺮﻯ ﺧﻮﺩ ﻭ ﮐﺸﻮﺭ ﻗﻠﻤﺪﺍﺩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ . ﺩﺭ ﻃﻰ ﻳﮑﺼﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﮐﻪ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻇﻠﻢ ﻭ ﻧﺎﺭﻭﺍ ﺑﺮ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﺭﻓﺖ ﮐﺴﻰ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺳﺮﺍﻍ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺍﺩﺧﻮﺍﻫﻰ ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ . ﭼﻨﺪ ﺗﻨﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻭﺍﻗﻌﮥ ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﻥ ﺣﻖ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ، ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺍﺯ ﺷﺪﺕ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻭ ﻗﺴﺎﻭﺕ ﻭ ﺧﻮﻧﺒﺎﺭﻯ ﺷﻘﺎﻭﺗﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﮐﺸﺘﺎﺭ . ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﻩ ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮﺩﻩ ﺑ. ﺍﻳﻢ ﻰ ﺩﻳﻨﺎﻥ ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩﻯ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﻧﻴﺰ ﮐﻮﭼﮑ ﺘﺮﻳﻦ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﻯ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻔﻰ ﻧﮕﺮﻯ ﺑﺮﻯ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ . ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ

ﺭﺍ ﺟﺎﻣﻌﻪ

ﻣﺎﻧﺪﻩ

“ ﺟﻬﻮﺩﻫﺎ ”ﻭ ﻯ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﮤ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﻭﻗﺘﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺎﺭﺳﻴﺎﻥ ﻫﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻣﺎﻳﮥ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﮑﺎﺭ، ﺩﺍﻧﺶ، ﺫﻭﻕ ﻭ ﻫﻨﺮ ﻭ ﺗﻤﺎﻣ ﻰ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻭﺟﻪ ﺩﺭﺧﺸﻴﺪﻧﺪ . ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﻫﻨﺮ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﻓﺮﻳﺒﻰ ﺍﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺭﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ، ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻫﺎ

ﻧﻮﻳﺴﺪ : [ ﺣﺘّﻰ ] ...

ﻣﻰ

ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﺮﻓﻰ ﺑﻮﺩﻥ ) ﺳﮑﻮﻻﺭ ﺑﻮﺩﻥ ( ﺄ ﺧﻮﺩ ﺗ ﮐﻨﻨﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺭﻓﺘﺎﺭﻯ ﻧﺎ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﻧﺎ ﺁﺳﻮﺩﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﻬﺎ، ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﻣﺬﺍﻫﺐ

ﮐﻴﺪ ﻣﻰ

٢٨

ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﺷﺎﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ، ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ... ) : ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ۲۰۰۰ ( * ﺍﺯ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﻫﺎﻯ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﺎ ﺳﻼﺡ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺗﻌﻘّﻞ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﻧﺪ، ﺟﺰ ﻳﮑﻰ ﺩﻭ ﺗﻦ، ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﭘﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﻮ ﺯﮤ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺑﺎﺑﻰ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﻧﻨﻬﺎﺩﻩ . ﺍﻧﺪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﺧﺎﻧﮥ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۸۵۰ . ﻡ ﻭ ﺳﺮﮐﻮﺑﻰ ﻗﻴﺎﻡ ﻫﺎﻯ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﮐﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﻴﺎﻡ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻗﻴﺎﻡ ﺑﺎﺏ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭ ﻭﺣﺸﻴﮕﺮﻯ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ ﻭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺍﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ ﺑﺠﺎﻯ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻳﻰ ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ، ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﻰ ﭼﻮﻥ ﭼﺮﺍﻯ ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﺳﻮﺩ ﻣﻰ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ . ﺑﻮﺩ ﻣﻰﭼﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ، ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ “ﭼﭗ” ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﮕﺮﻧﺪ، ﺍﻓﺴﻮﺱ ﻣﻰ ﺧﻮﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ، ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺑ ﺘﺪﺍﻯ ﺍﻣﺮ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻯ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺑﻪ ﺩﻓﺎﻉ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺭﻭ ﺁﻭﺭﺩ، ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺘﻴﺰﻩ ﺟﻮ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺑﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻗﺎﻣﺘﻰ ﻧﻮ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﺻﻠﺢ ﺟﻮ ﻭ ﮐﺎﻣﻼ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ . ٣ ﻣﺤﻘّ ﻘﺎﻥ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﺎ ، ﺍﻣﺎ ﺑﺮ ﻳﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﺁﻫﻨﮕﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺳﺮﻋﺖ ﺭﺷﺪ ﻭ ﻧ ﻔﻮﺫ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ، ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎﻯ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺍﺳﺖ . ﺑﺎﻭﺭ ﻧﮑﺮﺩﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻰ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﭘﻴﺎﻡ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺁﻣﺪﻥ ﻋﺼﺮ ﻧﻮ ﻭ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻮﺭﺩﺩ، ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺩﻫﮑﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﮐﻮﭼﮏ، ﺍﺯ ﺩﺭﺑﺎﺭ 3 ﺍﻳﻦ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻃﺒﺮﻯ، ﺟﻤﻠﮕﻰ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻧﻈﺮﻳﮥ ﺍﻳﻮﺍﻧﻒ S. M. Ivanov ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﺷﻮﺭﻭﻯ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۳۸ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺷﺪ ﻫﻤﮥ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﻰ ﺑﻨﮕﺎﺭﻧﺪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻗﻴﺎﻡ ﻫﺎﻯ ﺑﺎﺑﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﻫﺎﻯ ۵۲ - ۱۸۴۸ ﺁﻥ ﻗﻴﺎﻡ ﺭﺍ ﻧﻬﻀﺘﻰ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﻰ ﺩﺍﻧﺴﺖ، ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻥ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺁﻥ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮﺩ . ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺲ ﻣﺒﻨﺎﻯ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ «ﻫﺎ ﭼﭙﻰ» ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺁﻳﻴﻦ ﺑ ﺎﺑﻰ ﮔﺮﺩﻳﺪ .

ﻣﻰ

ﻫﻢ

٢٩

ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺗﺎ ﮐﻠﺒﮥ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺑﻴﺮﺟﻨﺪ ﻭ ﺧﻮﺳﻒ ﭘﻴ ﺮﻭﺍﻥ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭﻯ ﺑﻴﺎﺑﺪ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻠﺮﺯﺍﻧﺪ . ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻭ ﺭﺍﺩﻳﻮ ﻭ ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﺑﺎﺑﻰ ﺩﻫﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻫﺎﻥ ﭼﻴﺰﻯ ﻣﻰ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ ﮔﺮﻭﻩ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻴﺰﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺩﺭ ﺭﺍﻫﺶ ﺟﺎﻧﺒﺎﺯﻯ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ . ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻫﻤﺎ ﻧﺎﻃﻖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺭﻭﺑﺮﻭﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ : ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻮﺩﻩ ﻫﺎﻯ ﺷﻬﺮﻯ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻰ ﻭ ﻳﺎ ﺣﺘّ ﻰ ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﻳﮏ ﺭﻭﺯﻩ ﺍﺯ ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﻧﻤﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺑﺴﻴﺞ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻤﻰ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ . ) ﻧﺎﻃﻖ ۱۹۸۸ : ۶( ﻭ ﻓﺸﺎﻫﻰ ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻰ :ﺳﺪ ﭘﺮ ﺣﺘﻰ ﺭﻓ ﺮﻣﺎﺳﻴﻮﻥ ﻟﻮﺗﺮ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ... ﺟﺮﺋﺖ ﻧﮑﺮﺩ، ﻣﺪّﻋﻰ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺩﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﻧﺴﺦ ﻣﺴﻴﺤﻴّ ﺖ ﮔﺮﺩﺩ، ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺩﻋﺎ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺭﻓﻮﺭﻡ ﻳﺎ ﺍﺻﻼﺡ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ . ﺍﻣﺎ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﺍﺗﮑﺎﻯ ﮐﺪﺍﻡ ﺳﻮﺩﺍﮔﺮﻯ ﺭﻭ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻭ ﮐﺪﺍﻡ ﺗﻔﮑّ ﺮ ﻣﺘﺮﻗّ ﻰ، ﻣﺪّﻋﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺷﺪ؟ ) ﻓﺸﺎﻫﻰ ۱۹۷۷ : ۱۴۳ ( ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻃﺒﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﺿﻤﻦ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻬﻀﺖ ﻫﺎﻯ ﻣﺮﺩﻣﻰ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺑﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎ ﺷﮕﺮﻓﻰ ﻣﻰ ﻧﮕﺮﺩ : ﺍﮔﺮ ﺳﺮﺍﭘﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻭ ﭘﺮﺷﻮﺭ ﻭ ﻫﻴﺎﻫﻮ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺑﺎﻟﻨﺪﻩ ﻋﺮﺿﻪ ﮔﺮﺩﺩ، ﺩﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﻮﺭ ﻭ ﻏﺮﻭﺭﻯ ﺷﮕﺮﻑ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﮥ ﺧﻼّﻕ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﮔﺸﻮﺩﻥ ﺩﮊﻫﺎﻯ ﻧﻮﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ، ﺩﻩ ﭼﻨﺪﺍﻥ . ﺳﺎﺯﺩ ﻃﺒﺮﻯ ) ۱۳۴۷ : ۳۸۴ ( ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﺭﮒ ﺗﺎﮎ، ﻣﺸﻬﻮﺭﻯ، ﺿﻤﻦ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﻫﺎﻯ ﺑﺎﻻ، ﺣﻀﻮﺭ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺮﻗﻰ ﺧﻮﺍﻫﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺩﻳﻦ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺗﮑﻴﮥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻣﺪﻧﻴّ ﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺁﻥ

ﻣﻰ

٣٠

: ﺩﺍﻧﺪ ﻣﻰ

ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑﻰ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻭﺳﻌﺖ ﻭ ﻋﻤﻖ ﻭ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺩﺭ ﺍﻯ ﻧﻮﻳﻦ، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺰﻭﺩﻯ ﺑﺎ ﮐﺸﺎﮐﺶ ﻫﺎﻯ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﺮﻗﻪ ﺍﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻳﺎﻓﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻧﺴﺦ ﺍﺳﻼﻡ، [ ﻭ ﺑﺎ ] ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻣﺪﻧﻴّ ﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ [ ﺑﺎ] ﻃﺮﺡ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺧﻮﺍﻫﺎﻧﻪ، ﻣﻰ ﺭﻓﺖ ﻧﻘﻄﮥ ﻋﻄﻔﻰ ﺩﺭ ﺳﻴﺮ ﺍﺿﻤﺤﻼﻟﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ . ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﻮﺍﻯ ﻣﺘّ ﺤﺪ ﻫﻤﮥ ﺟﻨﺎﺡ ﻫﺎﻯ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﺬﻫﺒﻰ، ﺩﺳﺖ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻓﺰﺍﻳﻨﺪﮤ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺻﺪﺭﺍﺕ ﺍﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﺭﺍﻩ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﺶ ﺭﺍ ﺳﺪ ﮐﺮﺩﻧﺪ، ﻟﻴﮑﻦ ﭼﻨﺎﻥ ﮊﺭﻑ ﻭ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻭ ﭘﻴﮕﺮﺩﻯ ﺑﻰ ﻧﻈﻴﺮ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﻣﻤﮑﻦ ﻧﮕﺸﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ . ) ﻣﺸﻬﻮﺭﻯ ۱۳۷۹ : ۲۶۵ ( ﻫﻤﺎ ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺒﺐ ﮔﺮﻭﻳﺪﻥ ﺗﻮ ﻫﺎﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﺁﻥ ﺟ ﻨﺒﺶ ﺑﺎ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﻰ : ﺑﻴﻨﺪ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺧﻰ ﺩﻭﻟﺘﻤﺮﺩﺍﻥ ﻳﺎ ﻓﻘﻬﺎﻯ ﺻﻮﻓﻰ ﻭ ﺷﻴﺨﻰ ﻭ ﺣﺘّ ﻰ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻟﺶ ﺭﻓﺘﻨﺪ، ﻣﻰ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺍﻧﮕﻴﺰﮤ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻣﻰ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ . ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﺗﻮﺩﻩ ﻫﺎﻯ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺑﻰ ﺁﻧﮑﻪ ﺳﻄﺮﻯ ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺏ] ﻫﺎﻯ ﺍﻭ [ ﺭﺍ ﺧﻮﺍ ﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺍﺯ ﻫﻤﮥ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﺳﺮ ﺑﺮ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ، ﻣﻰ ﺑﺎﻳﺴﺖ، ﺳﺨﻨﻰ - ﻧﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﺠﺰﮤ ﺧﻀﺮ ﻭ ﺭﻳﺶ ﻣﻮﺳﻰ - ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺑﻪ ﺁﻣﺪ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ... ﺑﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺑﺎﺏ، ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺮ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻝ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪﻧﺪ ... ﻣﺤﺘﻮﺍﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ ] ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ [ ﺭﺍ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﻭﺍﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺤﺘﻮﺍ ﻯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺭﺍ ﺑﺮﮐﺸﻴﺪﻧﺪ ... ﺑﺪﻳﻨﺴﺎﻥ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﺑﻨﺎ ﺑﻮﺩ، ﺁﻳﻴﻨﻰ ﻧﻮ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﮐﻬﻨﻪ ﮔﺮ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻣﻰ ﺭﻓﺖ ﺩﺭ ﭼﻬﺮﮤ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﮐﻬﻨﻪ ﭘﺮﺳﺘﻰ ﺗﺒﻠﻮﺭ ﻳﺎﺑﺪ . ﻧﺎﻃﻖ ) ۱۹۸۸ : ۶۹( ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﺛﺮ ﺩﺭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺗﺤﻮّﻻﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ، ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻤﻴّﺖ ﻭ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻟﮥ ﺗﺠﺪّﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﻬﻨﻪ ﺍﻯ ﮐﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺩﺍﺭﺩ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﻭ ﺗﺠﺪّﺩ،

ﻭﻧﻤﺎﻳﻪ

ﺩﻩ

ﺧﻮﺍﺳﺖ

ﺟﻠﻮﻩ

٣١

ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻰ : ﺩﺍﻧﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﺩﻳﻦ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺣﻴﺚ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺗﺤﻮّﻝ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻋﺮﺿﮥ ﺗﻔﮑّﺮ ﻯ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻟﺰﻭﻡ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻭ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﺩﺭ ﺍﺻﻮﻝ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻮﺩ . ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺻﻠﻰ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺷﻴﻌﮥ ﺳﻨّﺘﻰ، ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺻﻼﺡ ﺄ ﻃﻠﺒﺎﻥ ﻣﺘ ﺧّﺮ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻧﻴﺰ ﺭﺩّ ﻣﻰ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ... ﺑﺎﺏ ﺩﻭﮔﺎﻧﮕﻰ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺷﻴﻌﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﻟﮥ ﺍﻣﺎﻣﺖ، ﮐﻪ ﻏﻴﺒﺖ، ﻭ ﻫﻢ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻣﺎﻡ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﻣﻬﺪﻭﻳﺖ ﻭ ﻃﺒﻌﴼ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻥ ﻗﺎﺋﻤﻴﺖ ﺣﻞ ﮐﺮﺩ . ﺍﻳﻦ ﻗﺪﻡ ﺍﻧﻘﻼﺑﻰ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮﻳﺪﻥ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﺩﻭﺭﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﺩﻳﻨﻰ ﺗﺎﺯﻩ ﺷﺪ . ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺍﻯ ﮐﻪ ﺑﺮﻳﺪﻥ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ﺗﺪﺍﺭﮎ ﺩﻳﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺟﺮﺍ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﮥ ﺍﻭﻝ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻰ ﺩﻏﺪﻏﮥ ﺗﺠﺪّﺩ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ . ﭼﻨ ﻴﻦ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺍﻯ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺤﺘﻮﻡ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﺁﻥ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺷﮑﺴﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﮎ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻰ ﺩﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺘﺤﻮّﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻤﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ( Amanat 1989: 406-7) ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﺭﮒ ﺗﺎﮎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎﻭﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻰ ﭘﺮﺳﺪ : ﺑﺮﺍﺳﺘﻰ ... ﻣﮕﺮ ﺁﻥ ﺯﻣ ﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﺠﺰ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯﻯ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﺬﻫﺐ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﺎﻳﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ) ﻣﺸﻬﻮﺭﻯ ۱۳۷۹ : ۱۸۶ ( ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺿﺎ ﻓﺸﺎﻫﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻰ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺟﺰ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻳﻢ ﺑﺮﺳﺪ ﻭ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺁﻥ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭﻳﺎﺑﺪ : ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﻳﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺭﻧﺞ ﻭ ﺧﻮﻥ ﻏﺮﻕ ﮔﺮﺩﻳﺪ، ﺍﻣﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮﻯ ﺷﮕﺮﻑ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺧﻔﺘﻪ ﻭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﺎﺋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻬﺎﺩ . ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﻣﻴﺮ ﮐ ﺒﻴﺮ، ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮ، ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ، ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺩﺑﻰ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻮﻳﻦ ﻫﻤﮕﻰ ﺯﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻮﺩ . ) ﻓﺸﺎﻫﻰ ۲۰۰۰ :۵۶(

ﻫﻢ

٣٢

ﺁﻧﭽﻪ ﭘﮋﻭ ﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺑﺮ ﻧﺎﻇﺮﺍﻥ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﺒﻮﺩ . ﺁﻧﺎﻥ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﻰ ﻭ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎ ﺯﺩﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻫﺎﻯ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﺎﺋﻰ ﻣﻰ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﻧﻮﺟﻮﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻰ . ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﺍ ﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ، ﺷﻮﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺎﻯ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﺗﺤﻮّ ﻻﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺩﺭﮎ ﮐﺮﺩﻧﻰ ﺑﻮﺩ . ﺍﻳﻦ ﺷﻮﺭ ﻭ ﺗﺤﺮّﮎ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻧﻮﻳﺴﺪ : ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻴﺪﺍﺭﻯ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺁﺳﻴﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻬﻀﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺑﻰ ﻳﺎ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻰ .ﺷﻮﺩ ٤ ) Browne 1910: 425 ( ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﺎﻣﻪ ﺍﻯ ﺑﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺎﻥ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻣﻮ ﺭ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺿﻤﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﻧﺎﺩﺭﺳﺘﻰ ﻭ ﺍﻧﺤﻄﺎﻃﻰ ﮐﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻫﺸﺪﺍﺭ ﻣﻰ : ﺩﻫﺪ ﻣﻠﺖ ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﮐﺎﻓﻰ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻭ ﻫﺸﻴﺎﺭ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﺘﻔﺖ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮ . ﺭﻭﺯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮ ﻣﻰ ﺧﻴﺰﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﺏ ﺩﺍﺧﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺭﻭﺯﻯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺩﻳﺪ ﺣﺘّﻰ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥ ﺗﺎﺝ ﻭ ﺗﺨﺖ ﺭﺧﻨﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﺮﺩ . ) ۱۳۳۹ : ۴۸۰ ( ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﺑﺎ ﻫﺸﻴﺎﺭﻯ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻮﺝ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﻭ ﺗﺠﺪﺩﺧﻮﺍﻫﻰ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﮥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﭘﻴﺶ ﻣﻰ ﺑﺮﺩ ﻣﻰ ﺩﻳﺪ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺑﺎﺏ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮّﻝ ﺑﺰﺭﮒ ﻓﮑﺮﻯ 4 ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۰۵ ﺑﻪ ﺛﻤﺮ ﺭﺳﻴﺪ، ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻫﻰ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﮥ ﻭﺳﻴﻌﻰ ﺍﺯ ﺁﺳﻴﺎ، ﺍﺯ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻴﻢ ﻗﺮﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺁﻥ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺭﺍ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻣﻰ . ﮐﺮﺩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﺩ ﻡ ﺷﺮﻕ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﭙﺎ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ . ﻫﺎﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻴّ ﺖ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴّ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ ﺖ ﺗﺒﻠﻮﺭ . ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺩﺭ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎﺭ ﺍ ﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ۱۹۰۵ - ۱۹۰۹

ﺗﻮﺩﻩ

ﻣﻰ

ﺟﻤﺎﻝ ﺯﺍﺩﻩ

٣٣

. ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻰ ﺟﻬﺖ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﻭﻯ ﺑﻴﺸﻰ ﺍﺯ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﺛﺎﺭ

ﻣﻰ

ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻧﻤﻮﺩ .

ﻃﺎﻫﺮﮤ ﻗﺮﺓﺍﻟﻌﻴﻦ ﻣﺜﺎﻟﻰ ﭘﻴﺪﺍ

ﺍﻳﻦ

ﺑﺮﺍﻯ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﮔﻮﻳﺎﺗﺮ

ﺷﻌﺮ

ﻭﻯ ﺗﻨﻬﺎ ﺯﻥ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺣﺮﻭﻑ ﺣَ ﻰّ ٥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺑﻴﺎﻧ ﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻥ

. ﮐﻨﻴﻢ ﻧﻤﻰ

ﻘﺎﺩ ﺧﻮﺩ . ﺩﺍﺩ

ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺻﺒﺎﺣﻰ ﺩﺭ ﻫﺎﻥ ﺻﺒﺢ ﻫُﺪﻯ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﻨﻔﺲ ﺭﻭﺷﻦ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺪ ﺯ ﺁﻓﺎﻕ ﻭ ﺯ ﺍﻧﻔﺲ

ﺍﻋﺘ ﺭﺍﻩ

ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻨﺸﻴﻨﺪ ﺷﻴﺦ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ ﺗﺰﻭﻳﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺸﻮﺩ ﻣﺴﺠﺪ ﺩﮐّﺎﻥ ﺗﻘﺪﺱ ﺑﺒﺮﻳﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﺭﺷﺘﮥ ﺗﺤﺖ ﺍﻟﺤﻨﮏ ﺍﺯ ﺩﻡ ﻧﻪ ﺷﻴﺦ ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺯَﺭﻕ ﻭ  ﺗﺪﻟ ﺲ =) ﺭﻳﺎ ﻭ ﺗﺰﻭﻳﺮ ( ﺁﺯﺍﺩ ﺷﻮﺩ ﺩﻫﺮ ﺯ ﺍﻭﻫﺎﻡ ﻭ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺁﺳﻮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺧﻠﻖ ﺯ ﺗﺨﻴﻴﻞ ﻭ ﺗَﻮَﺳﻮﺱ =) ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﻭﺳﻮﺳﻪ ( ﻣﺤﮑﻮﻡ ﺷﻮﺩ ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﻭﻯ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﺷﻮﺩ ﺟﻬﻞ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺗَﻔَﺮّﺱ =) ﻫﻮﺷﻤﻨﺪﻯ، ﻋﻘﻞ، ﭘﮋﻭﻫﺶ ( ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻓﺮﺵ ﻋﺪﺍﻟﺖ  ﺍﻓﺸﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﺨﻢ ﺗَﻮَﻧ ﺲ =) ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻭ ﻣﻬﺮ ( ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺷﺼﺖ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﻗﻠﻢ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﺟﺎﺭﻯ ﻧﺸﺪﻩ . ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻭ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﻭ ﺣﺘّﻰ ﻟﻐﺎﺕ ﻫﻤﮕﻰ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻰ

. ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﺗﺎ ﺷﻌﺮ ﻓﺮﺧﻰ ﻳﺰﺩﻯ ﻭ ﻻﻫﻮﺗﻰ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﻴﺎﺋﻴﻢ ﺗﺎ ﺑ ﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑﺮ ﺑﺨﻮﺭﻳﻢ . ﭘﻴﺸﺮﻭﻯ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺁﻫﻨﮕﻰ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺩﺭ ﺑﻴﺪﺍﺭﻯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻳﮏ ﺷﻌﺮ ﺑﻪ ﺧ ﻮﺑﻰ ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ . ) ﺑﻨﺎﻧﻰ ۱۹۹۲ : ۸۳(

5 ﺣﺮﻭﻑ ﺣﻰ [ ﺯﻧﺪﻩ ] ﻟﻘﺐ ﻫﻴﺠﺪﻩ ﺗﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﺎﺏ ﺍﺳﺖ .

٣۴

ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﻏﺮﺑﻰ ﻭ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ - ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﻭﻳﮑﺮﺩ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﺷﺮﻕ ﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ ﻧﻴﻢ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﻭ ﻭﻗﻔﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺯ ﻭﻳﮋﮔﻰ ﻫﺎﻯ ﺑﺪﻳﻊ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﻭ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺁﻥ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ . ﺩﻭ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﻮّﻻﺕ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻰ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺣﻮﺍﺩﺛﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺥ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ ﺑﺎ ﺩﻗّﺖ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ . ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﭘﻠﻰ ﺑﻴﻦ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺣﻔﻆ ﻭﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺑﺮﺍ ﻯ ﺁﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻫﻤﻴّﺖ ﺧﺎﺻّﻰ ﺩﺍﺷﺖ . ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺁﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎ ﻭ ﺩﺳﺘﻴﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺩﺭﻳﺎﻳﻰ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎﺭﺱ، ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩ . ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻫﺎﻯ ﺗﻮﻟّﺪ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﻣﺜﻞ ﻗﻴﺎﻡ ﻫﺎﻯ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺗﺼﺎﺩﻡ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻯ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺩﺭ ﻃﺒﺮﺳﻰ، ﺯﻧﺠﺎﻥ، ﻧﻰ ﺭﻳﺰ، ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺑﻰ ﺳﺎﺑﻘﮥ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺗﻮﺟّﻪ ﻧﺎﻇﺮﺍﻥ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻏﺮﺑﻰ ﺭﺍ ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺩﺍﺷﺖ . ﺁﺭﺷﻴﻮﻫﺎﻯ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎﻯ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ، ﺭﻭﺳﻴﻪ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺣﺎﻭﻯ ﺻﺪﻫﺎ ﮔﺰﺍﺭﺷﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩ ﻫﺎﻯ ﺁﻏﺎﺯﻳﻦ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ، ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﮐﻨﺴﻮﻟﻰ، ﻣﺴﺘﺸﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﺳﻔﺮﺍﻯ ﺁﻧ ﺎﻥ ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻯ ﻭ ﺑﻪ ﻟﻨﺪﻥ، ﺳﻨﺖ ﭘﺘﺮﺯﺑﻮﺭﮒ ﻭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . . ﺍ. ﮐﻨﺖ ﺩ ﺩﺍﻟﮕﻮﺭﻭﮐﻒ D.I. Dalgorokov ، ﻭﺯﻳﺮ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺎﺏ، ﺍﺯ ﻣﺎﻣﻮﺭﻳﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺱ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺍﻃﻼﻉ ﺍﻭ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ . ﺍﺵ ﺑ ﻫ. ﻪ ﻥ . ﺍﻧﻴﭽﮑﻮﻑ N. H. Anitchkov ﮐﻨﺴﻮﻝ ﺭﻭﺱ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ : ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺧﻴﻠﻰ ﺟﺪّﻯ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ . ﻣﻦ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ ﻫﻤﮥ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺍﺻﻮﻝ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺍﻭ ﺑﮑﺎﺭ ﮔﻴﺮﻳﺪ ﻭ ﻫﻤﮥ ﻳ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ ﺩﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﻢ ﺑﺎ ﺍﺧﺒﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻯ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻡ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ . ﮐﻨﻢ ﺣﻀﻮﺭ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺩﻗﻴﻖ ﻭ ﺻﺤﻴﺢ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺟﺎﻟﺐ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺩﺍﺭﻳﺪ .

ﺳﺎﻝ

ﺩﺭ ﻧﺎﻣﻪ

ﺎﻓﺘﻪ

٣۵

۱۹۹۶ : ۱۲۶ (

ﺩﺭّﻯ )

ﻫﺎ ﺑﻌﺪ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﺭﻭﺱ ﻡ . ﺱ. ﺍﻳﻮﺍﻧﻒ M.S. Ivanov ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ) Ivanov, 1939 ( ﺑﮑﺎﺭ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺗﺰﺍﺭﻯ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺯﻳﺎﺩﻯ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺮ ﺩﻭ ﮐﺸﻮﺭ ﻫﺮﺍﺱ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﺑﺎﺑﻰ ﻫﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧ ﺘﻴﺠﻪ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﮑﺎﻫﺪ . ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﺩﻳﭙﻠﻤﺎﺕ ﻫﺎﻯ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺭﻭﺱ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺸﺪﺍﺭ ﻣﻰ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﺳﺮﻉ ﻭﻗﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﻧﻤﻮﺩ ) Ivanov 1939: 139-40 ( ] . ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺩﺭّﻯ ) ۱۹۹۶ : ۱۲۶ .[( ﺳﻮﺍﻯ ﺩﻳﭙﻠﻤﺎﺕ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺑﻪ ﺗﺤﻮّﻻﺕ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﭘﺮ ﺷﻮﺭ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﺧﺎﻭﺭ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻭ ﺧﺎﻭﺭ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺗﺤﻮّﻝ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﺩﻳﻨﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﺮﺍﻯ ﻏﺮﺑﻴﺎﻥ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ . ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻪ ﻭ ﻏﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﮐﻬﻦ ﺳﺎﻝ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﻳّﺎﻡ ﺗﺎ ﺣﻤﻠﮥ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺗﺪﺍﻭﻡ ﻓﺮﻫﻨ ﮓ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭ ﺩﺍﺷﺖ . ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﻭ ﻧﻬﻀﺖ ﻫﺎﻳﻰ ﻣﺜﻞ ﻣﺎﻧﻮﻯ ﻭ ﻣﺰﺩﮐﻰ ﺑﻮﺩ . ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻰ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻏﻨﻰ ﺁﻥ ﺗﺠﻠّﻰ ﻣﻰ ﻳﺎﻓﺖ ﺍﺯ ﺑﺪﻳﻊ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﮐﻴﻔﻴﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺁﺭﻳﺎﻳﻴﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻰ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ . ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﺳﻮ ﻴﺋ ﺴﻰ ﭘﺮﻭﻓﺴﻮﺭ ﻫﺮﻳﺒﺮﺕ ﺑﻮﺳﻪ Heribert Busse ﺍﻯ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ ” ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻏﺮﺑﻴﺎﻥ “) ﺑﻮﺳﻪ، ۱۹۹۶ ( ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻝ ﺍﺯ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺍﻥ ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻰ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺯ ﻗﻮﻡ ﺁﺭﻳﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﺎﻣﻰ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻫﺎﻯ ﻧﮋﺍﺩﻯ ﭘﺮ ﺟ ﺎﺫﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ . ﮐﺎﻇﻢ ﺑﻴﮏ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮤ ﺭﻭﺱ ﮐﻪ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻳﻦ ﺑﺎﺑﻰ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻮﻳﺴﺪ :» ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺯﺭﺩﺷﺘﻴﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ « ) Kazem-Bek 1866: 330 ( . ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﮤ . ﻫ ﺁﺭﺍﮐﻠﻴﺎﻥ H. Araklian ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ » ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﮥ ﻳﮏ ﺗﻔﮑّﺮ

ﺳﺎﻝ

ﻣﻰ

ﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻭ ﺍﺩﺑﻰ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮﺩ . ﺑﺮ ﻫﻤﮥ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻓﺰﻭﺩ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻧﮋﺍﺩﻯ ﻭ ﺑﺤﺚ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﻗﻮﻡ ﺁﺭﻳﺎﻳﻰ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﺭﻳﺎﺋﻰ ﻭ ﻫﻢ ﻧﮋﺍﺩ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺍﻯ

ﻗﺮﻥ

ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪ

ﻣﻰ

٣۶

ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺁﺭﻳﺎﻳﻰ ﺍﺳﺖ « ) Araklian 1901: 334 ( . ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﮑّﺮﻯ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﮐﺸﻴﺶ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺭﺍﺑﺮﺕ ﺍﺭﺑﺘﻨﺎﺕ Robert K. Arbuthnot ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻰ »: ﮔﻮﻳﺪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺷﮑﻞ ﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺮﻗﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ﺭﻭﺣﻰ ﮐﻪ ﻣﺎﻭﺭﺍء ﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺤﺴﻮﺳﻰ ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﻗﺮﻥ ﻫﺎ ﺑﺮ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻡ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳ «ﺖ Arbuthnot) (1869: 266 ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺯ ﻓﮑﺮ ﺣﺘّﻰ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﻫﻢ ﻃﻨﻴﻦ ﺍﻧﺪﺍﺯ ﺍﺳﺖ ﺁﻧﺠﺎ »: ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻭ ﭘﻰ ﺁﻣﺪ ﺁﻥ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ، ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ﻫﺎﻯ ﺭﻭﺡ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺎﺳﺖ « ) Browne 1924: 219 .( ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺩﻭ ﺩﻫﻪ ﺍﺯ ﻇﻬﻮ ﺭ ﺑﺎﺏ، ﺷﺮﺣﻰ ﺍﺯ ﺑﻪ ﭘﺎﺧﺎﺳﺘﻦ ﺍﻭ ﻭ ﻧﻬﻀﺘﻰ ﮐﻪ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻫﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﺭ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻯﻫﺎ ﺳﻴﺎﺣﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﭙﻠﻤﺎﺕ ﻫﺎﻯ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ، ﺁﻟﻤﺎﻧﻰ، ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻯ ﺩﺭﺝ ﺷﺪ . ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺧﺎﺭﺟﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﺒﻮﺩ . ﻓﻘﻂ ﺩﺳ ﺘﺮﺳﻰ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻬﺎءﺍﻟﻠﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺗﺤﻘﻴﻘﻰ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻰ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺁﻥ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻮﺩ . ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺑﻰ ﻳﺎ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩ ﻫﻮﻳّﺖ ﺩﻳﻨﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﻗﺘﻞ ﺷﻮﺩ . ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺍﻭّﻟﻴﻪ ﮐﻪ ﺩ ﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ﻭ ﺩﻳﭙﻠﻤﺎﺕ ﻫﺎ ﻭ ﺳﻴّﺎﺣﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺗﺼﻮّﺭﺍﺕ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻭ ﺷﺎﻳﻌﺎﺕ ، ﻳﻌﻨﻰ ﻣﻐﺸﻮﺵ، ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺣﺘّﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻧﺎﺳﺦ ﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ، ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺳﻤﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻧﺎﺻﺮﻯ، ﻏﺮﺽ ﺁﻟﻮﺩ ﻭ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩ . ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﺩﻻﻳﻠﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺮﺧ ﻰ ﺍﺯ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺗﺮﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ، ﺑﺮﺍﻯ ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻯ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﺻﻠﻰ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺭﻧﺞ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻫﻤﻮﺍﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ، ﻭ ﺣﺘﻰ ﺑﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﮐﻮﺷﺶ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻰ ﺑﺪﻭﻥ ﻭﺍﺳﻄﮥ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺍﺯ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻭ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺁﻥ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﻧﺪ . ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﺷﺮﺡ ﻣﺨﺘﺼﺮﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻫﺎ ﺑﻴﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻢ . ﻭﻟﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺗﻨﻮّﻉ، ﮔﺴﺘﺮﺩﮔﻰ ﻭ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﺍﺯ ﺩﻳﺮﺑﺎﺯ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﺯ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﭼﻨﺪ ﻧﺎﻡ ﮔﺰﻳﺮﻯ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ . ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ﺍﺛﺮ ﮐﺎﻇﻢ ﺑﻴﮏ ) ۱۸۷۰ -

ﻣﻰ

ﻭﺍﻗﻌﻰ

ﻣﻰ

ﺟﺪّﻯ

٣٧

۱۸۰۲ ( ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮤ ﺭﻭﺱ ﻭ ﻋﻀﻮ ﺁﮐﺎﺩﻣﻰ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﻮﺩ ) Kazem-Bek 1865 .( ﻫﻢ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ) ۱۸۶۵ ( ﮐﻨﺖ ﺩﻭ ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ) ۱۸۸۲ - ۱۸۱۶ ( ﺩﻳﭙﻠﻤﺎﺕ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻯ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺎﻣﻮﺭﻳﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ” ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﺁﺭﺍء ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎﻯ ﻣﺮﮐﺰﻯ “ ﻧﺸﺮ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻓﺼﻮﻝ ۱۳ ﺗﺎ ۱۶ ﺁﻥ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰ » . ﺩﺍﺩ ﺍﺯ ﻋﻨﻮﺍ ﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﮥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻮﺍﺩ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺍﺳﺘﻨﺒﺎﻁ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺍﻭ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﺑﺎﺑﻴّﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺩﻳﻨﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻰ ﺑﺎ ﺍﺳﻼﻡ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﮤ ﻭﻯ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ﻧﺒﻮﻍ ﺁﺭﻳﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ، ﻧﺒﻮﻋﻰ ﮐﻪ ﻗﺮﻥ ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﺎﻣﻰ ﺑ ﻪ ﻋﻘﺐ ﺭﺍﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ «) ﺑﻮﺳﻪ ۱۹۹۶ : ۱۸۲ .( ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺳﺎﻝ ﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻏﺮﺏ ﺑﻮﺩ ) Momen 1981: 21-26 ( ﻭ ﻋﺎﻣﻠﻰ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ) ۱۹۲۶ - ۱۷۶۲ ( ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰﺩ . ﻭﻯ ﻳﮑﺴﺎﻝ ﺭﺍ )۸۸- ۱۸۸۷ ( ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺲ ﺑﺎ ﮐﻮﺷﺶ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ . ﮐﻤﺘﺮ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﻏﺮﺑﻰ ﺭﺍ ﺳﺮﺍﻍ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﮐﺜﺮﺕ ﻭ ﻭﺳﻌﺖ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺗﺶ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻰ - ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﭘﺎﻯ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﺑﺮﺳﺪ . ﺑﺮﺍﻭﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺭﻧﺴﺎﻧﺲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺣﺘّﻰ ﺍﺣﺘ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻰ ﺩﺭ ﺗﺤﻮّﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻏﺮﺏ ﺁﺳﻴﺎ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﺁﻳﺪ ) Browne 1893b: v ( . ﻭﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻯ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﻭﺍﻻ ﺴﺖﺩﺍﻧ ﻣﻰ ) (Browne 1893a: 228 . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻭﻥ، ﺍﺯ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﻭ ﻟﻴّﻪ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ ﻟﻮﺋﻰ ﻧﻴﮑﻼ ﺍﺳﺖ ) ۱۹۳۹ - ۱۸۶۴ ( . ﭘﺪﺭﺵ ﮐﻨﺴﻮﻝ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺩﺭ ﮔﻴﻼﻥ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﻣﺘﻮﻟّ ﺪ ﺭﺷﺖ . ﺑﻮﺩ ﻭﻯ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ۳۵ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﺷﺮﻗﻰ ﺳﻤﺖ ﮐﻨﺴﻮﻟﻰ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ . ﺍﻗﺎﻣﺖ ﻣﻤﺘﺪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺑﺎ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺩﺳﺘﺮﺳﻰ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺁﺭﺷﻴﻮ ﺳﻔﺎﺭﺕ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺩﻫﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻯ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺏ ﻧﻤﺎﻳﺪ . ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﻭ ﻧﻴﮑﻼ ﭘﺮﺍﻫﻤﻴﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﺍ ﻭﻟﻴﮥ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻭ

ﻤﺎﻝ ﻣﻰ

٣٨

ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ ) Amanat 1989: 439 .( ﻣﻮﮊﺍﻥ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﮑﻼ ﺑﻪ ﻏﻨﺎﻯ ﺩﺍﻧﺶ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻭ ﮐﻤﮏ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ) Momen 1981: 36 .( ﺍﺯ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﺩﻫﺎﻯ ﻫﺎ ﺗﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻮﻥ ﻭﻳﮑﺘﻮﺭ ﺭﻭﺯﻥ Baron A. Dorn ﻭ ﺍﻟﮑﺴﺎﻧﺪﺭ ﺗﻮﻣﺎﻧﺴﮑﻰ A. Tumanski ﺩﺭ ﺭﻭﺳﻴﻪ ، ﮐﻠﻤﻦ ﻫﻮﺍﺭ Clément Huart ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻭ ﺁﺭﺗﻮﺭ ﮐﺮﻳﺴﺘﻦ ﺳﻦ A. Christensen ﺩﺭ ﺩﺍﻧﻤﺎﺭﮎ ﮐﻪ ﺩﺍﻣﻨﮥ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﺎﻇﻢ ﺑﻴﮏ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻰ ﺭﺳﺎﻧﻨﺪ .ﻢ ﮔﺬﺭﻳ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺍﺛﺮ، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﮥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﻭ ﺗﺠﺪّﺩ، ﺷﮑﻞ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ۱۸۵۰ - ۱۸۴۴ ، ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻳﻴﻞ Yale ﺩﺭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺳﺖ ) Amanat, 1989 .( ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺿﻤﻦ ﭘﮋﻭﻫﺸﻰ ﺩﻗﻴﻖ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻭ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﮤ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﺭﻭﻯ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ) ﺗﺠّﺎﺭ، ﺍﻫﻞ ﻋﻠﻢ، ﭘﻴﺸﻪ ﻭﺭﺍﻥ، ﺩﻭﻟﺘﻴﺎﻥ، ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ( ﭘﻴﺎﻡ ﺑﺎﺏ ﻧﻮﻳﺪﺑﺨﺶ ﺭﻫﺎﻳﻰ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻳﻮﻍ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﺳﻨّﺘﻰ ﻭ ﻓﺴﺎﺩ ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ ﻫﻤﮑﺎﺭﻯ ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﺑﻮﺩﻧﺪ . ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﺩﻫﮥ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﻩ ﻧﻴﺰ ﻫﺎ ﺗﻦ ﺍﺯ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻳﺎ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺍﻯ ﻭ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﮥ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻭ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ . ﺍﻧﺪ ٦ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺩﻳﺮﭘﺎ ﻭ ﺩﺍﻣﻨﻪ ﺩﺍﺭ، ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﻴﮑﻼ ﻭ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﺟﻤﻠﮕﻰ ﺷﺎﻫﺪﻯ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﮐﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ - ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺑﺪﻧﮥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻯ، ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ، ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰ . ﺭﻭﺩ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺭﺍ ﺗﻮﺍﻥ ۶ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻏﺮﺑﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﺍﻭﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ) ۱۹۴۴ - ۱۸۴۴ ( ﻧﮏ : ) Momen , 1981 .( ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ، ﻧﮏ ) : ﻭﻫﻤﻦ ۱۹۹۴ ؛ ﺑﻮﺳﻪ، ۱۹۹۶ .( ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﭘﮋﻭﻫ ﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﻭﺱ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﻧﮏ ) : ﺩﺭّﻯ ۱۹۹۶ ﻭ ۱۹۹۹ .( Victor Rosen ، ﺩُﺭﻥ . ﺁ

ﺩﻩ

ﻣﻰ

ﭘﺎﻳﻪ

ﻣﻰ

٣٩

ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﻮّ ﻻﺕ ﻣﻬﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺜﻞ ﻧﻬﻀﺖ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴّ ﺖ، ﻧﻬﻀﺖ ﺯﻧﺎﻥ، ﺗﺠﺪّﺩﺧﻮﺍﻫﻰ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺟﻤﻠﮕﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ . ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻋﺠﺎﺏ ﺁﻭﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺣﻀﻮﺭ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﮤ ﻭﺳﻴﻊ ﻭ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺍﻳﺮﺍ ﻥ ﺑﺎ ﭼﻨﺪﮔﻮﻧﮕﻰ ﻭ ﺗﻨﻮّﻉ ﺳﻮﺍﺑﻖ ﺩﻳﻨﻰ، ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ، ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻫﺎﻯ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﻭ ﻗﻮﻣﻰ ﺍﺳﺖ . ﺍﻳﻦ ﺣﻀﻮﺭ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻫﺎﻯ ﺍﻭّﻟﻴﻪ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺗﺪﻭﺍﻡ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﺑﺮ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﻭ ﻫﻤﺂﻫﻨﮕﻰ ﺁﻥ ﺑﺎ ﻫﻮﻳّﺖ ﻭ ﺗﻔﮑّﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻧﻮﺟﻮﺋﻰ ﻣﺮﺩﻣﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﻫ ﻨﻮﺯ ﭘﺎ ﺩﺭ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﺎﻳﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻏﺮﺑﻴﺎﻥ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﺛﺎﺭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﮥ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻌﻘّ ﻞ، ﭼﺸﻢ ﺩﻭﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺌﻮﺭﻯ ﺗﻮﻃﺌﻪ، ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﻬﻤﺖ ﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺩﺳﺖ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﻋﺎﻣﻞ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ ﺁﻟﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﻌﻰ ﺩﺭ ﻟﺠﻦ ﻣﺎﻝ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭﻯ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺣﺘﻰ ﻳﮏ ﮐﺘﺎﺏ ﻳﺎ ﺟﺰﻭﻩ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻳﮏ ﻏﻴﺮ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻰ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﮐﻨﺪ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﺩﺭ ﻋﻮﺽﺻﺪﻫﺎ ﺭﺩّﻳﻪ ﻗﻔﺴﮥ ﮐﺘﺎﺑﻔﺮﻭﺷﻰ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﭘﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﮤ ﻗ ﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻨﮥ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻭ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻗﻄﺐ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺩﻳﻨﻰ، ﻳﻌﻨﻰ ﺟﺒﻬﮥ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﺿﺮﻭﺭﻯ ﺍﺳﺖ . ﺍﻳﻦ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺩﻻﻳﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺁﮔﺎﻫﺎﻧﮥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ - ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻬﺘﺮ ﺭﻭﺷﻦ . ﺳﺎﺯﺩ ﻣﻰ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺍﻯ ﺗﺮﮎ ﺯﺑ ﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺸﺮﻭﻋﻴﺘﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ . ﻟﺬﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻘﺎﻯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎﻣﻄﻤﺌﻦ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﻣﻨﺪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ ﻃﺒﻘﮥ ﻣﻼّﻳﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺎﺑ ﺗﺎ ﮐﻤﮏ ﺁﻧﺎﻥ ﻋﺎﻣّ ﮥ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺳﺎﮐﺖ ﻧﮕﺎﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﺍﻳﻦ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ ﺟﺰ ﺑﺎ ﺁﺯﺍﺩ ﮔﺬﺍﺭﺩﻥ ﮐﺎﻣﻞ ﺩﺳﺖ ﻃﺒﻘﮥ ﺩﻳﻨﻰ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﻭ ﺷﺮﻳﮏ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻭﻗﺎﻑ ﻭ ﺍﻣﻼﮎ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﻭ ﺍﻋﻄﺎﻯ ﻣﺰﺍﻳﺎﻯ ﺭﻳﺰ ﻭ ﺩﺭﺷﺖ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻤﻰ . ﺁﻣﺪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ، ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ، ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺭﺍ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺯﻳﺮ ﻣﻬﻤﻴﺰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﺑﺮﺍﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﺟﻨﮓ ﻫﺎﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ

ﻣﻰ

۴٠

ﻭ ﻳﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺍﺻﻼﺣﻰ ﻭﺯﺭﺍﻳﻰ ﻣﺜﻞ ﺍﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﻭ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﭼﻴﻨﻰ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺿﺮﺏ ﺷﺴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰ . ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻣﻮﺭﺥ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ : ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻣﺎﻣﻴّ ﻪ ﺩﻭﺭﮤ ﻗﺎﺟﺎﺭ ... ﭼﻨﺎﻥ ﻧﻔﻮﺫ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﮥ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻣﻮﺭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﻧﻴﺎﺑﺖ ﺍﺯ ﺍﻣﺎﻡ ﻏﺎﻳﺐ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻯ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﻭ ﺣﮑّﺎﻡ ﺭﺍ ﻣﻄﻴﻊ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ . ) ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﻰ ۱۳۲۸ : ۲۰( ﺩﺭ ﺩﻭﺭﮤ ﻓﺘﺤﻌﻠﻰ ﺷﺎﻩ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﻣﻼّ ﺍﺣﻤﺪ ﻧﺮﺍﻗﻰ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻭﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﺭﺍ ﻣﻄﺮﺡ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﻧﻮﺯﺩﻩ ﺣﺪﻳﺚ ﻭ ﭘﺎﺭﻩ ﺍﻯ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻭ ﺁﻳﺎﺕ ﺻﺮﻳﺤﴼ ﺩﺭ ﻏﻴﺒﺖ ﺍﻣﺎﻡ، ﺣﻖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻭ ﮐﺸﻮﺭﺩﺍﺭﻯ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻓ ﻘﻴﻪ ﻋﺎﺩﻝ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻳﻌﻨﻰ . : ﻋﻠﻤﺎ ﻣﺪﻋﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻏﻴﺒﺖ ﺍﻣﺎﻡ، ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻋﺎﺩﻝ ﻭ ﻭﻟﻰ ﻓﻘﻴﻪ ﻫﻢ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﺎ ﺩﺍﻳﺮﮤ ﻧﺒﻮّﺕ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻣﻴﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻭ ﻭﺍﺭﺙ ﻋﻠﻢ ﺍﻭ ﻭ ﺍﻣﺎﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﺑﺖ ﺍﺯ ﺍﻣﺎﻡ، ﻫﻢ ﻣﺴﻨﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻭ ﮐﺸﻮﺭﺩﺍﺭﻯ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻓﺘﺢ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﻣﺠﺘﻬﺪﻯ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﮐﺎﺷﻒ ﺍﻟﻐﻄﺎء : ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺱ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﺟﻬﺎﺩ ﺑﺎ ﺭﻭﺱ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮﺩ . ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﺍﺯ ﻓﺘﺢ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ »ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮤ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﻰ ﺧﻮﺩ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﺩﺍﺭﺩ « ﻳﺎﺩ ﮐﺮﺩ . ) ﺁﺟﻮﺩﺍﻧﻰ ۱۹۷۷ : ۵۸( ﺩﺭ ﺩﻭﺭﮤ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻗﺪﺭﺕ ﺣﺠﺖ ﺍﻻﺳﻼﻡ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﺷﻔﺘﻰ ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ : ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﻼً ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﺍﺧﻠﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺪﺍﺧﻠﻪ ﻣﻰ ﮐﺮﺩ، ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺑﺎ ﺍﻭﺳﺖ . ) ﺁﺟﻮﺩﺍﻧﻰ ۱۹۷۷ : ۴۷ ،۵۰(

ﺑﺎ

ﺷﺮﻋﻰ ﻭ ﻫﻢ

۴١