Dar Hazrat-e Raz-e Vatan

ﻓﺎل ﻓﺮخ رﺿﺎ

راز ﺣﻀﺮت

وﻃﻦ

در

ﭘﺎرﺳﯽ

اﯾﺮان » اﯾﺮاﻧﯿﺖ » و « ادب ﻣﺘﻦ در «

ﻓﻬﺮﺳﺖ

ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﺎر

٤

ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ : اﯾﺮان ﮐﺠﺎﺳﺖ؟

۱۲

۲۲

ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﯾﺎ ﻧﮕﺮﺷﯽ ﮔﺴﺴﺘﻪ؟

۲۷

ﻧﻈﻢ ﭘﺮﯾﺸﺎن

۳٦

زﺑﺎن ﻣﻠﯿﺘﯽ ﻧﻮﯾﻦ

۳۹

ﺷﻤﺎﯾﻞ ﺳـﺮو

ﺑﺨﺶ دوم : وﻃﻦ ﻧﺎداﺷﺘﻪ؟

٤٦

٥٦

ﺷﺎﻧﻪ ای ﺑﺮای آﺷﻔﺘﻦ

ﻫﺎی ﺳﺮخ وﻃﻨﯽ

ﺑﺨﺶﺳﻮم ﻻﻟﻪ :

٦۲

٦۷

ﮔﺮدوﺑﻦ

۷٦

آﻫﻨﮕﺮﻣﺮد

۸۳

درآﯾﮕﺎه ﯾﺎدﻫﺎ...

۹٤

ﺳﺨﻦ ِ ﻧﻬﻔﺖ

۱۰۲

ﺧﺎ ک ﻣﺮده دل

ﭘﯿﻮﺳﺖ ﻫﺎ

۱۰٦

ﮔﺰﯾﺪه ی روی آوردﻫﺎ

۱۱۱

٢

ﺑﺎ ﯾﺎد ﺷﺎﻫﺮخ ﻣﺴﮑﻮب

٣

ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﺎر

از زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺪت ﮐﺸﯿﺪ.

آﻧﭽﻪ از آﻏﺎز در ﺑﻪ ﮐﺮدم ﯽﻣ ﻓﮑﺮ

ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﯿﺶ ﮐﺎر اﯾﻦ

درازا

«

اﯾﺮان » ﻣﻮﺿﻮع

ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ

ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻮد

ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺮداری و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺮداﺷﺖ اوﻟﯿﻪ ﻫﺎی

درﯾﺎﻓﺘﻢ

ﺗﮏ ﺟﺴﺘﺎر ﻧﮕﺎراﻧﻪ ﻗﺎﻟﺒﯽ در و رود ﻣﯽ ﻓﺮاﺗﺮ ﻮاﻫﯽﺨﻧ ﺧﻮاﻫﯽ

ﭘﺎرﺳﯽ ﯾﮏ ﺣﺪ از

ادب ﻣﺘﻦ در

و ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺮد. ادا ﺷﺎﯾﺪ،

ﻧﻤﯽ ﺗﻨﮓ آن را، ﻣﻄﻠﺐ ﺣﻖ ﺗﻮان

«

اﯾﺮان » ﻧﺎم ﺑﻪ ی )وﻃﻦ(

ﻣﯿﻬﻦ ﻣﻔﻬﻮم

ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﯿﺪ، ﺗﺮ، دﻗﯿﻖ ﺳﺨﻨﯽ

ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻪ

ﭘﺎرﺳﯽ از

ﻓﺮادﻫﺶ )ﺳﻨﺖ( ادب

ﺑﺎزﻧﻤﻮدﻫﺎی در آن

در «

اﯾﺮاﻧﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺖ »

ﻣﻠﯽ ﻫﻮﯾﺖ و

دوران

اﺳﺖ. ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﻮﺿﻮع و ﮔﻮﻧﺎ ﮔﻮﻧﮕﯽ ﺑﺎزﻧﻤﻮد ﺳﻮﯾﯽ از و ﺳﻮ؛ ﯾﮏ از آن ﻫﺎی

ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻣﺪرن ﺗﺎ

ﻧﺎ ﮔﺰﯾﺮ ﮐﺮد

اﻣﺎ را ﻣﻦ ﮔﺸﺎﯾﺪ،

ﭘﺎرﺳﯽ ﻣﯽ ﻣﺎ روی ﯿﺶﭘ

ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ آﻧﭽﻪ ادب ﻣﺘﻦ

ﺑﻪ ای زﻣﯿﻨﻪ دﯾﮕﺮ،

ﺑﮕﺬارم.

ﻓﺸﺮده ﮐﻮﺗﺎه و ﺗﺮﯾﻦ ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﺗﺮﯾﻦ

ﺑﻪ را ﺧﻮد ﺟﺴﺘﺠﻮی ﻧﮑﺎﺗﯽ اﯾﻦ در ﭼﻨﺪ

ﺧﻮاﻧﻨﺪه درﻣﯿﺎن

ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ

ﻣﯽ ﺿﺮوری ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﻧﺨﺴﺖ اﯾﻨﮑﻪ، ﺑﻪ ﮐﻪ ای ﺧﻮاﻧﻨﺪه

ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر

ذ ﮐﺮ

ﮐﻼﺳﯿﮏ

اﺑﯿﺎﺗﯽ ﯾﺎ ﻣﻨﻈﻮم اﺷﺎراﺗﯽ ادب در ﻣﻨﺜﻮر

اﺳﺘﻘﺮاﯾﯽ از ﺗﻠﻘﯿﺎت ﻗﺎﻟﺐ در وﻃﻦ از ﻗﺪﻣﺎ

دﻧﺒﺎل

اﻟﺒﺘﻪ، ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻄﻠﻮب اﯾﻦ در ﻧﻪ را ﺧﻮد

اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﯽ و ﮐﻠﯽ

و ﮔﺮدد، اﺳﺘﻘﺮاﯾﯽ ﺑﺪون

ﻣﯽ ﻣﺪرن ﯾﺎ

ﻧﻪ روﺷﯽ

ﻟﺤﺎظ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﯿﺪ

ﻣﯽ ﺑﻌﺪ ﺻﻔﺤﺎت

در

آﻧﭽﻪ ﮐﻨﺪ. ﭘﯿﺪا ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﯽ دﯾﮕﺮ

ﻧﻮﺷﺘﻪ در ﮐﻪ

ﺟﺎﻫﺎی

ﻣﺨﺘﻠﻒ.

ادوار در ﻣﺘﻮن و

اﯾﺮان ﻠﻤﻪ ﮐ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ

اﺳﺖ، ﺗﻄﻮر ﺷﺮح ﻧﻪ و

ﺗﺒﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ اﯾﺮان ﻧﺎم ﺑﻪ

ﭘﺎرﺳﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ

ﻧﺒﻮده، ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ادب ﻣﺘﻦ

ﻧﮕﺎری ادﺑﯽ

اﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺼﺪ ﭼﻪ اﮔﺮ و ﺣﺎل،

ﮐﺮﻧﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻧﺎ ﮔﺰﯾﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﺑﻪ ﺣﺎل زﻣﺎن از زﻣﺎﻧﯽ ﺳﯿﺮ اﯾﻦ در

ﻣﻮﺿﻮع ﺳﯿﺮی در را

ﮔﺬﺷﺘﻪ

ﺗﺪاﺧﻞ ﮐﺮده ﭘﯿﺪا

ﻣﻮﺿﻮع، ﻫﻢ در ﻫﺎنزﻣﺎ

از ایﺟﻨﺒﻪ ﺿﺮورت

ﺑﻪ ﮔﺎه، ﮐﻪ ﺣﺎل آن در ﻫﻢ روﯾﻢ ﻣﯽ

اﻧﺪ.

اﺳﺖ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﮐﻪ

اﺳﺖ. اﯾﻦ در

ادﺑﯽ ـ

ﻧﻮﺷﺘﻪ ً ﻧﻈﺮی ﭼﻮﺑﯽ ﭼﻬﺎر ﺻﺮﻓﺎ

اﯾﻦ

ﻧﻈﺮی ﭼﻮب ﭼﻬﺎر

اﺛﺮﮔﺬار، و ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ

اﯾﺮاﻧﯽ( در ادﺑﯽ ﻣﺘﻮن از ای ﮔﺰﯾﺪه

ﺑﺎزﺗﺎب اﯾﺮان ﻫﺎی و اﯾﺮاﻧﯿﺖ )ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ

ﮐﻮﺷﺸﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای

ﻪ ﻧﻮﺷﺘ ﺳﺨﻦ،

اﺳﺖ. ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻪ

ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه

زﻣﺎن در ﻣﺪرن،

ﺣﺎﺿﺮ

ﻫﺎی

٤

و ﺷﺪه ﺧﻮاﻧﺪه

ﭘﺎرﺳﯽ

در ﻓﺮادﻫﺶ )ﺳﻨﺖ( ادب

اﯾﺮان ﮐﻪ

ﭘﺎﺳﺨﯽ ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ ﺑﺮای

ﭼﮕﻮﻧﻪ

ﯾﺎﻓﺘﻦ

اﻧﺪ؟ ﺧﻮاﻧﺪه ﭘﺮﺳﺶ دو اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ دل از واﻗﻊ در رﯾﺸﻪ ﺗﺮی ﻣﻬﻢ و ﮐﻠﯽ

را واژه اﯾﻦ ﻣﺎ زﻣﺎﻧﻪ در

ﭼﮕﻮﻧﻪ

ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻣﺮوز

درﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎﺳﺖ.

اﺳﺖ؟

ﭼﻪ

اﯾﺮان از ﮐﻪ

اﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﻠﮑﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟

اﯾﺮان ﮐﻪ

ﭘﺮﺳﺶ ا ﮐﻨﻮن ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﻓﻘﻂ دﯾﮕﺮ

ﻣﺎﻧﺪه

ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ؟

اﯾﺮان از ﭼﻪ ﻣﺎ ﺑﺮای

در و ﻫﻤﯿﺸﻪ

اﺳﺖ ﻣﻔﻬﻮم و

ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﻫﻮﯾﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﻘﻂ ﺧﻮد ﺧﻮدی اﺳﺖ، ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ وﯾﮋه ﺑﻪ و ﻫﻮﯾﺖ ﯾﮏ ﮐﻪ

ﻋﻤﻞ،

ﻫﻮﯾﺖ،

ا ﮔﺮ را اﯾﻦ

در ﻣﻠﯽ ﻫﻮﯾﺘﯽ ﺑﺮاﺑﺮ در و ﺧﻄﺮ ﻣﻮاﻗﻊ اﯾﺮاﻧﯿﺖ در ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮ

اﺣﺮاز ﻫﻮﯾﺖ

اﺣﺮاز ﺷﻮد. ﻣﯽ ﺧﻮد

ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﻣﻌﺎرض ﮐﻪ ﺖاﺳ

ﺧﻮاﺳﺘﺎر

در ﻋﺒﺎرت

ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ دﯾﮕﺮ

اﺻﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﻮان ﻣﯽ را

ﭘﺮﺳﺶ ﮐﻪ روﺳﺖ

اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ. اﯾﻦ از

ﺳﺨﻨﯽ

ﻣﻠﯽ

اﯾﺮاﻧﯽ

اﺣﺮاز ﻫﻮﯾﺖ ﮐﻨﺪ؟ ﻣﯽ

را ﺧﻮد ﭼﮕﻮﻧﻪ

آورد ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺖ ادﺑﯽ ﻣﺘﻦ در ﻫﻮﯾﺖ ﯾﮏ ﻫﻤﭽﻮن

ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد؟

ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﺎز ﺗﻮان ﻣﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ

اﻣﺮوز ﺑﺎ ادب دﻫﺶ ﻓﺮا در ﺟﺴﺘﺠﻮﯾﯽ

اوﺿﺎع اﯾﻦ در

دﻟﺒﺴﺘﮕﯽ اﺳﺖ، ﺷﺮح

ﻣﻮﺿﻮع ﯾﮏ

اﯾﺮان » ﮐﻪ ای ﺧﻮاﻧﻨﺪه او ﺑﺮای «

ﺑﺮای

اﺷﺎره ﺗﻮان ﻣﯽ وار

ﻧﺪارد. و ﺳﺨﻦ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻪ

ﻧﻤﻮﻧﻪ «ﺧﻄﺮ ﻣﻮاﻗﻊ » از ای

ﺑﻪ روزﻫﺎ

ﺿﺮورﺗﯽ

ﻋﻨﻮان

ﺑﺎزﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﺧﻮد از

اﺣﺮاز ﺑﻪ ﻮدﺧ

ا ﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﯿﺎز

ﻣﻠﯽ ﻫﻮﯾﺘﯽ

ﮐﻪ ﮔﻔﺖ اﯾﺮاﻧﯿﺖ

دارد،

ﺻﻮرت

ﻫﻤﭽﻮن

ﻣﻮﺿﻮع اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ

آﻧﺠﺎ ﺗﺎ اﻧﺪ. ﺑﻪ ﮐﻪ

ﯾﺎ ﺗﺤﻘﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻤﺮ آن

ﮐﻪ ﭼﺮا ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﯾﺎ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻣﺤﺎ ﺑﻪ ﻫﺎﯾﯽ

ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﯾﻢ ﮐﺮده ﮐﯿﺪ ﺄﺗ

ﺗﻌﺎرض

ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺮ ﻣﺎ

زﯾﺴﺖ و ﺳﯿﺎﺳﯽ

ﺗﻌﺎرض

ﺑﺮﻣﯽ ﻣﯿﺎن از ﮔﺮدد

ﻫﺎی

ﻫﺎی

ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ آﺑﺮو و

ﺑﯽ ﻣﻈﺎن در دارﻧﺪ دوﺳﺖ

ﮐﺸﻮری ار ﻧﺸﺎن و ﻧﺎم ﺑﺎ ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ. ازﯾﻦ اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﺨﻦ

ﮔﻔﺘﻤﺎن ﮐﻪ ﻫﺎﯾﯽ

ﻗﺎﻟﺐ در

ﻧﺎﻣﯽ

اﯾﺮان

ﺑﺮداﺷﺖ ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻪ ﺷﻮد

ﻧﺎم ﯾﮏ از را

ﺳﺮاﺳﺮ

ﺑﺎﺷﯿﻢ دو ﮐﻪ

ارﻧﺴﺖ رﻧﺎن

ﺗﺸﮑﻞ ﺑﺎ ﻫﺎ ﻣﻠﯿﺖ

اﺳﺖ. در ا ﮔﺮ

و ﻏﺮورآﻣﯿﺰ اﻓﺘﺨﺎرآﻓﺮﯾﻦ ﺑﻮده

ﻣﻮاﻓﻖ

ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺗﻮان ﻣﯽ ، را آن و ﺑﻮد ﻗﺎﯾﻞ ﻧﯿﺰ ﺳﻮﻣﯽ

داﺷﺘﻪ و ﯾﺎد اﻧﺪ:

ﻧﻘﺶ ﻫﻤﻮاره

ﻣﻬﻢ ﻋﺎﻣﻞ

اﺳﺖ. ﻣﻠﯿﺖ ﮐﺪام در را ایﺷﺪه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ

اﻓﺰود. ﺳﻮم ﻋﺎﻣﻞ اﯾﻦ

دو آن ﺑﻪ

ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺷﺮﻣﺴﺎری

دﯾﮕﺮ

ﺑﺎﺷﺪ؟

ﻧﯿﺴﺖ ﺷﺮﻣﺴﺎر ﻧﺒﺎﯾﺪ و

ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﻪ

ﺑﺎﺑﺖ از ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﺳﺮاغ ﺗﻮان ﻣﯽ ﺣﺎﺿﺮ

ﻋﺼﺮ

ﻧﯿﺴﺖ.

اﯾﺮان ازﯾﻦ ﻧﯿﺰ

ﻣﺴﺘﺜﻨﺎ

ﻗﺎﻋﺪه

ﻣﯽ ﺑﺎ ﻫﺮﯾﮏ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﯿﺪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻧﻘﻞ ﯾﮏ ﺑﺮ درﻧﮕﯽ

ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺨﺶ ﺳﻪ در را

ﻋﻨﻮان

ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﺎ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﺰی

ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽ ﭘﺮدازد. ﺑﺨﺶ در

ﺗﺤﻠﯿﻞ از ایﺟﻨﺒﻪ

ﺗﻤﻬﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ

٥

اﺳﺖ. ﺑﺨﺶ در

از ﺧﻄﻮﻃﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺖ ﺷﺪه ﻃﺮح ﻣﻠﯿﺖ ﯾﮏ ﻫﻤﭽﻮن

ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻠﯿﺖ

ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﮔﺬرا

ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ

در ﺟﺴﺘﺠﻮﯾﯽ

ﺑﻪ ﺳﻮم

ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﺨﺶ و ﺷﺪه

اﯾﺮاﻧﯿﺖ ادب در ﺎﺻﺮ ﻣﻌ

ﺑﻪ دوم ﺑﺎزﺗﺎب ﻫﺎی اﯾﺮان و اﯾﺮاﻧﯿﺖ ادب در

ی

ﮐﻼﺳﯿﮏ اﺧﺘﺼﺎص

دارد.

ﻏﺬاﺧﻮری در

اﯾﮕﻠﺘﻮن آداب» ﺑﺎب در

ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺗﺮی ﻗﻮل ﺑﻪ

ﻧﻮﺷﺘﻪ ﭘﯿﺶ ی آن از رو

ﮔﻮﻧﻪ

ادﺑﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﮐﻨﺠﮑﺎوﯾﯽ آ ﮐﺎدﻣﯿﺎﯾﯽ

ﺑﺎﺳﺘﺎن « ﻧﯿﺴﺖ. ﺗﻔﻨﻨﯽ از ﺗﺮ ﻣﺒﺮم و ﺗﺮ ﺟﺪی ﺿﺮورﺗﯽ

ﮐﺎرﺗﺎژ

و

ﻧﮕﺎرﻧﺪه ادب ی درﺑﺎره

ﮐﺎرﻫﺎی اﯾﻦ دﯾﮕﺮ

اﺳﺖ. در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ،

ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻮده آن

اﻧﮕ

ﻫﻤﭽﻮن

ﯿﺰه ام.

ﺗﺤﻠﯿﻞ « اﺻﻄﻼح ﮐﺮده

ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن » ﻣﻌﺎﺻﺮ

از ﻇﺮﯾﻔﯽ

ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯽ، آﻧﭽﻪ ﺑﻪ

وﻓﺎدار دوﺳﺘﺎن

ﺷﺎﻋﺮاﻧﮕﯽ

ﺧﻮد ﺷﺎﻋﺮ

داﺳﺘﺎن ﻧﻮﯾﺲ ﺑﻪ

اﯾﻨﮑﻪ، ﺑﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ

آن و ﺷﺨﺼﯽ

ﻧﺨﺴﺖ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﻪ

ﺑﻮده

ﻋﻨﻮان

ﮐﻪ ﺑﻼﻏﺖ اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ا ﮔﺮ را،

ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﺑﻮده

ﺧﻮد ﺷﻌﺮﯾﺖ

اﯾﻨﮑﻪ، اﯾﻦ

و ام؛ ده ﺑﺮ رﺷﮏ

دﯾﮕﺮ

ﻧﻮﺷﺘﻪ

اﯾﻦ در «

اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺑﻼﻏﺖ ﺑﺨﺸﯽ اﺳﺘﺪﻻل » از

ﯾﺎﻓﺖ، اﯾﺠﺎب ﮐﺮده ﻣﯽ

ﺑﻼﻏﺘﯽ ﺑﺘﻮان آن در

اﺳﺖ.

اﺳﺖ. اﯾﻦ

ﯾﮏ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ

اﯾﺮاﻧﯿﺖ ادﺑﯽ ﻣﺘﻦ در ﺑﺮ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺎ وﯾﮋه ﺑﻪ و

ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ

ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ

را ﻣﺎ ﺧﻮاﻧﺶ

ﻟﺤﻈﻪ از ای

ﯾﺎﻓﺖ، ﻫﺮ در اﻣﺎ

آﻏﺎزﯾﻦ آن ﺑﺮای ی«

اﺳﺖ ﮐﻪ ا ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻤﯽ ﻟﺤﻈﻪ » ﺗﻮان

در ﻣﺘﺪاول

اﯾﺮاﻧﯿﺖ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﻪ ﻫﻮﯾﺖ ﯾﮏ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻪ

ﺧﻮد در ﮐﻨﺪ. ﻣﯽ درﮔﯿﺮ

ﻣﺒﺎﺣﺚ

ﻧﻮﺷﺘﻪ و

ﻧﻈﺮی اﯾﻦ

ﻣﻔﻬﻮم، اﺳﺎس

ﭘﺮداﺧﺖ اﯾﻦ ﺑﻪ

در ﺳﻮداﺳﺖ.

ﻓﺮﻫﻨﮓ ﯾﮏ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ

ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﺪ.

آوردﻫﺎ ﮐﺎر ﭘﺎﯾﺎن در

ارﺟﺎﻋﺎت و روی ﮔﺰﯾﺪه

آﺑﺸﺨﻮرﻫﺎی را آن در ﻧﺪ ﺗﻮا ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪه

)ﺑﺎرت(، ﺳﺎﺣﺖ »

)ﺑﺎﺧﺘﯿﻦ(، « ﻣﺪور ﻪ ﺣﺎﻓﻈ »

زﺑﺎن در « دﯾﮕﺮی

ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺳﻬﻢ» ﺑﺮاﺑﺮ در

اﯾﻦ در

ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد و ام ﮐﺮده

)درﯾﺪا( زﺑﺎن در را «ﯾﺎد» ﻣﻔﻬﻮم

ا) « ﻣﯿﺎﻧﯿﻦ ﮐﺮﯾﺴﺘﻮا(

ﺗﻮﺟﻪ

« زﺑﺎن دﯾﮕﺮی » و

آﻣﺪه، اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ژرﻓﺶ و ﺷﺮح ﺑﻪ ﻧﯿﺎز ﻫﻢ ﺑﺎز ﺳﺎزی

ﺎرﮐ اﯾﻦ در

آﻧﭽﻪ از ﺑﯿﺶ ﮐﻪ ام داﺷﺘﻪ

دارد.

ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﮐﺎرﺑﺴﺖ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﻪ ﻫﺎی اﺻﻄﻼح ﭘﺴﺎﻣﺪرن » اراﯾﻪ ﺟﺰ ﭼﯿﺰی «

ﮐﻪ ﺷﺪه ﮔﻔﺘﻪ

ﻣﻨﻈﺮی

ی

اﺳﺖ.

ﻧﺒﻮده اﺳﺖ. از ﺳﺨﻦ اﯾﻦ

اﯾﺮان از « ﺗﮑﻪ ﭼﻬﻞ»

درﺳﺖ لﺆاﺳ زﯾﺮ واژه ا ﮔﺮ

ﺟﻬﺘﯽ

دﯾﺪﮔﺎه ﭘﺴﺎ ﻫﺎی در ﮔﺮا ﺳﺎﺧﺘﺎر

ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﮕﺎﻫﯽ ای ﭘﺎره ﺑﻪ

ﺑﮕﺬارﯾﻢ، آری، اﯾﻦ

ﭘﺴﺎﻣﺪرن » ﮐﻨﺎر را «

ﻧﺸﺪه

ﭘﺎره اﯾﺮان از ای ﭘﺎره

اﻧﺪاز ﭼﺸﻢ ﺧﻮاﻧﺪ

ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻫﻢ ﮐﺎر

ﺗﺤﻠﯿﻞ ادﺑﯽ و دارد

ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮاﻫﯿﺪ

اﺳﺖ. p در ﻣﺜﻼ روﯾﮑﺮد ﺑﻪ ً q ﻧﮕﺎرﻧﺪه اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻮده آن ﺑﺮ روﯾﮑﺮد در

ﭼﻬﺎرﭼﻮﺑﯽ

ﺻﺮﻓﺎ

ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻫﻢ

ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﯾﺎ اﺳﻄﻮره و ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ؛ ازﯾﻨﺮو، در از ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺶ

p

ﻧﻈﺮی ادﺑﯽ ـ ﻧﻪ و ﮔﯿﺮد ﺻﻮرت

ﻣﺜﻼ

٦

اﺳﺖ ﺷﻮﺧﯽ

اﺳﺖ.

ﭘﺴﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺑﻮده ﻣﻦ ﮔﺸﺎی راه

ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻧﻈﺮﯾﻪ

ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻨﯽ ﭼﻨﺎن

ﻫﺎی

ﻣﻔﻬﻮم

ﯾﺎ ﻫﺎ

ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻧﮕﺮش و ﯾﺎزﯾﻢ دﺳﺖ ﻣﺪرن ﯾﺎ

اﻣﺮوزه ﻣﺎ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﺘﻨﯽ از ﺟﺪی ﺧﻮاﻧﺸﯽ

ا ﮔﺮ

ﺑﺎﺷﯿﻢ. ﻧﮕﺮی ﮐﮋ ﻫﻤﯿﻦ در ﭼﻪ آن

ﺑﮕﺬارﯾﻢ ﺑﯽ آن از ﯾﺎ

ﭘﺴﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﮐﻨﺎری را

ﺧﺒﺮ

اﺳﺘﻌﻤﺎر ﯾﺎد ﮔﺮا

ﯾﻮﻧﯿﻮرﺳﺎﻟﯿﺴﺖ ﭘﺴﺎ وﯾﮋه ﺑﻪ و

ﻓﺮﻫﻨﮓ

ﺧﺎم ﻫﺎی ﺧﻮاﻧﺶ

ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻪ آن از

ﮔﺮا،

ﻋﻨﻮان

دﯾﺪﮔﺎه ﻏﺮب در ﻣﻄﺮح یﻫﺎ

ﺑﺮداری ای ﭘﺎره از ﺻﺮف

ادﻋﺎﻫﺎﯾﺸﺎن، ﮔﺮﺗﻪ در رﯾﺸﻪ

رﻏﻢ ﺑﻪ ﺷﺪه،

آﻧﮑﻪ

ﺑﯽ و ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺪه دروﻧﯽ

اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻞ ﻧﻈﺮﯾﻪ آن ﯾﺎ اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﺑﻮط

اﺳﺖ، ﺑﺪون

وﻗﻮﻓﯽ

دﯾﺪﮔﺎه

داﺷﺘﻪ

اﯾﺮاﻧﯽ( ﺑﻮده ﮐﺎر در

اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮع )ﻓﺮﻫﻨﮓ ادب و

ﻣﻮاردی ﻧﮕﺮﺷﯽ ﻏﯿﺮ

در و ﮐﺎﻓﯽ

ﺑﺮآﯾﻨﺪ اﯾﺮان

ﻧﻈﺮی آن از و ﺧﺎﻟﯽ

ﻧﻘﺺ اﯾﻦ از ﺣﺎﺿﺮ

ﻧﻮﺷﺘﻪ

ﺑﺎﺷﺪ. ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﮐﻪ دارد آن اﻣﯿﺪ

ﺳﻮز

ی

آﯾﺪ. ﻧﻈﺮ در ﻋﺎری ﻣﻨﺎﺑﻊ از

ﻧﻮﺷﺘﻪ

ﻣﺴﮑﻮب ﮐﻪ ﮐﻨﻢ ﯾﺎد

اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﺮﮐﺲ از ﭘﯿﺶ ﯾﺎد زﻧﺪه از ﺑﺎﯾﺪ دﯾﮕﺮ

ﻫﺎ

ﺷﺎﻫﺮخ

اﺳﺖ.

ﺑﺨﺶ ﺑﻮده ﻣﻦ

ﻓﺎرﺳﯽ اﻧﺠ در اﻟﻬﺎم ﮐﺎر ﺎم

او ﮐﺘﺎب اﯾﻦ وﯾﮋه ﺑﻪ و

اﯾﺮاﻧﯽ زﺑﺎن و

ﻫﻮﯾﺖ ﻫﻨﮕﺎم

دﯾﺪارش ﺑﺮاﯾﻢ

دوﺳﺘﺎﻧﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺸﺘﺮک

ﺑﺎ و او زﻧﺪﮔﯽ

اﻓﺴﻮس ﺑﻪ ﮐﻪ ﺧﻮرم ﻣﯽ

ﺳﻌﺎدت ﻋﻨﻮان

وﺟﻮد

ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮی

ﺑﻪ

ﻧﺎدرش ﺷﺨﺼﯿﺖ

و ﮐﺎرﻫﺎ

اﻫﻤﯿﺖ رزشا و

ﺑﻪ دﯾﺮ ﭼﻪ و ﻧﺪاد دﺳﺖ

ﺻﺎﺣﺐ

« intertextuality

ﺑﺮدم. اﺻﻄﻼح ﯾﺎداﯾﺎد » ﺑﯿﻨﺎﻣﺘﻨﯿﺖ » ﺑﺮاﺑﺮ در را زﺑﺎن «

ﭘﯽ ﻧﻈﺮ دارای و یأر

روزﮔﺎران ﺳﻮد «

اﯾﺮان » ﻣﻄﻠﻖ: در

او از ام. ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺟﻼل ﺑﻠﻨﺪ ی ﻣﻘﺎﻟﻪ از ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ

ﮔﺬﺷﺖ

ﺧﺎﻟﻘﯽ

ﮐﻨﺪوﮐﺎو و ﺑﺎزﺧﻮاﻧﯽ

در ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺎﻟﻘﯽ

ﺑﮕﻮﯾﻢ

ﺑﺎﯾﺪ و ام ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻤﺎر ﭘﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ

ی ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯾﻦ و ﻮب ﻣﺴﮑ ﮐﺘﺎب آن ﮐﻪ

ﻧﻮﺷﺘﻦ را ا ﮔﺮﭼﻪ ﻟﺬت اﻣﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ

ﮐﺎر و اﻧﺪ

ﺑﻮده ﻣﻦ ﺑﺮای راه ی ﻧﻘﺸﻪ ﻫﻤﭽﻮن

دﯾﮕﺮ

ﺑﺨﺶ ﮐﺮده

اﻧﺪ.

ﻓﺎل ﻓﺮخ رﺿﺎ

ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ۲۰۱۷

ﻻوال،

٧

ˆ ﻧﻮﺷﯿﻦ اﯾﺮان

ِ

ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ

ﺧﻮﺷﺎ - زﻣﯿﻦ

ﺑﺎد اﯾﻦ

ـ راز ﺣﻀﺮت

ﮐﻪ ... ﺗﺨﺘﮕﺎه ﺪ ﺳﻠﯿﻤﺎن Š و ﺳﺖﺑ

ﺳﻌﺪی

… درﯾﺪا points

آﺳﺘﺎﻧﻪ آن (ﻣﺮز) ی ژاک ـ ...

ا ﮔﺮﻧﻪ ﺑﺮ ﮐﻪ آن در

ﺑﻮی ﺧﻮش؛

ﻧﺴﯿﻢ ﻋﻄﺮ؟

ﯾﮏ از ای ﺧﺎﻃﺮه

«

ﻧﻮﺷﯿﻦ؟ اﯾﺮان » ﭼﺮا و

ﺑﺎد ﭼﺮا

ﻫﻤﭽﻮن

آورده ﯾﺎد، اﯾﻦ ... ﺷﻮد ﻣﯽ

ﮔﻠﯽ ﺷﮑﻔﺘﻪ ﯾﺎد ﺑﻪ آﯾﺪ؛ ﻣﯽ ﯾﺎد ﺑﺎ ﮐﻪ ﺑﻬﺎر ﺧﺮم ﺑﺎغ در ﻫﻤﯿﺸﻪ

ﻋﻨﺒﺮﯾﻦ؛ ﻋﻄﺮآﮔﯿﻦ،

. دارد ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ

ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ از ﺗﺮ ﮐﻬﻦ ﺑﺲ ای از ﺑﺎﻻ در ﺷﺪه ﻧﻘﻞ ﻣﺼﺮاع

ﻧﺎﻣﺶ اﯾﻦ

ﺗﺮﯾﻦ ﻏﺮﯾﺰی را زﻣﺎن ﮐﻪ ﺣﺲ،

ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﺳﺖ،

ﺣﺲ اﯾﻦ دﯾﮕﺮ،

ﻫﺎی ﺣﺲ ﻣﯿﺎن از

ادراک ﻋﻄﺮ ﯾﮏ و ﻫﺴﺖ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺳﺖ ﭼﯿﺰی

ﺑﺮﻧﻤﯽ ادراک . ﻣﮑﺎن در ﻧﻪ و ﭘﺎﯾﺪ ﻣﯽ زﻣﺎن در ﻧﻪ . ﺗﺎﺑﺪ

ﺑﺮ در را ﻫﺮدو اﯾﻦ اﻣﺎ ﺟﺴﻢ،

ﻧﯿﺴﺖ ﻫﻢ و . اش، ﺧﺎﻃﺮه ﻧﻪ و دارد روح ﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪ، ﯽﻣ وﻫﻢ ﯾﮏ ﺑﻪ

. ﮔﯿﺮد ﻣﯽ

اﺳﺖ؛ اﯾﻦ ﺑﺎ و ﺗﻌﻠﯿﻖ در ﺣﺎل،

ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ادراﮐﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ؛

ادراک راه از

زﻣﺎن، ﻫﻤﭽﻮن

ﮔﺴﺴﺘﻪ

ﺑﻪ دﯾﮕﺮ، ﺑﻮ، ﯾﮏ آﻧﯽ ﺣﺲ ﺻﻮرت

ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺟﺎﯾﯽ در و ﺷﻮد، ﻣﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ

در

آﯾﺪ؟ ﻣﯽ ﯾﺎد ﺑﻪ ﻋﻄﺮ ﯾﮏ ﻫﻤﭽﻮن

ﺗﮑﺮار اﯾﺮان ﭼﺮا . آﯾﺪ درﻣﯽ

ﺑﻪ زﻣﺎن در ای ﺧﺎﻃﺮه

ﻫﻤﯿﺸﻪ

در ﻣﻔﻬﻮم

ﯾﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ

ﺗﺒﺎر ﺑﺎ ﻧﻪ ﻣﺎ ﺧﺎﻃﺮه،

اﻣﺘﺰاج و ﺧﺎ ک

اﯾﻦ ،«

ادﺑﯽ ﺧﻮاﻧﺸﯽ اﯾﺮان » یواژه از

ﺑﺎ

اﯾﻦ در ﻧﯿﺴﺖ واژه ﯾﮏ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮاﻧﺶ

اﯾﺮان . دارﯾﻢ ﺳﺮوﮐﺎر

ﻫﺴﺘﯽ ﻋﻄﺮ ﯾﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ

ﺑﺎ ﮐﻪ ﻣﺘﻮن

در ﻣﺎ ﺧﻮاﻧﺶ

اﯾﻦ .

ﻗﺎﻣﻮس ﺑﻪ . ﻟﻐﺖ آﻣﯿﺰه ، ﻧﺎم ﯾﮏ ﻋﻨﻮان اﺳﺖ ﺟﻬﺎن و ﺻﺪا از ای

در ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ

اﯾﻦ ﻧﺎم، اﯾﻦ . ﮔﺬرد ﻣﯽ زﺑﺎن،

وﺳﻮﺳﻪ ای آﻧﭽﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮای ﺳﺖ ﻧﻬﻔﺖ در ﻧﺎم، اﯾﻦ ﭘﺸﺖ در

واﻗﻊ

اﺳﺖ؟ ﮐﺠﺎ ﺗﺎ

ﺑﺎزﺗﺎب ﯾﺎﻓﺘﻪ

اﯾﻦ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ

)

ادﺑﯽ ﻫﺎی ﺳﺨﻦ

وﯾﮋه در واژه،

ﭼﮕﻮﻧﻪ

ﺳﻮ،

از

idioms (

ﺷﻮﯾﻢ؟

ﻧﺰدﯾﮏ

ﻣﯽ ﻨﻪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ُ ﮐ ˆ ادﺑﯽ ﻫﺎی ﻣﺘﻦ در واژه اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ

٨

اﯾﺮاﻧﯿﺖ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﻪ

«

ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺖ » از

اﯾﻨﺠﺎ ﭘﯽ در

در ﻣﺎ دﯾﮕﺮ،

ﺳﺨﻦ ﺑﻪ

ﻫﺴﺘﯿﻢ،

ﺑﺎزﺗﺎب ﺎﺷﻨﺪﮔﺎن

آﻧﭽﻨﺎن ادب ﻣﺘﻮن در ﮐﻪ

اﺳﺎس ﯾﺎ « روﺣﯽ ﯾﮏ ﻫﻮﯾﺖ

آﻧﯿﺖ» اﺻﻞ» ؛ ﯾﺮان ا «

ﻓﺎرﺳﯽ

ﻣﻠﺖ،

ﺑ ﻫﻢ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ،

اﺳﺖ، ﯾﮏ ﻫﻤﭽﻮن

. اﯾﺮاﻧﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻦ ﻫﻢ ﻣﻔﻬﻮم

اﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ

)وﻃﻦ(

. ﮔﯿﺮد

ﺑﺮﻣﯽ در ﺧﻮد ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ

آن در

یه ﮔﺴﺘﺮ در را ﺳﺮزﻣﯿﻦ

.

ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﯿﺶ ای

ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ... ﻣﻠﯿﺖ ﯾﮏ وﻃﻦ،

اﯾﺮان ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﯽ و اﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ

ادﺑﯽ ﻣﺘﻦ در

ازﯾﻦ را ﭘﺎ ﺧﻮاﻧﺶ ﻣﯽ ﻓﺮاﺗﺮ ﻫﻢ اﯾﺮان ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﻣﯽ و ﮔﺬارﯾﻢ

اﯾﻦ در ﻣﺎ

« ﻣﺠﺎز » ﯾﮏ

اﯾﻦ .ﺷﻮد

ﻧﻤﯽ ﭘﯿﺪا ﺑﯿﺎن و ﻣﻌﺎﻧﯽ

اﺳﺖ، اﻣﺎ ﻣﺠﺎزی ﮐﻪ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﮐﺘﺎب در آن ﺑﺮای

ﭼﮕﻮﻧﻪ

ﻫﺎی

ﻣﺠﺎزی

ﺳﺖ؟

ﻧﻘﻞ ﺳﻪ ﺗﻤﻬﯿﺪ

ِ ﺳﻪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ، آﻏﺎز را ﺳﺨﻦ ﺗﻤﻬﯿﺪ ﺳﻪ اﯾﻦ . ﮐﻨﯿﻢ ﻣﯽ

اﯾﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮی

ﻣﺠﺎز

در

ﺑﺎزﮔﺸﺖ ” ﻧﺎ ﮔﺰﯾﺮ ﺑﻪ ﺣﺎل از ﻣﺎ ، زﻣﺎﻧﯽ

ﭘﺮداﺧﺘﻦ و رﻓﺖ ﺑﺎ ﻫﺎ آن ﺑﻪ

در ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ

ﮔﺬﺷﺘﻪ

ﻫﺎﯾﯽ

ﻗﻮل

ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺧﺎم ﻫﺎی ﺧﻮاﻧﺶ

ﻧﯿﺴﺖ «

اﯾﺮاﻧﯿﺖ »

ﺮدازﯾﻢ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ

ﺗﻤﻬﯿﺪ ﭘﻣﯽ اول

ﺑﺎ . روﯾﻢ ﻣﯽ

اﻧﮑﺎر ﮐﺮده

ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻧﻔﯽ

را ﺑﻌﺪی در ﻣﻠﯿﺖ ﯾﮏ ﻫﻤﭽﻮن

ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﮔﺮا اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ اﯾﺮان ﮐﻪ

)ﻣﯿﻬﻦ( در ادﺑﯿﺎت

وﻃﻦ ﻫﻤﭽﻮن

ﺑﺎزﺗﺎب اﯾﺮان ﻫﺎی

ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﯽ

اﺳﺖ؛ ﺑﺎ دوم ﺗﻤﻬﯿﺪ

ﻣﻌﺎﺻﺮ

ﻣﯽ ﭘﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﻪ از ﻗﻮل ﻧﻘﻞ ﺳﻪ اﯾﻦ ﮔﯿﺮﯾﻢ.

اﯾﺮاﻧﯿﺖ ادﺑﯽ ﻣﺘﻮن در ار

ﺑﺎ و ﻧﺸﺎن و رد ﺳﻮم ﺗﻤﻬﯿﺪ

اﻫﻤﯿﺖ ارزش و

ﮔﻮﯾﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ و ﻫﺎ آن

ﻣﺘﻔﺎوت و ﻧﺎﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ . اﻧﺪ ﺷﺪه

ﺟﺎﯾﮕﺎه ذﻫﻨﯿﺘﯽ

ﻣﻨﺒﻊ

ﺑﺎﻓﺘﮕﺎﻧﯽ ) contextual ( ﻗﻮل ﻧﻘﻞ ﺳﻪ ﻫﺮ اﻣﺎ ،

ﺗﻔﺎرق وﺟﻮد

ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ .

ادﺑﯽ ﻫﺎ آن

ﻫﺎی

اﻣﺘﺪاد

در ﮐﻪ

ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﯽﻣ ﺑﺎز ﻣﯿﻬﻦ ﻫﻤﭽﻮن

دﯾﺪﮔﺎه اﯾﺮان یﺑﺎره در را ﻫﺎﯾﯽ

ی ﻧﻘﻄﻪ ﯾﮏ ﺑﻪ ﺧﻮد

ﻧﻮﺷﺘﻪ

در ﻓﺮادﻫﺶ )ﺳﻨﺖ( ادب آن ﺑﺎ ﻓﺎرﺳﯽ

اﯾﻦ آن و رﺳﺪ؛ ﻣﯽ ﻣﺸﺘﺮک اﯾﺮان یواژه ﮐﻪ زﺑﺎﻧﯽ ،ﮐﻪ

ﻓﺮاﻣﻮﺷﺨﺎﻧﻪ اﺳﺖ .

ﻧﻪ ،ﺷﺪه ﮐﻪ ﯾﺎد از ﺳﺎﺣﺘﯽ

ﺗﻤﻬﯿﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﯾﮑﯽ از

دﯾﺪﮔﺎه

ﺑﺮﺧﻮرداری از

ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮه ﮐﻪ

ﻫﺎی

و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯽ از

ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ اﺗﻮﺑﯿﻮﮔﺮاﻓﯿﮏ ﺗﺎرﯾﺦ ی درﺑﺎره

ﭘﺴﺎاﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮاﯾﯽ در ﺳﺖ،

ﻫﻤﮑﺎر

روﺳﺘﺎﯾﯽ دور اﻓﺘﺎده اﯾﺮان در

ﭘﮋوﻫﺸﯽ در ﻣﯿﺪاﻧﯽ

ﻣﺮدم در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﻧﻘﻞ ﺧﻮد ﺷﻨﺎس

ﺟﺮﯾﺎن

٩

را تﺳﻮﻏﺎ

ﺑﺮﻣﯽ آن ﯾﺎ اﯾﻦ او ﺑﺮای ﮔﺮدد

اﯾﺮان ﺑﻪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ

روﺳﺘﺎﯾﯿﺎن ﺑﺎر ﮔﻮﯾﺪ ﻣﯽ

از ﯾﮑﯽ ﺑﻪ

ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺸﻨﺎس : ﭘﺮﺳﺪ ﻣﯽ

آورد ﻣﯽ . روﺳﺘﺎﯾﯽ اﯾﻦ از

اﺳﺖ؟ « ۱

اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺰدﯾﮏ

ﺑﻪ . ﺷﻨﺎﺳﻢ ﻤﯽﻧ

اﯾﺮان » ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ اﯾﺮان اﺳﻢ ﺑﻪ دﻫﯽ ﻣﻦ...

را ﺷﻤﻮﻟﯽ

ﻧﺎآﺷﻨﺎﯾﯽ اﯾﺮان ﻧﺎم ﺑﺎ ﺑﺎﻻ ﻗﻮل ﻧﻘﻞ در

ﺗﻌﻤﯿﻤﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ اﯾﻦ .

ﮔﻔﺘﻪ اﯾﻦ در

،ﮐﻪ

اﻓﺎده اﯾﻦ . ﮐﻨﺪ ﻣﯽ

دوراﻓﺘﺎد اﯾﺮان در ه

روﺳﺘﺎﯾﯽ دﻫﯽ در

از ﻓﺮاﺗﺮ ﯾﮏ یﺳﺎده ذﻫﻨﯿﺖ

ﻣﻔﻬﻮم

ﻧﺎآﺷﻨﺎﺳﺖ ﺑﺎ . ﻗﻮل ﻧﻘﻞ اﯾﻦ ﺧﻮاﻧﺪن

اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﻠﯽ ﺑﻪ

اﯾﺮان » ﻪﺑ « ﺗﻮده ﺑﺮای ﻣﯿﻬﻦ ﻋﻨﻮان

ﻫﺎی

اﺳﺖ؟ اﯾﻦ

ﺗﻌﻤﯿﻤﯽ ﺑﻮده

آ ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭼﻨﯿﻦ یﭘﺎﯾﻪ

ﺗﻮان ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ از ﺳﻄﺢ ﮐﺪام ﮐﻪ ﺗﻌﻤﯿﻢ آن ﺗﻨﻬﺎ را ﺗﻮان ﻣﯽ ﮔﺎه

ﭘﺴﺎاﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ،

دﯾﺪﮔﺎه

ﺑﺮداری ای ﭘﺎره از

ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﻪﮔﺮﺗ ﺑﺎ ﮐﻪ

ﻫﺎی

ﺑﻬﯿﻤﻪ

ﻧﻤﻮﻧﻪ را، وار اﻓﺮاد از ﯾﮑﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺣﺪ ﺗﺎ ﺗﻮده آن

روﺳﺘﺎﯾﯽ

اﯾﺮاﻧﯽ آن و را

ای

ﻣﻨﻔﺮد

ی ﺗﻮده

ﻓﺮوﮐﺎﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ، ﺑﻬﯿﻤﻪ ای ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﻣﯿﺮد، ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد ﻣﯽ .

ﻓﺎﻗﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪ

روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺎﻓﻆﺣ از ﺷﻌﺮی ﻫﻤﺎن آن ﺑﺎ ﺷﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪه

ﭘﺮﺳﯿﺪ، ﻫﻤﺎن ﺑﺮای ا ﮔﺮ

ﺗﻮان ﻣﯽ

روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺳﻮاد از

اﯾﺮان؟ آن ﮐﻪ ﻓﺮض اﯾﻦ ﺑﺎ ﺣﺘﺎ

اﺣﺴﺎس ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﯽ

ﺧﻮاﻧﺪن

یﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﮐﻪ ﮐﺮد ﻣﯽ را

ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺻﺪا ﺑﻪ او ﮔﻮش در را

و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﯽ ﺑﻮد، ﻣﯽ ﺑﻬﺮه ﮐﺪام زﻧﮓ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻌﺮ ﮐﻠﻤﺎت

ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ

آ درﻣﯽ

ورد؟

ﺗﻤﻬﯿﺪ دوم .ا از ﺷﻌﺮی در

ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﯿﻢ

ﻣﯽ ﻫﻔﺖ،

اﻧﻘﻼب و ﭘﻨﺠﺎه

از ﭘﺲ ﺷﺪه ﺳﺮوده

ﺷﺎﻣﻠﻮ،

ﺑﻪ ﯾﺎد آر: ﻣﺎ ﺑﯽ ™ ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺮاری ﺑﻮد

1 Hamid Dabashi, Iran : A People Interrupted , (New Press, 2007). P6.

١٠

ﻧﻪ ﺑﺎوری ﻧﻪ وﻃﻨﯽ.

از ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻪ ﺳﺖ ایﺳﻮژه زﺑﺎن از ﮐﻪ ﻫﺎ ﻗﺮن درازای

ﺑﺴﺘﯽ ﺟﻤﻊ واﻗﻊ در ﮐﻠﻤﺎت

ﺟﻤﻌﯽ

اﯾﻦ ﺑﻪ

ی، ا ﻣﺮﺛﯿﻪ

ﺳﻮﮔﭽﺎﻣﻪ

ﺑﺎزﮔﻔﺘﻪ ﺗﻮان ﻣﯽ را ﺷﻌﺮ .ﺷﻮد ﻣﯽ

ﻓﺸﺮده ﺷﻌﺮ اﯾﻦ در ﺷﮑﻞ ﺗﺮﯾﻦ

ﻫﻤﭽﻮن ای،

ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮد در ﮐﻪ،

ﭘﺮﺳﺸﯽ ﻧﺎ ﮔﺰﯾﺮ اﯾﻦ آن و آﯾﺪ؛ ﻣﯽ ﭘﯿﺶ

اﻣﺎ ﺧﻮاﻧﺶ

اﯾﻦ ﺑﺎ . ﺧﻮاﻧﺪ

وﻃﻦ ﻧﺒﻮد در

ﺑﻮد؟ ﺳﻮﮔﻮار

( وﻃﻦ ) ﺗﻮان ﻣﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ

اﺳﺖ ﻧﺒﻮده ﻫﺮﮔﺰ ﮐﻪ

ﺗﻤﻬﯿﺪ ﺳﻮم

در ﺧﺎﻃﺮات ﻋﺎرف ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﻣﯽ ...» ﺧﻮاﻧﯿﻢ: ا ﮔﺮ ﻣﻦ ﻫﯿﭻ ﺧﺪﻣﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ادﺑﯿﺎت ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﻢ وﻗﺘﯽ ﺗﺼﻨﯿﻒ وﻃﻨﯽ ﺳﺎﺧﺘﻢ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯽ از ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻧﻤﯽ وﻃﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ. ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ وﻃﻦ ﺷﻬﺮ ﯾﺎ دﻫﯽ ﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در آﻧﺠﺎ زاﯾﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷ «.ﺪ ۲ اﯾﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮاﻧﻪ ˆ ﻫﺎی ﻣﯿﻬﻨﯽ ﻋﺎرف در ﻧﻮع ﺧﻮد و در زﻣﺎﻧﻪ ی ﺧﻮد ﺳﺨﻨﯽ ﻧﻮ ﺑﻮد، ن ﺗﻮا ﻣﯽ ﺣﺘﺎ آن را ﯾﮏ اﺑﺪاع داﻧﺴﺖ، اﻣﺎ آﯾﺎ « وﻃﻦ» یواژه را ﻫﻢ او ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﻣﯽ ﺑﺮد؟

داﻧﺴﺖ

ﻫﺸﺘﻢ، ۱۳٥۸ ( . ، ص ۳۳٤

2 ﻋﺎرف ﻗﺰو : ﯽﻨﯾ ﻮانﯾد .ج ﺮ،ﯿ ﺮﮐﺒ ﯿ ، )اﻣ

١١

۱

ﮐﺠﺎﺳﺖ؟

ﺮانﯾا

رو ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ رﺳﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﻋﻠﻤﯽ

ازﯾﻦ»

ﻣﻠﺖ وﺟﻮد

ﺑﺮای ﻣﻠﺖ ﻧ ﺗﻮا ﻤﯽ ن ﺑﻪ دﺳﺖ داد؛ اﻣﺎ ﭘﺪﯾﺪه

ی ﯾﯽ

داﺷﺘﻪ و دارد. «

) واﺗﺴﻦ ﻣﻠﺖ و دوﻟﺖ (۳

- ﻫﯿﻮ ﺳﯿﺘﻮن -

اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ) imagined -

ﭼﯿﺰی ﻣﻠﯿﺖ،

ﺑﻪ ﮐﺸﻮر، ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم

اﯾﺮان » آﯾﺎ ﺑﻪ « ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم

ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟ ﺟﺰ

اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﯾﺎ

) دﯾﮕﺮی ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ، اﻣﻮر ﺟﻬﺎن اﯾﻦ رد (

ﺧﯿﺎﻟﯽ( اﺳﺖ؟ ﭼﻪ

ﺧﯿﺎﻟﯽ

ﭼﯿﺰﻫﺎی

ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟

ﭘﻨﺪاری زﺑﺎن در

ﮐﻪ ﺑﻮد ﻣﻮاﻓﻖ

ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ، ﮔﻔﺘﻪ اﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﯽ

ﻧﻈﺮ در آن ﻣﺪرن ﻣﻔﻬﻮم

ﺑﻪ را ﻣﻠﯿﺖ اﮔﺮ ﺣﺘﺎ

ﺮﻫ ﻫﻤﭽﻮن ﻫﻤﺒﻮدﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ٤ ﮐﻪ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪی از

ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﻮﺟﻮدﯾﺘﯽ

ﻧﻬﺎدﻫﺎ

ﺧﯿﺎﻟﯽ

ﮐﺎرﮐﺮد

ﻣﻠﯿﺖ

ﻧﺎﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ

ﺑﺎز از ؛ ﺟﻤﻌﯽ

ﺑﺎزﺗﺎب ﭘﻮد در ﻓﺮدی یا ﻫﺴﺘﯽ

ﺗﺎر از

اﺳﺖ اﺳﺖ ای ﺗﻨﯿﺪه .

رواﯾﺘﯽ

ﺑﻘﺎﯾﺎی ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﻫﻢ اﯾﻦ اﻣﺎ . ﻣﺪﻧﯽ ﺎﻧﯿ ﯾﺎد ﺑﻪ ای ﮔﺬﺷﺘﻪ

ﻣﺸﺘﺮک در ﻓﺮادﻫﺸﯽ ﺑﻪ زﯾﺴﺘﻪ

ﺻﻮرت

واﻗﻌﯽ «اﻧﺪ ٥ ﻫﺮ

ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ

ﻫﻤﺒﻮدﮔﺎن

در ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻨﻬﺎ »... ﻦﻣﻌﯿ ﺷﺮاﯾﻄﯽ

ﺧﯿﺎﻟﯽ

ی(ﻫﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ) ﻫﺎ

٣ Watson - Hugh Seton ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از:

Benedict Anderson: Imagined Communities , (New York, Verso, 1991), P. 3.

٤ در اﺻﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ : social community 5 Etienne Balibar: “The Nation form: History and Ideology” in E. Balibar and Immanuel Wallerstein: Race, Nation, Class Ambiguous Identities , (London, Verso, 1991), P. 93.

١٢

«

اﯾﺮان ﻣﻔﻬﻮم ا ﮐﻨﻮن ﻫﻢ» در ﻣﺎ را ﻣﻠﯿﺖ ﯾﮏ ﻫﻤﭽﻮن

اﺳﺖ، آﯾﺎ اﻣﺎ

ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ زﺑﺎن در ای

اﻧﺪ؟ ﺳﺎﺧﺘﻪ

ﻣﺎ ﺑﺮای را آن ؟ اﯾﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ در

ﺗﺎرﯾﺦ

در ﻫﺎ، آﻏﺎز، از ﺗﺮ ﻓﺮاخ ای زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﻢزﻧﯿ ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰی

ﭼﻬﺎرﭼﻮب

ﺗﺎرﯾﺨﯽ

اﯾﺮان واﻗﻌﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺖ » و ﺑﻌﺪ در «

ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺎﻟﯽ

ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﻧﻈﺮی و از ﺗﺎ ﻣﻘﺎل اﯾﻦ

ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ

روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺑﯽ از ﺧﺒﺮ

آﻧﺠﺎ ﮔﻔﺘﻪ، ﮐﻪ

ﺑﺎزﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﭘﯿﺶ ﻗﻮل ﻧﻘﻞ در . دﻫﯿﻢ دﺳﺖ ﺑﻪ

آن

ﻣﻮﺟﻮﯾﺖ اﯾﺮان در .ﺖاﺳ رﻓﺘﻪ الﺆﺳ زﯾﺮ ﺑﻪ

ﮐﺠﺎﺳﺖ، ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ در واﻗﻊ در

اﯾﺮان ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺪ ﻣﯽ

اﻓﺘﺎده، اﻣﺎ

اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ، ﺗﮏ ﻫﺮﭼﻨﺪ

روﺳﺘﺎﯾﯽ،

ﺑﺎزﮔﻔﺖ ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ ﯾﮏ زﺑﺎن از

ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﻮردی

« ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﻦ دﻫﺪ؛ ﻣﯽ

ﺗﻌﻤﯿﻤﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﻠﻮﯾﺢ ﺑﻪ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ » ﻫﺎی ﻻﯾﻪ ﺑﻪ را ذﻫﻨﯿﺘﯽ

ﮐﻪ،

از «

ﮐﺠﺎﺳﺖ و اﯾﺮان ﮐﺸﻮر » ﯾﺎ ، ﻣﯿﻬﻦ ی ﻣﻘﻮﻟﻪ

اﯾﺮان داﻧﺪ

اﯾﺮاﻧﯽ در اﻋﻤﺎق ﻧﻤﯽ ﺧﻮد

ی ﺗﻮده ﮔﻮﯾﺎ

ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﺪ ﻣﯽ

ﮐﺘﺎﺑﯽ اول ﻓﺼﻞ از را ﺳﻄﺮﻫﺎﯾﯽ

اﺷﺘﻐﺎﻻت ﺑﺎﻻﯾﯽ » ذﻫﻨﯽ ﻗﻮل ﻧﻘﻞ اﯾﻦ . ﻫﺎﺳﺖ«

را «

ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺸﯽ اﺻﻄﻼح رادﯾﮑﺎل »

درﺑﺮدارد، ﻧﻘﺎﻃﯽ اﺳﺎس ﮐﻪ

ﻧﻈﺮی ﻋﺰﯾﻤﺖ را ﻣﺆﻟﻒ

ﻧﻘﺎط ﮐﻪ

ﻓﺼﻮل ﺑﻌﺪی ﺷﮑﻞ ﮐﺘﺎب

در ﺣﺎﺿﺮ

ﺗﺎ

اﯾﺮاﻧﯽ آﻏﺎز از

از ﻫﻮﯾﺖ و ﻣﻠﯿﺖ ﻫﺎی ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه

ﻋﺼﺮ

اﺳﺖ، اﯾﺮان ﯾﮏ ﻧﻪ

ﻧﮕﺮﺷﯽ اﯾﻦ ﭘﺲ در ﮐﻪ

اﯾﺮان، از ﯾﺎ

از ﺧﻮاﻧﺶ

اﯾﻦ در . دﻫﺪ ﻣﯽ

ﺧﻮاﻧﺶ ﻧﻬﻔﺘﻪ

ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ در ﺑﺎر ﻫﺰار از ﺑﯿﺶ) ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺪه

ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﺑﯽ ﻣﺼﺪاق ﻧﺎم اﯾﻦ اﮔﺮ ﺣﺘﺎ .

ﮐﻪ ﺧﺎص ﻧﺎم

ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﯽ ای و ﻣﻌﻨﺎ

اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ و ﮔﯿﺮد ﻣﯽ

را آن

ﻧﮕﺮش اﯾﻦ اﻣﺎ (، ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ

ادﺑﯽ ﻣﺘﻨﯽ

ﻫﻤﭽﻮن

٦ ﻣﻌﻨﺎ ﯽﺑ واﻗﻊ در ﻧﺎم ﯾﮏ ﮐﺮدن ﻗﻠﻤﺪاد

اﺳﺖ آن از آﺑﺮو زدودن ای زﻣﺎﻧﻪ در ﻫﻢ آن

ﺗﺼﻨﻌﯽ . داﻧﺪ ﻣﯽ

ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿﻢ .

آﺑﺮوی ﺗﺎ دارﯾﻢ ﻧﯿﺎز دﯾﮕﺮ آن ﺑﻪ را ﻧﺎم اﯾﻦ

از ﺑﯿﺶ ﮐﻪ

ﻫﺮوﻗﺖ

از ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮد در ﭼﯿﺰی وﺟﻮد

روﺳﺘﺎﯾﯽ اﯾﺮان » از ﻧﻤﯽ ﻣﺎ از«

آن ﺧﺒﺮی

ﺑﯽ ی ﻗﺼﻪ آﯾﺎ

واﻗﻌﯿﺖ در

ﺑﺸﻮﯾﻢ؟ و ﺧﯿﺎل ﻣﯿﺎن ﻣﺮز

ﻧﻮﻋﯽ دﭼﺎر «

اﯾﺮاﻧﯿﺖ » ﻧﺎم ﺑﻪ

ﺻﺤﺒﺖ

ﻋﻘﻼﯾﯽ

ﺷﺮﻣﺴﺎری

( دﯾﮕﺮ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟

ﻣﻠﯿﺘﯽ ﻫﺮ ﻫﻤﭽﻮن

اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺎدی ﻏﯿﺮ )

ﻣﻠﯿﺖ ﻫﻤﭽﻮن

اﻣﺮی از ﻣﺎدی ﻏﯿﺮ

ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﯾﻮﻧﯿﻮرﺳﺎﻟﯿﺴﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ

روﺳﺘﺎﯾﯽ اﯾﺮاﻧﯽ، ﻧﮕﺮش اﯾﻦ

ﻧﮕﺮش

ی ﻗﺼﻪ در ﻣﺴﺘﺘﺮ

اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ

ﺑﺎ ﺗﺨﻠﯿﻂ ﻣﻠﯿﺖ) ﻧﻮ و ﻬﻦﮐ

اﯾﺮان ﻣﻠﯽ ﻫﺎی ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه

ﭘﺮداﺧﺖ رادﯾﮑﺎل از ﺧﻮد

در ﮔﺮا،

اﻟﺘﻘﺎﻃﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯽ

اﻧﮕﺸﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻦ روی

ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺎ ،( ﻣﺪرن ﻣﻔﻬﻮم

ﯽ رﮔﮕ ﭼﻨﺪ ،

وﯾﮋﮔﯽ

ﻣﻨﮑﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦ،

ﯾﺎدآوری ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ و ﻫﺎ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﺎی

اﯾﺮان ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺎ و

زﺑﺎﻧﯽ و ﻗﻮﻣﯽ

6 Dabashi, P. 19.

١٣

ﯾﮏ ﺗﺪاوم اﯾﺮان و ﺷﻮد ﻣﯽ ذﻫﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ رواﯾﺖ ﯾﮏ یﻣﺜﺎﺑﻪ ﺑﻪ را

اﯾﺮاﻧﯿﺖ ﺑﻪ

ﻫﻤﭽﻮن دﯾﮕﺮ رواﯾﺘﯽ

ﻋﻨﻮان

۷ ﻧﮕﺮش اﯾﻦ ﺑﺮ ﺑﻨﺎ

ﻨﯿﻦﭼ ،

اﻋﻼم . ﮐﻨﺪ ﻣﯽ

ﭘﺪﯾﺪه اﺧﯿﺮ ای

ﻣﺪرن دوران

رواﯾﺖ در ﻣﻠﯽ ﻫﺎی ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﺪرﻧﯿﺖ » ی

ﭘﺨﺖ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺧﺎور ﻫﺎی

اﺳﺘﻌﻤﺎری « اﺳﺖ؛ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺑﻪ و دﺳﺖ ﺮ،ﺗ ﺧﺎص

و ﺣﺪود ﺛﻐﻮری ﻧﺎﻣﻌﯿﻦ و

ﺑﻮﻣﯿﺎن اﯾﺮان ﻧﺎم ﺑﺎ ﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻨ ﺑﺎ ،( ﭘﺮﺷﯿﺎ )

اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺳﺖ

ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ

ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻏﺮور اﻧﮕﯿﺰی

ﺑﺎوراﻧﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ « ﻣﻠﺖ» ﯾﮏ آﻧﺎن ﮐﻪ

ﻧﮕﻮﯾﯿﻢ

ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﮔﺮ و

ﺳﻮاﺑﻖ

ﻣﻮﻫﻮم،

اﺳﻼﻣﯽ، ﯾﺎ

اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ وﯾﮋه ﺑﻪ

ﭘﺴﺎاﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮای ﻧﻮع

ﻧﮕﺮش اﯾﻦ از ﯾﺪآﻣﯽ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ . ﻫﺴﺘﻨﺪ

یﺻﺒﻐﻪ

اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺒﺢ ﻫﻤﺎن ﺟﺰ ﭼﯿﺰی ﮐﻠﻤﻪ

ﭘﺴﺎاﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮا، ﻣﻠﯿﺖ

اﺳﻼم

ﮔﺮاﯾﯽ

و ﺑﺮﺳﺮ

رﯾﭙﻮرﺗﺮ ﻟﮕﻨﯽ ﮐﻼه ﺑﺎ

اردﺷﯿﺮ .ﺟﯽ .

. ﻫﯿﺌﺖ ﺑﻪ ﺷﺒﺤﯽ

» اورﯾﺎﻧﺘﺎﻟﯿﺴﺖ ﻧﯿﺴﺖ « ﺟﺎﺳﻮس -

ﻧﺠﻮاﻫﺎﯾﯽ ﮐﺮده

ﭘﻬﻠﻮی اول

ﻣﺤﺼﻮل ﮔﻮش در ﮐﻪ ﺑﺮﺗﻦ ﻫﻨﺪ

از ﺷﻠﻮاری

و ﮐﺖ

ﺧﺎ ﮐﯽ

ی ﭘﺎرﭼﻪ

ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﯽ و

ﭘﺨﺖ، از ﻻﺑﺪ ﺟﻤﻠﻪ

ﻧﺠﻮاﻫﺎ دﺳﺖ آن و

اﯾﻦ ﺣﺎﺻﻞ

ﮐﻪ

اﺳﺖ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﻣﯽ ﭘﺲ و ...

در ﻫﻤﻪ و ﺳﺎزی،

ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن واژه و زﺑﺎن

ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻓﺮدوﺳﯽ، ﺳﯿﺲﺄﺗ

ﺑﺎز ﺪ،ﯿ ﺟﻤﺸ ﺖﺗﺨ ﺳﺎزی

ﭘﻬﻠﻮی آن از و

،« ﮔﺮای دﺳﺘﺎوﯾﺰ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ

ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎن » ﻧﺎم ﺑﻪ

ﻋﺼﺮ

ﻗﺎﻟﺐ

ﻧﯿﺰ،

ﯾﺎدﺷﺪه، ا ﮐﻨﻮن ﻫﻢ

اﺳﺖ ﮔﺮدﯾﺪه ﻧﮕﺮش از .

( اﯾﺮاﻧﯽ

ﻣﻀﻤﻮن ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺧﺎک) ﺷﻮوﻧﯿﺴﻢ

ﻓﺮاﺗﺮ یﺴﻠﻪ ﺳﻠ

در ﻫﻤﭽﻨﺎن

« ﮔﺮاﯾﯽ

اﺻﻄﻼح ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن »

ﭘﻬﻠﻮی، ﺑﻪ اﯾﻦ

اﻧﻘﺮاض

از ﭘﺲ ﻫﺎ ﺳﺎل

ﺑﺮﭘﺎداﺷﺖ

ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎ و ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺎﻟﻪ،

ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ اﯾﺮان از ﺧﺎرج در ﺧﺼﻮص

ﭘﮋوﻫﺶ اﯾﺮان ﻫﺎی

داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ !ﺷﻮد ﻣﯽ

اﯾﺮاﻧﯽ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح و ﮐﻨﯿﻢ « زداﯾﯽ ﺷﺒﺢ»

ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻠﯿﺖ از

اﯾﻨﺠﺎ اﯾﻦ از ﺑﺎﯾﺪ

در

اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺪرن ﻣﻔﻬﻮم

ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﻠﯿﺖ .

ﻧﺨﺴﺖ ﺑﮕ ﻧﯿﺴﺖ ی«ﻧﻮ» ﻫﯿﭻ ﮐﻪ ﻮﯾﯿﻢ آن در «ﮐﻬﻦ» از ﮐﻪ

ﻫﺎی ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه

ﮐﻠﯽ، ﻣﻨﻈﺮی

اﺑﺪاع ﯾﮏ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺠﺎدﻟﻪ از . داﺷﺖ ﺧﻮد در را ﻧﻮ و ﮐﻬﻨﻪ از ای

ﻧﯿﺎﻣﺪه . اﻧﺪ ۸

در ﻫﺎ ﻣﻠﺖ ﺗﻨﻮﻋﯽ از ﻧﻬﺎدﻫﺎﯾﯽ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﻌﯿﻦ زﻣﺎن درﯾﮏ ﯾﺎ و ز دﯾﺮو ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ دارد ﺟﺎی

و ﻣﺤﻠﯽ ﺗﺎ و ﮔﯿﺮد ﺷﮑﻞ ﺟﻬﺎﻧﯽ

ﺑﯿﺮون ﺗﻮاﻧﺪ زﻣﯿﻨﻪ از

ﺑﻪ ﻣﻠﯿﺘﯽ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﯽ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺪرن ﻣﻔﻬﻮم

ﻫﺎی

ﺗﺎرﯾﺨﯽ، ﺑﺪون

ای ﺷﺎﻟﻮده

ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻠﯿﺖ ﺑﺪون ﻧﻮﯾﻦ ﻫﺎی

ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ، ﻣﯽ

آﻧﺠﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﻪ

از ﭘﯿﺶ ﻫﺎ ﺳﺎل « ﻣﺼﻄﻠﺢ از ﭘﯿﺶ . ﺑﻮد ﺷﺪه

ﮔﺬﺷﺘﻪ، اﻣﮑﺎن ﻧﺒﻮده ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﻧﺎﺳﯿﻮن » ﺑﺮاﺑﺮ در « ﻣﻠﺖ» یواژه .

از ﻣﻼﻃﯽ

اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺗﺠﺪد

ﭘﻬﻠﻮی زﺑﺎن در اول

اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻠﯽ

ﺧﻮاه

یدوره در ﻪ ﮔﺮاﯾﺎﻧ

7 Ibid., 25 8 Balibar, 87

١٤

ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﺎر ﺑﻪ و ﺑﻮد ﻣﻔﻬﻮم

زﺑﺎن در واژه اﯾﻦ رود، ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺪﯾﺪ

ﻣﻌﻨﺎی ﺑﻪ ﮐﻪ آن از ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺰ، آن

اروﭘﺎﯾﯽ( ﺑﻪ

ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺪرن

) ﻧﻮ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ

ﮐﺎرﺑﺴﺖ ﺑﺎ را واژه اﯾﻦ

ا ﮔﺮ . رﻓﺖ ﻣﯽ

ﻋﻨﻮان

« ۹ ،

ادﺑﯿﺎت » ﺣﺘﺎ و «

ﻓﺮﻫﻨﮓ» ،«ﻫﻨﺮ» ﻫﺎی واژه ﻫﻤﭽﻮن

ﻧﻮﻋﯽ اﺑﺪاع زﺑﺎن ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ

ﮐﻨﯿﻢ،

اﻧﺪﯾﺸﻪ ای، روﯾﺎروﯾﯽ

ادﺑﯽ، ﯾﺎ زﺑﺎﻧﯽ ﻫﻨﺮی،

اﺑﺪاع ﻫﺮ در دﺧﯿﻞ

ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ از ﯾﮑﯽ

ﻋﻮاﻣﻞ

ﺑﺎﯾﺪ

« را « درون » در ﻣﻮﺟﻮد

اﺳﺖ؛ دﯾﮕﺮﯾﺘﯽ ﺑﯿﺮون » از ﮐﻪ اﻓﮑﻨﺪ اﺻﻠﯽ ﭼﻨﯿﻦ ا ﮔﺮ . ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﮕﺮدﯾﻢ ﻧﯿﺰ را آن و

ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺧﻮدی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ

ﺳﺎﻣﺎن

دﯾﮕﺮ

را ﻧﭙﺬﯾﺮﯾﻢ، در ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ

ﺗﺎ رﯾﺰد ﻣﯽ درﻫﻢ ﭘﯽ را ایهﺗﺎز ﺳﺎﻣﺎن

ﮔﻔﺘﻤﺎن

ﭘﺨﺖ

ﯾﮑﺴﺮه دﺳﺖ

ﻣﺸﺮوﻃﻪ «ﺷﺒﺢ» دﻧﺒﺎل ﺑﻪ ﻫﻢ

ی ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ »

اﺳﺘﻌﻤﺎری . داﻧﯿﻢ « ﻧﯿﺴﺖ ﺷﮑﯽ اﯾﻦ در ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺷﺮق ﮐﻪ

. ﮐﺮدﻧﺪ

اﯾﺮان ی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﻌﺎل

ﺑﻪ

ﻧﺴﺒﺖ را ﻣﺎ ی ﺣﺎﻓﻈﻪ

اﯾﺮان « ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺷﺮق آن ﻣﯿﺎن در . ﺑﻮد

ﻣﻌﻄﻮف ﻓﺎ ﮐﺘﻮال - واﻗﻌﯽ » ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ

ﻓﺮاﯾﺎدآوری ﺮ ﺑﯿﺸﺘ

اﯾﻦ اﻣﺎ

ﻧﺪاﺷﺖ

یﺳﺎﺑﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎری اﯾﺮان ﺑﺎ

ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﯾﺎ

ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻫﯿﭻ

ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ

ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻢ

اﯾﻨﺠﺎ از ﮐﻪ را، ﻏﺮب و ﺷﺮق ﺗﻘﺎﺑﻞ ی داﻣﻨﻪ

اﯾﺮان ) آﻟﻤﺎﻧﯽ در ﺗﻮان ﻣﯽ ﺣﺘﺎ (. وﯾﮋه ﺑﻪ

ﻋﺮاﺋﺲ

ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻓﮑﺮی

ﮔﻮﺗﻨﺒﺮگ ﻫﺮﮔﺰ

ﺑﻨﯿﺎدی ﮔﻔﺖ و ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺮ

ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﭘﺴﺎا ﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮاﺳﺖ، و ﺗﺮ ﻓﺮاخ ﻫﻢ اﯾﻦ از

ﻫﻢ ﺧﯿﺎﻟﺶ دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ او ﮐﻪ ً ﺑﺮای ﺻﺮﻓﺎ ﮔﺸﺎﯾﺸﯽ ﺧﻮد ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر در اﺧﺘﺮاع ﺛﯿﺮات ﺄﺗ ﭼﻪ ﺑﻮد ﮐﺮده ﺑﺮ ﺷﮕﺮﻓﯽ اروﭘﺎ ﺑﺮ آن دﻧﺒﺎل ﺑﻪ و ﯽﯾ و ﻫﺎ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﺧﻄﻮر

ﮐﺮد یﻫﺎ ﯽ ی ی ﯿﻨﯽ

ﺑﻪ یﻫﺎ ﯾﯽ ﯽ

ﺟﻮاﻣﻊ

ﺟﻮاﻣﻊ

ﺑﺮآﯾﻨﺪی ﻧﺎ ﮔﺰﯾﺮ از ﭼﺎپ ﺻﻨﻌﺖ

ﻫﺎ ﻣﻠﺖ- دوﻟﺖ

ﮔﺬاﺷﺖ . آﻣﺪن ﭘﺪﯾﺪ و ﻣﻠﯿﺖ ﯾﻦﻧﻮ ﻣﻔﻬﻮم

ﺧﻮاﻫﺪ

. ﺑﻮد ۱۰ ﺗﻮان ﻣﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺷﺮق اﯾﻦ ﮔﻔﺖ و رﻓﺖ دورﺗﺮ

ﮐﺸﻮرﻫﺎی اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ

اﺳﻄﻮره

ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﻦ ﯾﺎ

ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻨﺪ. اﯾﻦ

ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﻮروش ﯾﺎ ﮐﺸﻒ را

ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ

یﭼﻬﺮه

یﭼﻬﺮه

ﺗﻔﺎﺧﺮات زﺑﺎن در ﮐﻪ ﻣﻠﯽ

اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ

ﻫﺎ آن از ﭘﯿﺶ ﻫﺎ ﻗﺮن ﺧﻮد زﺑﺎن در ﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻮد ﺣﺪﯾﺜﯽ

ﻋﻨﻮان

ﻣﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ در ﺗﻮاﻧﻨﺪ

. ﺑﻮد رﺳﯿﺪه

) دﯾﮕﺮان ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن، ﯾﻬﻮدﯾﺎن و ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎران ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻨﯽ ﺛﺒﺖ ﺑﻪ (

ﺗﻄﻮر

ﻫﻢ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ. ﯿﻨﻪ زﻣ ﯾﻦا در

ﻓﺮﻫﻨﮓ ﯾﮕﺮ د ﻫﺎی زﺑﺎن و ﻫﺎ

واژه ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ در ﯾﺪ، ﺟﺪ ﯾﯽ

ﯾﮏ وﺿﻊ

٩ ﯾﺎﺖ ﺴﮐﺎرﺑ ﯾﺪه، ﭘﺪ ﯾﻦا

از ﯾﮑﯽ

اﻣﺮوز آن ی

« literature ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ

ادﺑﯿﺎت » .

ﻓﺮﻫﻨﮓ اروﭘﺎ آورد ﻣﺜﺎل ﺗﻮانﯽ را ﻣ ﯾﯽ

در « ﯿﺎت

ادﺑ»ی واژه ﯾﯽ ﻣﻌﻨﺎ

ی ﯿﺎﯾﯽ

اﺷﺎه ﻣ ﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ واژه ...» وﻃﻦ patria

در زﺑﺎن اﺳﭙﺎﻧ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤ رﻓﺖ و ﯽ

از ﻗﻮل ﻫﺎﺑﺴﺒﺎم ﺑﻪ ا ﯾﺪه ﭘﺪ ﯾﻦ

اﺳﺖ. ﻣﺎﺷﺎ ءاﻟ ﻪ آﺟﻮداﻧ ¨

ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺪرن اروﭘﺎ

ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ

یﻫﺎ ﯾﺎ

۱۸۸۴ در زﺑﺎن اﺳﭙﺎﻧ

اﻣﺮوز ﺗﺎ ﯾﻦ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از

ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ « زﺑﺎن» ، و « دوﻟﺖ»، « ﻣﻠﺖ»

ﯿﺎﯾﯽ

. ﻧﮕﺎه ﮐﻨ :ﯽﻮداﻧ ﺟﺑﻪ آ ﯿﺪ

ﺷﺪ ﻣﯽ ﺑﺮده

ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در آن زا ﺑﻪ ﮐﺎر « ﺷﺪه ﯾﯿﺪه

ﻣﺤﻠﻪ، و زﻣ

tierra ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ

آن ﯾﺞرا ﯿﺸﺘﺮ ﺻﻮرت ﺑ

وﻃﻦ،

ﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ .ﯾﺎ ﮔﻮ

و ﺷﻌﺮ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ا ﯾﻪ ﻧﺸﺮ ،

زﺑﺎن ﻓﺎرﺳ

۱۰ درﺑﺎره

ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻮ ﺑﺎ ﺻﻨﻌﺖ ﭼﺎپ ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺪﯿ ﺑﻪ آﻧﺪرﺳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺎدﯾ ﺷﺪه.

ﺖﯿﻣﻠ راﺑﻄﻪ

١٥

اﯾﺮاﻧﯽ در

ﻫﺎی«

ﯾﻬﻮدی اﯾﺮاﻧﯽ - ﻫﻢ ا ﮐﻨﻮن دﯾﺎﺳﭙﻮرا » در

واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﻣﺎ ﮐﻨﻨﺪ، ﺷﮏ ﭼﻬﺮه

ﻫﺰاران

«

ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﯾﺮان » را ﺧﻮد

اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻣﯿﻬﻦ ﻫﻨﻮز ﮐﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯽ زﻧﺪﮔﯽ

ﻣﺘﺮوﭘﻞ ﺧﻮد در ﺣﺘﺎ و ﻏﺮب ﻫﺎی

واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺘﻮان ﻣﺸﮑﻞ . ﮐﺮد ﺷﮏ

اﯾﻦ در و داﻧﻨﺪ ﻣﯽ

ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﺳﺎﻟﯽ ﺑﺮای ﻧﻪ را ﻗﺮاری ﻣﺤﻞ ﻫﻤﺎن در اﻣﺎ دﯾﮕﺮ

ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ اﯾﻦ آن ا ﮔﺮ ﮐﻪ

روﺳﺘﺎﯾﯽ

ﮔﺬاﺷﺖ، آن م اﺑﻬﺎ آﯾﺎ

ﺑﻌﺪاز ﻣﯽ ﻇﻬﺮ

ً ﭼﻬﺎر ﺑﻪ رﺑﻊ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﺎ

در و ﺑﻌﺪ روز ﺑﺮای

ﺳﺎﻋﺖ

ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ دﺑﻮ ﻣﯽ

او ﺑﺮای ﻗﺪر ﻫﻤﺎن ﻫﺎ

ﺑﺮﻃﺮف آن ﯾﺎ ﺷﺪ؟ ﻣﯽ ﺛﺎﻧﯿﻪ و دﻗﺎﯾﻖ ﺑﻪ ﻣﺪرج زﻣﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ،

ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻪ

ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺑﻪ اﺻﻄﻼح آدﻣﯽ ﺑﻪ ﺗﻮان ﻣﯽ ﻫﻢ راﻗﯿﻪ

اﯾﺮان؟ در ﺣﺘﺎ

ﻧﺎم ﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ

ﮐﻪ در ای

ﮐﺸﻮرش درﯾﺎ ﮐﺪام را

ﮐﺸﻮری اﺳﺖ آﺑﯽ ﻣﺮز ﯾﺎ و

ﭼﻪ او ﮐﺸﻮر ﺷﻤﺎﻟﯽ

ﻧﻤﯽ

ﺟﻨﻮﺑﯽ

داﻧﺪ ی ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ

ﻣﺤﺘﻤﻞ، ﻣﻠﯽ ﻫﻮﯾﺖ درک ﻧﺎﻓﯽ

ﻣﻮاردی ﻧﺎدر، اﻣﺎ

ﭼﻨﯿﻦ وﺟﻮد

ﯾﺎ اﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ آﯾﺎ . دﻫﺪ ﻣﯽ

ﻣﯽ ﺻﻮرﺗﯽ

روﺳﺘﺎﯾﯽ در ﺗﻨﻬﺎ

آن ﺧﺒﺮی

ﮐﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ؟ ﺑﯽ از ﻣﺎ

آن در ﻋﺎم ﺳﻄﺤﯽ

ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺷﺮﻣﺴﺎر

« اﺳﺖ ﯾﻦا واﻗﻊ . دارد وﺟﻮد

ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ اﯾﺮان در ﮐﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮﯾﺖ » ﯾﮏ ﺗﻨﻬﺎ

ﺑﺎﺷﯿﻢ ﭘﯿﺶ از ﮐﻪ

ﻋﯿﻦ در ﮐﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ

ﻫﻢ ا ﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻣﻌﺎﺻﺮﯾﺖ ﯾﺎ دﻫﻢ ﻗﺮون از ﻫﺎﯾﯽ

اﯾﺮان در ﻣﺎ ﮐﻪ

ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮی روﺑﺮو

اﺗﻤﯽ اﺳﺖ، ﯾﺎ و ﻣﻌﺎﺻﺮﯾﺖ ﺳﺨﻦ ﭘﺎی ﺗﻬﺮان در ﮐﻪ دارﯾﻢ را ﯽﻫﺎﯾ

اﻓﺰار ﺟﻨﮓ ﺟﺴﺘﺠﻮی

در ﺣﺎل

ﯾﮏ

رﻋﺎﯾﺖ اﯾﺮان در ﻣﺎ . ﮐﻨﺪ

اﺳﺖ ﻣﺠﺒﻮر

ﻧﺸﯿﻨﺪ، اﻣﺎ را ﺧﻮد ﮐﺎﻣﻞ ﺣﺠﺎب

ﻣﯽ « ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس »

ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ اﺳﺘﺜ از ﻧﻈﺮ ﺻﺮف . دارﯾﻢ

ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن ﮔﺎه و

ﻧﺪارﯾﻢ، ﻣﻌﺎﺻﺮﯾﺖ

ﻣﻌﺎﺻ

ﯽﺋﺎﻨ

ﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪد،

ﺮﯾﺖ

ﻣﻀﻤﻮن رﯾﺸﺨﻨﺪآﻣﯿﺰ

ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ از و ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎور

را او داﺳﺘﺎن

روﺳﺘﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﺑﺮای ،

ﻧﻤﻮﻧﻪ آن ی

ﮐﻪ

ﺑﻮدن

ﺑﻪ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ زﻣﺎن درک آن ﻫﻤﺮاه

ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻞ ﮐﻪ

ﺑﺎﺷﯿﻢ، ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ از

ﺟﺮﯾﺎن

آن ﺷﺮﻣﺴﺎر

ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ

و ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم

ﻣﻌﺎﺻﺮﯾﺖ ﺑﻪ و ، ﻣﺪرن ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻦ و ﻣﻠﯿﺖ از درﮐﯽ آن ﻫﻤﺮاه

ﺪرن، ﻣ

ﺗﺎرﯾﺨﯽ و

ﮐﺸﻮری ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ

اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در را

درﺑﺴﺖ و ﻫﺎی ﻻﯾﻪ یﻫﻤﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮ

ای ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ

ﻫﺎی

ˆ ﭘﯿﺸﺎ ﮔﻮﺗﻨﺒﺮﮔﯽ اﯾﻦ

ﺟﻬﺎن از ﮐﻪ

اﯾﺮان ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﺎﻟﺖ اﯾﻦ در ﺗﻨﻬﺎ . ﺑﺎﺷﺪ

ﯽ روﺳﺘﺎﯾ

ﭘﺮﺳﯿﺪ ﻫﻨﻮز ﭼﺮا ﭘﺲ ﮐﻪ

ﺧﻮد از و ﺷﺪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ

ﺑﺎ مأﺗﻮ ﺷﮕﻔﺘﯽ

ﺻﻨﻌﺖ

ﺧﻮاﻫﯿﻢ

ﺷﺮﻣﺴﺎری

دﭼﺎر

اﺳﺖ؟ ۱۱ در ﺣﺘﺎ

ﺑﺘﻮان ﻣﺸﮑﻞ

ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻫﻢ ﻏﺮﺑﯽ

ﺗﻐﯿﯿﺮ را او ﺟﻬﺎن « ﻧﻤﻮد و وﺿﻊ » ﭼﺎپ

ﻧﺪاده

ﮐﻬﻦ ای ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﺎن در ﻫﻢ آن ﺳﺎل،

ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺳﺮاﭘﺎ درﺑﺴﺖ ﮐﺪام در . ﮐﺮد ﭘﯿﺪا را ﻣﺪرن

ﺟﻮاﻣﻊ

۱۱ »: ﮑﻦﯿﺑ ﺲﯿ ﻓﺮاﻧﺴ از یﺮﯿ ﺗﻌﺒ

ﺻﻨﻌﺖ ﭼﺎپ وﺿﻊ و ﻧﻤﻮد ﺟﻬﺎن را ﺗﻐ «.داد ﺮﯿﯿ

١٦

ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﯿﺎن در را ﻣﺪرن

ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و درﯾﺎﻓﺘﯽ اﻣﺮ از ﻫﻤﺴﺎن

ﻟﺤﺎظ ﺑﻪ دﺳﺖ

ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ، ﯾﮏ رﺷﺪی ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮدﻣﺎﻧﺶ ﺗﻮان ﻣﯽ

اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ؟

اﯾﺮاﻧﯽ،

ﻣﻠﯿﺖ ﻫﺎی ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه

( اﯾﺮاﻧﯿﺖ و دادن ﺟﻠﻮه ﻣﺸﻮب

و رد اﻧﮑﺎر و ﻓﺮوﻧﮕﺮی ﺗﺤﻘﯿﺮ )

ﻣﺎﺟﺮاﯾﯽ ﮐﻬﻨﻪ

ﻧﺪارد ﻧﻮ ﺷﺠﺎع

ﺗﺎرﯾﺨﯽ، اﺧﺘﺼﺎص ﻧﮕﺮش اﯾﻦ ﺑﻪ

اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﻠﯿﺖ ﯾﮏ ﻋﻨﻮان

ﻦاﯾ .

اﻗﺘﺪاری آ ﮐﺎدﻣﯿﮏ

ا ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ

اﺳﺖ ﺷﻨﯿﺪه ﻧﮕﺮش اﯾﻦ .

اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﭘﯿﺮ را آن ﻣﯿﮑﺪه

ﺗﮑﺮار ﯾﺎ ﮔﺮاﯾﯽ، ﺳﻮم ﺟﻬﺎن ﻫﻤﺎن

واﻗﻊ در اﻣﺎ

ﻧﻈﺮﯾﻪ آورد، ﻣﯽ در ﺟﻠﻮه ﺑﻪ ﻧﻮ ای

را ﺧﻮد

ﻫﻤﭽﻮن

اﺳﺖ . ۱۲ ﺑﺎ

ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﮕﺮش از ایﮔﻪر ﺣﺘﺎ

اﯾﺮان در ﭘﻨﺠﺎه

ﺑﻮﻣﯽ ﺗﺎ ﭼﻬﻞ یدﻫﻪ راﯾﺞ ﮔﺮاﯾﯽ

درﻧﮕﯽ

واژﮔﺎﻧﯽ و دﯾﺪﮔﺎه ﺑﻪ ﻫﺎﯾﯽ

اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﮐﻪ ﯾﺎﺑﯿﻢ ﻣﯽ آن در را (

) ﺳﺎﺑﻖ ﭼﭗ وﻃﻨﯽ ﺟﻬﺎن

ﻋﺎرﯾﺖ

ﭘﺴﺎاﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮا ادوارد ) و ﺳﻌﯿﺪ

ﭘﺴﺎ ﻫﺎی ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آن از و ﮔﺮا ﺳﺎﺧﺘﺎر

ﻧﺤﻠﻪ ای ﭘﺎره از ﮔﺮﻓﺘﻪ

ﺧﺼﻮص

اﺳﺖ. اﻧﮑﺎر و ﺗﺤﻘﯿﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺖ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﻧﺸﺎن و رد . دارد ﮐﻬﻦ ﺲﺑ ای

دﯾﮕﺮان ﮐﺮده روز ﺑﻪ را ﺧﻮد (

؛ ﻣﻮاﻟﯽ و ﻣﺠﻮس

ادﺑﯿﺎت ﺿﺪ اﺑﺪاع زﻣﺎن از و ﺷﻌﻮﺑﯽ،

ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ در ﺗﻮان ﻣﯽ را

ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﻫﻤﭽﻮن

اﯾﻦ

و زﻧﺪﯾﻖ راﻓﻀﯽ زﻣﺎن در را رد اﯾﻦ و رﻓﺖ واﭘﺲ ﺑﻪ زﻣﺎن در ﺗﻮان ﻣﯽ ﻫﻢ اﯾﻦ از . ﮔﺮﻓﺖ ﭘﯽ ﺑﯽ اﺳﻄﻮره، در ای ﮔﺬﺷﺘﻪ »

۱۳ . ﮐﺮد ﭘﯿﺪا ،

ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد

ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و ﻧﺨﻮاﻫﺪ «ﺑﻮد

زﻣﺎن

اﺻﻞ در ﺟﺰ

اﺳﺎﻃﯿﺮی آرش اﯾﺮان ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﺮز ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺑﺮای

ﺗﻮراﻧﯿﺎن در

ﭘﺮﺗﺎب ﺳﻮی از ﺗﯿﺮ

رواﯾﺖ

ﻧﺪاﺷﺖ . اﯾﺮان ﮐﺸﻮری ﻧﻮﺑﻨﯿﺎد ﻧﯿﺴﺖ ﻧﺒﻮدش و ﺑﻮد و ﮔﯿﺮ و ﮔﺮﻓﺖ را،

ﺗﺤﻘﯿﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﭘﯿﺎم ﺑﺮ در دﯾﮕﺮی

ﻣﺮزﻫﺎﯾﺶ را، اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ

ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن

ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ ﺑﺮای ا ﮔﺮ .

ﺟﻬﺎن ی ﻧﻘﺸﻪ روی ﺑﺮ و ﻣﻌﯿﻦ

« ﺷﺨﺺ» ﯾﮏ ﻓﺮاﻧﺴﻪ

واﻗﻌﯿﺖ اﯾﺮان، اﯾﺮان و

زﺣﻤﺖ ﺑﻪ ﺑﺮ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﯽ در رﺳﺪ؛ ﻣﯽ ﺳﺎل ﭼﻬﺎرﺻﺪ

اﺳﺖ، ﺑﻪ ﺷﺨﺺ اﯾﻦ ﻋﻤﺮ

ﻧﮕﺎران

اﺳﺖ درﺳﺖ ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﻪ

اﺳﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﯾﻦ .

واﻗﻌﯿﺖ، ﺑﻪ ﻋﻤﺮی ﻫﺎ ﻗﺮن درازای

ﯾﮏ ﻫﻤﭽﻮن

ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ

ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ

آ ﮔﺎﻫﯽ ایﻪ ﮔﺬﺷﺘ » از

دﺳﺘﺎوردﻫﺎی ﺧﻮد

و ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﻏﺮﺑﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎن

یﺑﺮا را «

ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﭘﯿﺶ ﻗﺮن ﭼﻨﺪﯾﻦ

آورده ﺑﻮدﻧﺪ، اﯾﻦ اﻣﺎ

ﭘﻬﻠﻮی اول

اﯾﺮاﻧﯽ در وﯾﮋه ﺑﻪ

ی ﮔﺬﺷﺘﻪ

ﻋﺼﺮ ﻫﻤﭽﻮن ﺻﻔﺤﺎت ﻓﺮاﻫﻢ

وﯾﺮاﻧﮕﺮ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯽ و « درون » در

ﭘﺎدزﻫﺮی دو ﺑﺮاﺑﺮ در

اﺳﺘﻌﻤﺎری

ﻫﺠﻮم ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ

ﺗﻬﺪﯾﺪ

از دوران

ﺗﺎرﯾﺨﯽ و

رﻗﻢ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻣﺘﻮن از . ﺑﻮد ﺧﻮرده

و اﺳﺘﯿﻼی ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﺮ « ﺑﺮون» از

12 Abbas Amanat: “Iranian Identity Boundaries” in Iran Facing Others , A. Amanat and F. Vejdani, ed. (New York, Palgrave, 2012), P. 23.

ﻓﻠﺴﻔﻪ (

ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ زﻣﺎن ﺣﺎل ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. «)

13 ﺑﺎ دﺧﻞ و ﺗﺼﺮﻓ

ﻦﯾ در ا ﯽ یا ﮔﺬﺷﺘﻪ » ﺪاﯾدر یﺟﻤﻠﻪ

ﯽﺣﻮاﺷ

١٧

در ﺷﻬﺮﻫﺎﯾﺶ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﮐﻪ ای

و وﻻﯾﺎت

ﻧﺎم ﺑﺎ

ﻣﻮﺟﻮدﯾﺘﯽ اﯾﺮان ﻧﺎم ﺑﻪ

ﺑﮕﺬرﯾﻢ، ﮐﻪ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﻣﯽ

داﺳﺘﺎن

ﮐﻪ از

:

ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﺮده ﭘﯿﺪا

ﭘﺎرﺗﯽ ﻋﺼﺮ ﺑﺎزﺗﺎب ﺗﻌﯿﻨﯽ ،(ﻦﯿراﻣ و ﺲﯾو) دﻫﺪ ﻣﯽ

از را ای ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ

آﻣﺪﻧﺪ ﺑﺎز

او ﭼﻮﻧﺎم

ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ

ﺷﯿﺮاز

زﮐﻮﻫﺴﺘﺎن و ﺳﺘﺎن ﺧﻮز و

...

ﺑﺰرﮔﺎن

اﯾﺮان در ﻫﺮﭼﻪ

ﮔﺰﯾﺪه

ﮔﺮﮔﺎن

آذرﺑﺎﯾﮕﺎن و ری وز

...

و ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻬﺴﺘﺎن

از ﻫﻤﯿﺪون

و ﺻﻔﺎﻫﺎن دﻫﺴﺘﺎن

و زﺷﯿﺮاز

ﻣﺼﺮاع

ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ وﻻﯾﺎت اﯾﻦ در

ﺑﺎ ،ﮐﻪ

اﯾﻦ ذ ﮐﺮ ﺷﺎﯾﺎن

اﯾﻦ در و ﺟﺎﻟﺐ

ﻫﺎ

روزﻫﺎ

ﺑﺎزﻧﺎﻣﯿﺪن ﻗﺴﻤﺘﯽ از

ﺑﺮای ﺷﺎه رﺿﺎ ﻋﺼﺮ

در ﺷﺪه ﺟﻌﻞ ﻧﺎﻣﯽ « ﺧﻮزﺳﺘﺎن » ﮐﻪ دﯾﺪ نﺗﻮا ﻣﯽ

ﺳﺮزﻣﯿﻦ

زﻣﺎن از ﮐﻢ دﺳﺖ ﻧﺎم ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻪ راﻣﯿﻦ و وﯾﺲ ﺳﺮاﯾﺶ

اﯾﺮان اﺳﺖ ﻧﺒﻮده اﯾﺮان ﺧﺎ ک از ﺗﮑﻪ اﯾﻦ .

ن ﻫﻤﭽﻮ

آوردن ﺑﻪ

روی ﺑﺎ .

اﺻﻠﯽ ﻧﺎم . اﺳﺖ ﺑﻮده ﻫﻤﯿﻦ آن

ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ ﺷﺪه ﻣﯽ

ﻣﺘﻮﻧﯽ

ﺧﻮزﺳﺘﺎن

ﮐﻪ

ﺑﻪ ن اﯾﺮا ﻣﻔﻬﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻠﯿﺖ ﯾﮏ ﻋﻨﻮان

اﺳﺖ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺖ ﺗﻮان ﻣﯽ ﮐﻪ

ﯾﺎ راﻣﯿﻦ و وﯾﺲ

ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﻠﯽ ﺣﺲ ﯾﮏ

ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﺑﻪ ﻧﻮ «

ﭘﺮﯾﺪن » ی ﺗﺨﺘﻪ از

« اﺳﺖ، ﺑﻠﮑﻪ

ﺗﺼﻨﻌﯽ »

ژرﻓﺎی

.

ﺗﺼﻨﻌﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﯽ

اﺳﺖ ﻧﻈﺮ ﻋﺎﻟﻢ در ﮐﻪ

ﺣﺮﮐﺘﯽ

ﻧﺎﭼﺎر

ﺮانﯾا ﺑﺮﺧﻼف از یﺎرﯿﺑﺴ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺴﻢﯿ ﻮﻧﺎﻟ ﯿ ﻧﺎﺳ یﺸﻪﯾ اﻧﺪ ﺑﺎ ﯾﯽ ﺎروﯾرو در ﺎدﯿ ﻧﻮﺑﻨ ی

در اروﭘﺎ ﺷﺪه واﻗﻊ

اﯾﺮان ا ﮔﺮ . ﮐﻨﺪ «

ﻋﻨﻮان اﺧﺘﺮاع » ﺧﻮد ﻣﻠﯽ ﻫﻮﯾﺖ یﺸﯿﻨﻪ ﭘﯿ

ﺑﻪ را ﯽﺘﯾروا ﻧﺒﻮد

۱٤ ﻣﻠﯽ ﻫﻮﯾﺖ

اﯾﺮاﻧﯽ ﭘﯿﺶ

ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺤﺴﻮب .ﺷﺪ ﻣﯽ

ﺑﺪون ﻫﺎﺑﺴﺒﺎم، ﻣﻠﺘﯽ اﻣﺎ، و ﺷﺎﯾﺪ

ﺑﺮای ﺑﻮد

. ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ

ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از آﺟﻮداﻧ ،ﯽ

یا ﻧﮑﺘﻪ

14

١٨

ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ اروﭘﺎﯾﯽ در اﺷﮑﺎل ﺑﻪ ﺧﻮد یوﯾﮋه

ﺎﺑ ﺟﺎﻣﻌﻪ

آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻓﮑﺮی

ﺻﻮرت ﻓﺎرﺳﯽ

ی ﻣﻘﻮﻟﻪ

از اﯾﻦ دو

۱٥ ادب ﻣﺘﻦ در

. ﺑﻮد ﻣﻮﺟﻮد

ﺶﯿﺸﺎﭘ ﯿﭘ ﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕ

ﺗﮑﺎﻣﻞ و ﯽﺨﯾﺎرﺗ ی ﺎﻓﺘﻪ ﯾ

یﻫﺎﺖﯾروا

ﻧﮕﺎﻫﯽ ﻣﺎرﮐﺲ ﺗﻮان ﻣﯽ ﮔﺮا،

اﺷﻌﺎر از ﺘﺎﺣ . داﺷﺖ

اﯾﺮاﻧﯿﺖ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺧﻮد ﻗﺪﻣﺖ اﯾﻦ ﺑﺮ و ﺑﻮد ﻗﺪﯾﻢ

اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ

ﺑﻨﺪی ﺻﻮرت

ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ

ِ اﯾﺮان ﺧﻮد

ﺗﺎرﯾﺨﯽ آن از

در ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ

ﻫﺎی

ﺟﺴﺘﺠﻮی

ﭘﺴﺎاﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮا در

ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻧﮕﺮش . ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺒﯿﯿﻦ و

ﺑﻨﺪی ﺻﻮرت ﻣﻠﯽ

ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ

در و ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﻦ در را

اﯾﺮاﻧﯽ

ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻠﯿﺖ ﺑﺎ

اﺳﻼﻣﯿﺴﻢ در ﻧﻮ «

اﺳﻼ « ﮔﺮاﯾﯽ ﭘﺎن» و م

اﯾﺮاﻧﯽ اﻣﺖ» ﺑﺎ ﮔﺎه ﮐﻪ

رواﯾﺖ

ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ در ﺷﺮق از اش

ﻣﺠﺬوب ﺗﻘﺎﺑﻞ

اﻧﮕﯿﺰی ﺣﺰن ﺻﺪاﯾﯽ ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻨﺪ، ﻣﯽ ﭘﯿﺪا

ﻏﺮب؛

ﻫﺎی

ﻣﺠﺬوب

ﭼﻨﺎن ﮐﻼم،

ﻣﺘﺮوﭘﻞ درﺑﺮاﺑﺮ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﯾﮏ در و ،

اﺳﺘﻌﻤﺎر

اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ ﺑﺮاﺑﺮ در

زده؛

روﻧﺪﻫﺎی ﺑﯿﻨﺎﺑﯿﻨﯽ؛ و

ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه اﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻪ

ً

ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭘﺮدازان ﮐﺸﻮرﻫﺎی

از ﻫﺎﯾﺶ ﺧﻮاﻧﺪه

ﺗﻮاﻧﺪ

ﺳﺎﺑﻘﺎ

،ﯾﺎ وﺿﻌﯿﺖ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﻪ ﮐﻪ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻫﻢ ﯾﺎ و ،آن ﻧﻪ ﮔﯿﺮی ﺷﮑﻞ ﺧﺎص روﻧﺪ در را آن ﻫﻢ از و ﻫﺎ ﻣﻠﯿﺖ ﻣﻠﯿﺖ ﺟﻤﻠﻪ اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﻈﺮ در ﺑﮕﯿﺮد . ﺑﺎزﻫﻢ از ﻧﮕﺎﻫﯽ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﻣﻠﺘﯽ ﻫﺮ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺗﻮان ﻣﯽ ﮔﺮا

ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ از اﺳﺘﻌﻤﺎر

ﻣﺪرن ﻣﻔﻬﻮم

اﺳﺘﻌﻤﺎرﺷﺪه ﻫﺮدو ﯾﻦا» هﮔﺎ و

درﺟﺎت ﻫﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ ﺑﻮده ﻫﻢ و اﻧﺪ

اﺳﺖ ﺑﻮده ﺑﻪ ﻧﻮ ﻫﺎی ﻣﻠﺖ و

۱٦ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ اﻗﺘﺪارﮔﺮای

اﺻﻠﯽ یﻣﺎﯾﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ

ﭘﻬﻠﻮی ﮐﻪ اول

«ﺪ. واﺣ زﻣﺎن ﯾﮏ در

دوران ﻫﻤﭽﻮن دﯾﮕﺮ

. ﻧﺒﻮد ﻣﺴﺘﺜﻨﺎ

ازﯾﻦ ﮔﺮاﯾﯽ

اﺷﮑﺎل ﻣﻠﯽ

،

ﺗﺨﻠﯿﻂ ﻧﮕﺮش اﺳﺖ ﻧﻮع اﯾﻦ از ﻫﺎﯾﯽ

ﻗﺎﻋﺪه

«ﻪ دوﮔﺎﻧ ۱۷ ﻫﻢ ﺷﺖ، دا

اﻗﺘﺪارﮔﺮا .ﮔﺮا ﺟﻤﻊ ﻫﻢ ﺑﻮد ﻣﯽ

ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ اﯾﺮاﻧﯽ ایﭼﻬﺮه » ﻧﯿﺰ

ﻣﻌﻠﻮم

و ﻫﻤﮕﻦ

ﭘﺮداﺧﺘﻦ اﯾﺮان ﻣﻮرد ﺑﻪ و ﻧﺎب ﺻﻮر دﻧﺒﺎل ﺑﻪ

ازﯾﻦ ﻫﺎﯾﯽ در دﺳﺖ

ﻧﯿﺴﺖ ﻧﮕﺮش ﭼﺮا ﮐﻪ

ﻋﻠﺖ ﺑﻪ و ﻫﺎ زﺑﺎن ﻧﯿﻤﻪ و ﻫﺎ زﺑﺎن وﺟﻮد

اﯾﺮان ﺷﺪه ﯾﺎد

اﻣﻮر ذات اﺷﯿﺎء و ﻧﮕﺮش از . ﮔﺮدﻧﺪ ﻣﯽ

ﻣﺎ .

اﺳﺖ ﻧﺒﻮده ﻣﻠﺖ ﯾﮏ ﻋﻨﻮان اﺳﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ رﻏﻢ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﯿﺲ

ﻣﻮﺟﻮدﯾﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﺗﺎم و واﻗﻌﯽ

ﻫﺮﮔﺰ ﺷﺪه ﺳﺮﮐﻮب

ﻗﻮﻣﯿﺖ

ﻫﺎی

، زﺑﺎن ﺳﻪ داﺷﺘﻦ

ﯾﺎدآور ﮐﻪ ﺷﻮﯾﻢ

ﻣﯽ رﻧﺎن زﺑﺎن از ﭘﺎﺳﺦ در ﺗﻮاﻧﯿﻢ

ﺗﻮﺳﮑﺎﻧﯽ ﺑﺎ

اﺳﺖ؛ درﺣﺎﻟﯽ

ﻣﻠﺖ ﯾﮏ [

اﺻﻞ در ﮐﺬا ] ﻧﮋاد ﭼﻬﺎر ﯾﺎ ﺳﻪ و ﻣﺬﻫﺐ

داﺷﺘﻦ

ﮐﻪ،

اﺳﺖ؟ ۱۸ ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ

ﻧﺒﻮده ﻣﻠﺖ ﯾﮏ ﻧﮋاد و ﻣﺬﻫﺐ

ﻣﺘﻔﺎوت، ﻟﺤﺎظ ﺑﻪ ﻫﻤﮕﻮن

p

ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ

زﺑﺎن،

ﮐﺎﻣﻼ

۱۳۹٥ ( ص . ۲۲۴

،ﯽﻧ )ﻧﺸﺮ

اﺣﻤﺪ

ی ﭘﻬﻠﻮ ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺪﯿﺣﻤ ی

۱٥ اﺣﻤﺪ اﺷﺮف، از: ﯽﺮاﻧ ﯾا ﺖﯾﻫﻮ

ی

ﺑﺎﺳﺘﺎ ﺎنﯾﭘﺎ ﺗﺎ ن

دوران

16 Balibar, 89 17 Janus–faced 18 Ernest Renan: “What is a Nation” in Nation and Narration , Homi K. Bhabha ed. (Rutledge, 1990), PP. 8- 23.

١٩

اﻣﺮوز ﻟﺤﺎظ ﺑﻪ ﮐﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﻮان ﻣﯽ

ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ و ﮐﻨﻮﻧﯽ زﻣﺎن ﺑﻪ را ﻣﻠﯿﺖ ﮐﺪام ﮐﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﻃﺮح را

زﺑﺎﻧﯽ، ﺷﻨﺎﺳﺎن

ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﻣﺮدم ﺷﺎﯾﺪ را ﻫﻤﮕﻦ

ای ﺟﺎﻣﻌﻪ

ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ای

و ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻠﯿﺘﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ

ﻫﻤﮕﻦ

ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ . ﮐﻨﻨﺪ ﮐﺸﻒ ﻣﺎ ﺑﺮای

از ﺑﻘﺎﯾﺎی اوﻟﯿﻪ ﺟﻮاﻣﻊ

ﺑﺎﺳﺘﺎن آﯾﻨﺪه در ﺷﻨﺎﺳﺎن

ﮐﻤﮏ ﺑﻪ

ﻧﺎدﯾﺪن دو

ﭘﺴﺎاﺳﺘﻌﻤﺎر و ﮔﺮا ﻣﺸﺎﺑﻬﺎت آن ﻣﺨﺪوش ﯾﺎ ﮐﺮدن

اﺳﺎﺳﯽ ﻧﮕﺮش اﯾﻦ

ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺎﯾﮕﺎه ذﻫﻨﯿﺘﯽ ﻏﺮب،

ﻣﺮدﻣﺎﻧﺶ در

و

ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه اﺳﺖ ﻧﺒﻮده

ﻫﺮﮔﺰ

ﻣﺘﻔﺎوت اﯾﺮان .ﺳﺖا

ﺟﺎﯾﮕﺎه ذﻫﻨﯿﺘﯽ

ﺗﻔﺎوت

ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات ﺳﺎﺑﻖ

ذﻫﻨﯿﺘﯽ ﻣﺮدم

ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ، و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺑﺎ

روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ

ﻫﺎی

ﺟﺎﯾﮕﺎه

اﺳﺖ در اﻣﺎ ،«

ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه ﻧﺒﻮده

ً

اذﻋﺎن اﯾﻦ ﺑﻪ اﯾﺮان » ﮐﻪ

اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﺣﺘﺎ . دارد

رﺳﻤﺎ

وﺟﻮد

ﮐﺎرﺑﺴﺖ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﺗﺒﯿﯿﻦ در

ﭘﺴﺎاﺳﻌﻤﺎرﮔﺮا، ﺑﻪ ﻣﺎ

ﮔﺮﺗﻪ ﺑﺮداری ﻧﮕﺮش ﻫﺎی ﻧﻈﺮی ﺎﺑﻊﻣﻨ از ﺷﺪه ﯾﺎد

ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ

ﻣﺸﺨﺺ ذﻫﻨﯿﺘﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ ﺑﺮﻧﻤﯽ . ﺧﻮرﯾﻢ

و ﺧﺎص ﺟﺎﯾﮕﺎه

ﺣﻀﻮر

آن

اﯾﺮان ﺟﻨﻮب در ﻣﺤﺪود

اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ دﻓﺘﺮ و ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺎ ﮔﺮ ای دوره در ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻠﻨﯽ ﯾﮏ ﺻﻮرت

ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ

دﯾﺪن ﻣﯿﺎن

ﻣﻠﻤﻮس و اﺳﺖ ﻓﺮق .ﺖاﺳ ﺑﻮده ﻣﺸﻬﻮد

ﺑﺮای ﻫﻢ ﻣﺮدم

ﺣﻀﻮر ﺻﻮرت

ﻣﺤﻠﯽ

دﺧﺎﻟﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ ﺑﻪ

و ﻣﺪرﺳﻪ دادﮔﺎه و ...

در ﺧﯿﺎﺑﺎن،

و ﮐﻮﭼﻪ

اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ در

ی ﺗﺠﺮﺑﻪ

ﻧﺪارد، ﺑﺎﯾﺪ

«

ﺑﻮرژوازی » ﺻﻮرت

ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﯾﮏ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻪ

ﭘﺴﺘﻮی ا ﮔﺮ .ﺧﺎﻧﻪ

در ﭘﻨﻬﺎن دﺳﺘﯽ

وﺟﻮد

ﮐﺸﻮرﻫﺎی

ﻧ وﺟﻮد اﺳﺖ ﺪاﺷﺘﻪ در .

» ﺻﻮرت ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻫﻢ «

ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﯾﮏ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻪ

ﻧﯿﺰ را اﯾﻦ

اﺳﺘﻌﻤﺎر

رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺨﺶ ﺑﺮاﺑﺮ در را ﺧﻮد ﯾﺎ ﭼﺮﭼﯿﻞ ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﯽ ﻣﻠﯽ ﺑﺎ

آرﻣﺎن دو ﻋﻨﻮان

ﺑﻪ ﮔﺎﻧﺪی

ﯾﺎ ﻣﺼﺪق

ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ، ﻣﻠﯽ

ﮔﺮاﯾﯽ ﻣﺘﺮوﭘﻞ

رﺿﺎﺷﺎه و

ﻣﻠﯽ ﻣﯿﺎن

ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺳﺖ ﻓﺮق .ﺪاﻧ ﮐﺮده

ﮔﺮاﯾﯽ

ﮔﺮاﯾﯽ

ﮔﺮﺳﻨﮕﺎن «. ۱۹ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت آن دﯾﮕﺮ

ﮔﺮﺳﻨﮕﺎن ﻣﯽ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺟﻨﮕﻢ

آﺗﺎﺗﻮرک ﺑﺮای ﻣﻦ» ،

ﮐﻤﺎل

اﻧﻘﻼب

ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻫﻢ

ﻣﻠﯽ دادن ﺟﺎی

ﻫﻤﭽﻮن دﯾﮕﺮ،

ﮔﺮاﯾﯽ

ﻣﻈﺮوف ا ﻇﺮف ﺑﺎ ﺳﻮی از ﺳﺖ!

ﻋﺪاﻟﺖ آزادی و ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮدن ﭘﺮ واﻗﻊ در ... و ﺧﻮاﻫﯽ

ﺑﻌﺪﻫﺎ

و ﻣﻠﯽ داری ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ

ﻓﺮوﮐﺎﺳﺘﻦ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ اﯾﺮاﻧﯽ در ﺻﺮف ﺗﺎ را ﺷﺎه رﺿﺎ ﻋﺼﺮ

ﺧﻮاﺳﺖ

ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﺳﺖ ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﻢ دﺳﺖ .

ﻫﻤﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ

ﻧﺎد ،( وﻃﻦ

ﺑﯽ داری ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ) واﺑﺴﺘﻪ

ﯾﺪه

!

ﻧﯿﺴﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻧﺪارد وﻃﻦ ﮐﻪ

آﻣﻮﺧﺖ ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ

ﻣﺎ ﺑﻪ

ﺗﺤﻮﻻت اﯾﺮان اﺧﯿﺮ یدﻫﻪ ﭼﻨﺪ اﯾﻦ در

اﯾﺮاﻧﯽ ﭘﺪﯾﺪ

ﭘﻬﻠﻮی در اول

روﺑﻨﺎﯾﯽ

زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ ﻫﻢ و

ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﻟﺤﺎظ ﺑﻪ ﻫﻢ ﮐﻪ

یﺟﺎﻣﻌﻪ

یدوره در

19 ﺳﺨﻦ ﻣﻌﺮوف ﮐﻤﺎل آﺗﺎﺗﻮرک ﺧﻄﺎب ﺑ ﻪ ﻣﻮﺳﻮﻟ .ﯽﻨﯿ

٢٠

ﺑﻼﻏﯿﺎت

ﻓﻘﻂ ﮔﺮاﯾﯽ

اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻣﻠﯽ . ﺑﻮد

ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺧﻮد

واﻗﻊ در آﻣﺪ

و ﺷﺪ، ﺳﺎﺧﺘﻪ اﯾﺮان ﻫﺎی ﭘﺎﯾﻪ ، ﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎدی ﺻﻮرت

ﻟﻮژﯾﮏﻮ اﯾﺪﺋ آﻧﭽﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺒﻮد، ﺣﮑﻮﻣﺖ

ﻫﻤﭽﻮن

ﭘﻨﺠﺮه از ای

را . رﯾﺨﺖ ﻗﺎب در ﺷﺎه رﺿﺎ از ﻋﮑﺴﯽ

اﯾﺮان ﻧﺎم ﺑﻪ ﻧﻮﯾﻦ ﻣﻠﺘﯽ- دوﻟﺖ و ﻣﻠﯿﺖ ﯾﮏ

ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﮕﺎه ﺳﺎﻋﺘﺶ

ﻟﺤﻈﻪ ﺗﺎرﯾﺨ ی ﺑﺎ او .ﺳﺖﯽ

اﯾﻦ ﮔﻮﯾﺎی

ﮐﻨﺎر در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮی

وﻟﯿﻌﻬﺪ

ﻗﻄﺎر

اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺳﺮ درﺳﺖ ﻣﻌﯿﻦ ﺳﺎﻋﺘﯽ

ﺑﻪ ﻗﻄﺎر رﺳﯿﺪن

و ﮐﻨﺪ ﻣﯽ از ﮐﻪ دﻫﺪ ﻣﯽ ﻧﺸﺎن اشﭼﻬﺮه

ﺧﺸﻨﻮد

زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ ﻣﻠﯿﺖ ی ﺳﺎزﻧﺪه

دو ﻫﻤﭽﻮن

اﺳﺖ ﻗﻄﺎر » و «ﺖﺳﺎﻋ» ﺲﻋﮑ اﯾﻦ در .

ﻋﻨﺼﺮ

« ﺳﺮاﺳﺮی

اﺣﺪاث آﻫﻦ راه وام ﺷﺎﻫﯽ ﯾﮏ ﺑﺪون ﺳﺮﺗﺎﺳﺮی

اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ . ﺷﻮﻧﺪ ﻣﯽ دﯾﺪه ﺑﺎﻫﻢ ﻫﺮدو ﻣﺪرن ﻣﻔﻬﻮم

ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ، اﺻﻞ در ﯾﮑﯽ ،آن ﻣﻼزم ، ﻣﺪرن ﺳﺎﻋﺖ

ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ ﻣﯽ آن ﺑﻪ

ﻧﺪاﺷﺖ آﻏﺎز در و

اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻧﻘﺸﯽ آن در

ﮐﻪ ﺧﺎرﺟﯽ،

آرزوﻫﺎی ﮐﻨﺸﮕﺮان اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ . ﺑﻮد ۲۰ .

و ، آﻫﻦ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮی

ﺧﻄﻮط ﻋﻨﻮان

از

ﮐﺸﻮری ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺑﻪ وﻧﻪ ،را

اﯾﺮان ﺑﻪ

ﺗﺼﻮری ﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻐﺟ یﭘﻬﻨﻪ از

ﺑﺎر ﺴﺘﯿﻦﺨﻧ ﺑﺮای

ﺻﻮرت

ﮔﺴﺘﺮش ﻧﻬﺎد

ﮐﻨﺎر در ﻋﻨﺼﺮ

اذﻫﺎن آورد ﻓﺮاﻫﻢ دو اﯾﻦ و

در ﻓﺮاﮔﯿﺮ

ﻣﺤﺮوﺳﻪ زﻣﺎﻧﯽ رد «

ﻣﻤﺎﻟﮏ»

ﺳﺎﺧﺖ. ۲۱

ﺑﻪ را ﻣﻠﺖ ﻋﻨﻮان

آﻣﻮزﺷﯽ اﯾﺮان از ﺗﺎزه درﮐﯽ ﺳﮑﻮﻻر

ﻣﻤﮑﻦ

ه.ش.(

)اﺣﺪاث ۱۳۰٦ - ۱۳۱۷

اﯾﺮان ﺳﺮﺗﺎﺳﺮی

آﻫﻦ راه ی ﭘﻨﺠﺮه

ﻗﺎب در ﺷﺎه رﺿﺎ

ﻫﻤﭽﻮن

ﻮ ﺧﻮاﻫﺎن دﻣ ﮐﺮات ا ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻮد، ﯽﺮاﻧﯾ

20 اﺣﺪاث راه آﻫﻦ )و ﺑﻌﺪﻫﺎ اﺣﺪاث ذوب آﻫﻦ( ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻇﻞ اﻟﺴﻠﻄﺎن ﻫﻢ در ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد آن را ﺗﻨﻬﺎ راه ﺣ ﻞ ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺴﺖ. ﯽﻣ ﻣﺮدم ﯽﺎﺳﯿ و ﺳ ی ۲۱ در ﺷﮑﻞ ﺒﺎر، ﯿﺑﺎﻟ ﺑﻪ ﺪﯿﮐﻨ ﻧﮕﺎه ﺖﯿﻣﻠ یﺮﯿﮔ ﻣﺪرﺳﻪ و آﻣﻮزش ﻧﻮ

ی ﺷﺎزده ی ﻣﺴﺘﺒﺪ

. ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ

ﻦﯾ

ﺖﯿ اﻫﻤ ی درﺑﺎره

٢١

ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﯾﺎ ﻧﮕﺮﺷﯽ ﮔ

ﺴﺴﺘﻪ؟

.».. اﻣﺎ آﯾﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﺘﯽ را ﺑ ﻪ وﺟﻮد آورد؟ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﮑﺮ ﻧ «ﻢﮐﻨﯽﻤ - ارﻧﺴﺖ رﻧﺎن : رﺳﺎﻟ » یﻪ ﻣﻠﯿﺖ ﭼﯿﺴﺖ؟ «

در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮕﺮش » ﯾﻮﻧﯿﻮرﺳﺎﻟﯿﺴﺖ « ﭘﺴﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮا ﭼﻪ دارﯾﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺮ ﺗﺄ ﮐﯿﺪ ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎی ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﻣﻨﮑﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﺪاوﻣﯽ از ﯾﮏ ذﻫﻨﯿﺖ در زﻣﺎن د؟ آﯾﺎ ﺷﻮ ﻣﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮردی ﺧﻮد از ﻧﻮﻋﯽ ﮔﺴﺴﺘﻪ » « ﺧﺮدی ۲۲ ﻧﻤﯽ ﺑﺮ ؟ﺧﯿﺰد و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ آﯾﺎ ، ﻣﺎ ﺑﻪ واﻗﻊ ﺑﺎ ﺗﮑﻪ ﭘﺎره ﻫﺎﯾﯽ ﮔﺴﺴﺘﻪ و ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺑﯽ ارﺗﺒﺎط ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺎرﯾﺢ ﯾﮏ ﻣﻠﯿﺖ ﺳﺮوﮐﺎر دارﯾﻢ؟ اﯾﻦ ﻧﮕﺮش و ﻣﺸﺎﺑﻬﺎت آن ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﺮان را ﺿﻌﯿﻒ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﻠﻘﻪ در زﻧﺠﯿﺮه ﻫﻮﯾﺖ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﺻﻄﻼح رادﯾﮑﺎل . اﻧﺪ ﺧﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ اﯾﻦ از ﻧﮕﺮ ش ﭘﺴﺎاﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮا آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در ﮐﺎر ﻓﻠﺴﻔﯿﺪن ﺑﻮدﻧﺪ ) اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ در ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺪن ﻫﺎی ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺷﺎن(، اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻓﮑﺮ در ﺟﺰ ﮐﺸﻮر ﮔﺸﺎﯾﯽ ﻧ ﺒﻮدﻧﺪ. ﺣﺘﺎ ﺧﻨﺪه دار ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻧﺸﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﻮروش ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺟﺮج ﺑﻮش ﺑﺮای رﻫﺎ » آن ﭘﺲ ﺧﺎک اﯾﺮان ﻗﻠﻤﺮو ﺣ ﮑﻤﺮاﻧﺎن ﻏﺰ و ﺗ ﺮک و ﻣﻐﻮل ﺑﻮ ﻣﯽ د و از ﺳﺪه ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰ اﯾﺮان » در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻣﺴﺘﻌﻤ ﺮه ﺷﺮﯾﮏ ﺷﺪ ﺑﯽ ً آﻧﮑﻪ رﺳﻤﺎ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه ﺑﺎﺷﺪ . « ۲۳ ﻣﯽ ﺗﻮان ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام ﻣﻠﺖ را ﺳﺮاغ دارﯾﻢ در ﺟﻬﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘ ﻪ ، ﻣﺪون و ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺗﺎر ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺎن ﯽﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ دودﻣﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻫ آن ﯽ ﻫﺎ ﻋﺮاق ﻣﻤ « ﺳﺎزی ﺎﺛﻠﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ. ﻣﯽ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ ﮐﻪ، از ﺣﻤﻠﻪ ِ اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﯾﺮان ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ازو ﺷﺪ

ی ی ی

یﻫﺎ

یﻫﺎ ﻣﻠﺖ ﯽ ﺑﻌﻀ ﺦﯾ

ﺑﺎﺳﺘﺎن

ﺑﺪان ﻧﻤ ﻋﻬﺪ از ﮐﻪ ﻨﻨﺪﯿﺑﯽ

ﻠﺴﺘﺎن(. اﻣﺮوزه ﻓﺮاﻧﺴﻮ

ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﻧﺒﻮده ﻧﮕا) اﻧﺪ

ﯽ ﻫﺎ ﻟﺰوﻣ ی

ﯽﺑﻮﻣ

ﺑﭙﻨﺪارﻧﺪ ؛ و ﯾﺎ در ﺧﻮر ﯾﺎدآو ر ی اﺳﺖ ﮐﻪ، اﯾﺮان ﮐﺸﻮر و اﻧﺪ ﻧﺰی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ

ﻣﻠﺖ ﮏﯾ را ﺧﻮد ﻫﻢ

22 ﺗﻌﺒﯿﺮی از ﺟﻮاد ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ در » روﺷﻨﻔﮑﺮان ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان «، ﺳﯿﺎﺳﺘﻨﺎﻣﻪ ، ﺧﺮداد و ﺗﯿﺮ ۱۳۹۵ .

23 Dabashi, 24

٢٢

ﻤﺎری آن ﻫﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ داده

آن را ﺗﻨﻬﺎ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﻌ اﺳﺘ ی

ﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺮاﮐﻨﺪه

ˆ ﺑﺨﺶ ﻣﻠﯽ

ِ

ی

ی رﺷﺘﻪ

ﭘﯿﻮﻧﺪ

آن ﺑﺎ ﺻﺪاﯾﯽ اﻣﺖ»

ﺑﺎﺷﺪ. آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﻧﮕ ﺮش ﭘﺴﺎاﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ درﺧﻮر ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﻫﻢ ،

« ﮔﺮاﯾﯽ ی

ِ دل ﺑﻨﺪی ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان اﺳﺖ ؛ اﯾﻨﮑﻪ، اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان

اﺳﻼﻣﯽ ﯾﺎ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ دوره در ﺷﯿﻌﯽ

ﭘﺲ از ﺣ ﻤﻠﻪ اﻋﺮاب ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ. « ۲٤ اﻣﺖ ﮔﺮاﯾﯽ اﺳﻼﻣﯽ از دﯾﺮ ﺑﺎز و در اﺷﮑﺎل ﮐﻨﻮﻧﯽ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎن اﺳﻼﻣﯿﺴﻢ و ﺷﯿﻌﯽ

ﯾﮏ ﻣﻠﯿﺖ اﺻﻮﻻ » ﺗﻤﺪن ﯾﺎ

اﺳﻼم اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﻪ « ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﻤﮏ اﯾﺮاﻧﯿﺖ

در ﻧﻮع اﻧﻘﻼﺑﯽ » شا

در ﺧﺼﻮص ﻧﯿﻢ ﻗﺮن اﺧﯿﺮ

ﻪﺑ

ﭘﯿﺪاﯾﺶ و ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه در ﻫﻢ ﺧﻮد ﻫﺎی

ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ

را ﺧﻮرده اﻣﺎ ﻫﺮﺑﺎر ﻧﻤﮏ را دان از ﺣﺘﺎ ، ﺷﮑﺴﺘﻪ اﯾﺮان ﻏﺎﻓﻞ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺗ ﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﻏﻔﻠﺖ

ی ی ی

. ﺳﻄﻮر زﯾﺮ از ﻋﻠﯽ ﻣﻄﻬﺮی روﯾﮑﺮد اﺳﻼم اﯾ ﺪ ﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ

ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺻﻮرت ﺑﻨﺪی ﮐﺮده اﺳﺖ:

را در ﻗﺒﺎل ﺑﻪ « ﻣﻠﯿﺖ»

ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻠﯿﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﺮﺧﻼف اﺻﻮل ﺗﻌﻠﯿﻤﺎﺗﯽ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ...اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای وﺣﺪت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن... ﻣﺎ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ آن ﮐﻪ ﭘﯿﺮو ﯾﮏ آﯾﯿﻦ و ﻣﺴﻠﮏ و ﯾﮏ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی ] ﮐﺬا در اﺻﻞ![ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻼم ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ در آ ن ﻋﻨ ﺼﺮ ﻗﻮﻣﯿﺖ و ﻣﻠﯿﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد، ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ اﯾﻦ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی، ﺗﺤﺖ ﻧ ﺎم و

ﯽﻫﺎﯾ

ﻋﻨﻮان ﻣﻠﯿﺖ و ﻗﻮﻣﯿﺖ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد، ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت ﺑﻤﺎﻧﯿﻢ. ۲٥

ﺑﺎزﺗﺎب اﯾﻦ ﻧﮕﺮش را در ﻋﻤﻞ در ﺣﺮﮐﺖ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع ، در ، ﺧﻠﺨﺎﻟﯽ ﺗﺨﺮ ﯾﺐ ﺗ ﺨﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ در اواﯾﻞ اﻧﻘﻼب ﻣﯽ ﺗﻮان دﯾ ﺪ. ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻫﻮﯾﺖ زداﯾﯽ و ﻧﻔﯽ و اﻣﺤﺎی ﻫﺮآﻧﭽﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺣﺑﺎ ﻧﺒﻮد ﺮﮐﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺳﺎل ﻫﺎ ﺑﻌﺪ در ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺗﻨﺪﯾﺴﻪ ﺑﻮدا در ﺑﺎﻣﯿﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﺳﺖ . ﻫﺮدو ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﻼﻏﯿﺎت ﻣﺘﻔﺎوت ) ﺷﯿﻌﻪ، ﺳﻨﯽ( و در دو ﻧﻘﻄﻪ

ﻫﺎی

ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺘﻔﺎوت، اﻣﺎ آﺑﺸﺨﻮر اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ. ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ اﻋﺮاب ﺑﻪ اﯾﺮان اﻣﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ

- ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ

ﺧﻮد ﯾﮏ ﺑﺎره ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪ. ﮔﺴﺴﺘﯽ

ی

رخ داده ﺑﻮد، ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ای ﻫﻢ در ﮐﺎر ﻧﺒﻮد و اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﯾﮏ ﺑﺎره ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺳﺨﻦ

ﺎدﯾﻦ ﯿﺑﻨ ا ﮔﺮ

. ﮔﻔﺘﻪ

ﭘﯿﺶ ﻣﻨﺒﻊ ، ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ

: ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺶ از ﻧﻘﻞ ﺑﻪ ،

24

) ﺗﻬﺮان، ﻓﺮزان، ۱۳۸۵ (، ص. ۱۴۰

ﺷﺎﻫﺮخ ﻣﺴﮑﻮب : ا ﺖﯾﻫﻮ

ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ از ﻧﻘﻞ ﺑﻪ ،...

ﻣﻄﻬﺮی :

۲٥ ﻋﻠﯽ

ﯾﺮاﻧﯽ و زﺑﺎن ﻓﺎرﺳ

ﺧﺪﻣﺎت

٢٣

ﻨ ﮔﻔﺘ ﻣﯽ ﺪ. ﺣﺘﺎ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ در ﺳ ﺪه ﻫﺎی ﻫﻔﺖ و ﻫﺸﺖ ﻫﺠﺮی ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎی اﯾﺮاﻧﯽ و ﺣﺘﺎ ﮔﺮاﯾﺶ

ﻫﺎی

اﯾﺮاﻧﯽ ﺧﻮد آ ﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ ، ﺑﻠﮑﻪ در ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻦ

ﺷﯿﻌﯽ آﻏﺎزﯾﻦ ﻫﻤﭽﻮن ﺟﻨﺒﺶ ﮐﯿﺴﺎﻧﯿﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ

ی ﮔﺬﺷﺘﻪ

از و

ﻋﻨﺎﺻﺮی از ﺑﺎورﻫﺎی زﻧﺎدﻗﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺷﺘﺮاک داﺷﺘﻨﺪ. ۲٦ در ﻗﻠﺐ آراﻣﺎن ˆ ﺷﯿﻌﻪ، اﺳﻄﻮره ، ﮐﺮﺑﻼ ی ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻫﻮﯾﺘﺴﺎز ی از آﯾﯿﻦ و ﺧﺎﻃﺮه ، ﻣﺮﻫﻮن اﯾﺮاﻧﯿﺖ اﺳﺖ. اﻣﺎ اﯾﻦ اﺳﻄﻮره ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﯿﺎن ای ﺧﺎﻃﺮه » آﯾﯿﻨﯽ ﺷﺪه « ۲۷ و ﯾﺎ آﯾﯿﻨﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺷﺪه ﺳﺮﮔﺮدان ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ. از ﺑﺪﺑﯿﺎری آن اﯾﻦ اﯾﺮاﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮوراﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ . در ﻧﺘﯿﺠﻪ ، اﯾﻦ اﺳﻄﻮره ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ادب ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ اﯾﺮان راه ﻧﯿ ﺎﻓﺖ و ﺗﺎ ﻫﻢ ا ﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﺑﻼﻏﯿﺎت آن در ﺷﮑﻞ ﻧﻮﺣﻪ در ﺣﺪ ﻓﻮﻟﮑﻠﻮر ادﺑﯿﺎت ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ. ﺣﺘﺎ آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﻄﻮره ﮐﺴﻮت ﻧﻈﺮﯾﻪ ای اﻧﻘﻼﺑﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ ، آن ﻧﻈﺮﯾﻪ در ﺣﺪ ﻓﻮﻟﮑﻠﻮر ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ. از اﯾﻦ اﺳﻄﻮره ﺗﺎروﭘﻮد اﯾﺮاﻧﯽ ا ش ) ﺧﺎﻃﺮه( را ﺟﺪا ﮐﻨﯿﺪ، از آن ﺑﻪ ﺟﺰ ﯾﮏ اﯾﺖرو» « ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭼﻪ ﻣﯽ در دوران اﻓﻮل ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻧﺪﯾﺸﻪ

ﮔﺮاﯾﯽ

ﮐﻪ،

ی

ﻫﻢ

ﻣﺎﻧﺪ؟

آری، و اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺮان ﻧﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻫﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ا ﮐﻨﻮن روی ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ . ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان آ ﮐﻨﺪه از ﮔﺴﺴﺖ ﻫﺎ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻫﺎ، ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻫﺎ و ﺑﺎز ﺳﺮﺑﺮآوردن . ﻫﺎﺳﺖ اﯾﺮان ﺟﺎﯾﯽ ﺑﯿﺮون از اﯾﻦ ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎی زﻣﺎﻧﯽ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻣﮑﺎﻧﯽ واﻗﻊ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. ﺣﺎل ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ˆ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻧﮑﺎر ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ آﯾﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان اﯾﺮاﻧﯿﺖ را ﻫﻤﭽﻮن ﺗﺪاوﻣﯽ از ﯾﮏ ذﻫﻨﯿﺖ ﺑﺎز

ﻫﺎی

ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ؟ ا ﮔﺮ اﺳﺎس ﻣﻠﯿﺖ را ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﻓﺮاد ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺑﺴﯿﺎری از اﻣﻮر و ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺑﺪاﻧﯿﻢ، ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ در ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﻣﻮر و ﭼﯿﺰﻫﺎی و ﻣﺘﻐﺎﯾﺮ ﮔﺎه ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ دﯾﮕﺮی ﻫﻢ ﺑﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ از ﯾﺎد رﻓﺘﻪ . اﻧﺪ اﯾﺮاﻧﯿﺖ در اﯾﻦ ﺑﺴﺘﺮه زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻋﺮﺻ ﻣﺪام ﯾﺎد و ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ

یﻪ

ی

« ۲۸ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﯿﺖ

اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ، ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ، در اﯾﻦ ﺑﺎزی ³ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ » و« ﯾﺎد» ﮔﺎه

ﮔﺮا و ﮐﺎﻧﻮن ﺢ ﯿ ﺗﻮﺿ ﮔﺮﯾﺰ

اﯾﺮاﻧﯽ را، ﻫﻤﭽﻮن دﯾﮕﺮ ﻣﻠﯿﺖ ﻫﺎی ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ دار، ﻣﯽ ﺗﻮان در دو ﻣﺤﻮر ﮐﺎﻧﻮن

داد.

ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﻧﺎﻫﻤﺮﻧﮓ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻗﻮﻣﯽ ﯾﺎ

در ﻣﺤﻮر ﮐﺎﻧﻮن ،اﮔﺮ در ﺑﻌﺪ زﻣﺎﻧﯽ اﯾﺮان ،

و ﯾﺎ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﻨﻘﻄﻊ ، اﻣﺎ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺘﯽ واﺣﺪ را ³ ﺑﻪ ﮔ ِ ﺮد ِ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ

ﻧﻬﺎد

زﺑﺎﻧﯽ

26 Amanat, P. 6

:

در

27 آﯾﯿﻨﯽ ی ﺧﺎﻃﺮه » ﺗﻌﺒﯿﺮ اﺳﺖ دﺑﺮه رژی از «ﺷﺪه

ﻣﻠﯽ ی ﻣﺴﺌﻠﻪ

ﻣﺎرﮐﺴﯿﺰم

New left Review , Sept-Oct. 1977.

ﺗﻌﺮﯾﻒ . ﮐﻨﺪ ﻣﯽ

ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ اﺳﺖ را ﺧﻮد ﮐﻪ

28 ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ و ﯾﺎد ﮔﺬار از ﻣﻠﯿﺖ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﯽ ﮐﻪ رﻧﺎن ﺑﻪ

٢٤

ﻫﺎی ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮاﻧﯽ

داده اﺳﺖ . اﯾﻦ ﻣﺤﻮرﯾﺖ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﮔﺎه اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﺑﺨﺶ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ

ﭼﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭼﻪ در دوران

ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ؛ و واﻗﻌﯿﺖ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ، اﻗﺘﺪار

ﻣﯽ ﺑﺮ را در

دوﻟﺖ

نﮐﺎﻧﻮ ﺎﻧﻪ ی ﺷﻤﺎره

ﻧﻮﯾﻦ اﯾﺮاﻧﯽ ﮔﺎه ﺟﺰ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ. اﯾﺮان در اﯾﻦ ﻣﺤﻮر در واﻗﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ از ﺗﻨﺶ ﻣ ﻫﺎ ﯿﺎن ﮐﺎﻧﻮن و ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﺳﺖ. ﺑﺎزﺗﺎب اﯾﻦ ﺗﻨﺶ را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ و در داﺳﺘﺎن رﺳﺘﻢ و ﺳﻬﺮاب دﯾﺪ. در اﯾﻦ ﺳﻮﮔﻨﺎﻣﻪ ﺣﻤﺎﺳﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﭘﺴﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﺪر

ﻣﻠﺖ

ی ی

ﮐﻪ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه او ﺧﻮد در ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺮاﻣﻮن

اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮازن ﻣﯿﺎن رﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ از ﺳﻮی ﮐﺎﻧﻮن ) ﺎﻟﯽﺣدر

و ﺳﻬﺮاب ) ﭘﺴﺮ( از ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺑﻪ ﺳﻮد ﮐﺎﻧﻮن )ﻧﻬﺎد ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ( ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد و

اﺳﺖ( « ﺳﯿﺴﺘﺎن »

ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ اﯾﺮان ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد. ۲۹ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ا ﭘﺪر از ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﯿﺰ آ ﮔﺎه ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﺎز او را ﻣﯽ ﮐﺸﺖ. ۳۰ ﻫﻮﯾﺖ ﭘﺴﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ آن ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﺑﻪ ﮔﺮد ﮐﺎﻧﻮن ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ. در اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺎزوﺑﻨﺪ ﺳﻬﺮاب ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ا ﺳﺘﻌﺎره ای از ﯾ ﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل اﺳﺘﻌﺎره ای از ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ اﺳﺖ. در ﻣﺤﻮر ﮐﺎﻧﻮن ﮔﺮا ﻣﻮﺟﻮدﯾﺘﯽ ﺑﺮای اﯾﺮان ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ » « ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻧﯿﺴﺖ. ﻋﺠﺐ آن ﮐﻪ، اﻣﺮوزه در ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﮐﺮدن اﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﻪﺑ ﺧﺼﻮص ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻫﺎ، ﺑﯽ ﻫﺎ ﻋﺪاﻟﺘﯽ و ﺳﺮﮐﻮب ﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﺎ آﭘﺎرﺗ ﺎﯾﺪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺣﺎ ﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﺮاﻧﯽ روا داﺷﺘﻪ و ﻣﯽ و ، دارد در ﮐﮋ و ﮐﻮژ دﯾﺪن اﯾﺮان در آن ﻣﺤﻮر دﯾﮕﺮ )در ﻣﺤﻮر ﮐﺎﻧﻮن ﮐﻪ ﯾﺰﮔﺮ ﺑﺪان ﺧﻮاﻫﯿ ﻢ ﭘﺮداﺧﺖ(، ﻧﮕﺮش ﭘﺴﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎر در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻧﺎآﮔﺎﻫ

ﮔﺮ ی

و ﯾﺎ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ، ﻫﻤﺎﻧﯽ را ﺗﺠﻮﯾﺰ ﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺪ ﻇﺎﻫﺮ ً ا ﻗﻄﺐ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻈﺮی ﺑﺮ) او ﻧﺎرد ﻟﻮﯾﯿﺲ( ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﻧﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎری ” ﮐﺸﻮری ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻫﻤﭽﻮن اﯾﺮان ﺗﺠﻮﯾﺰ ﮐﺮده اﺳﺖ : » ا ﮔﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن اﯾﺮان ﺑﺎ دﺳﺘﺎوﯾﺰﻫﺎﯾﺸ ) ﺎن ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﺪاﯾﯽﺟ ﻫﺎی ﺧﻮاﻫﯽ ﻗﻮﻣﯽ، زﺑﺎﻧﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ ( ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻓﺮو ﻣﯽ ﭘﺎﺷﻨﺪ و در اﺟﺰای ﻗﺒﯿﻠﻪ ای و ﻗﻮﻣﯽ ﺧﻮد ﺳﺮﺷﮑﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ .« ۳۱ ﻨﯽ ﻌﯾ ﻫﻢ آﻧﭽﻪ در ﻋﺮاق رخ داد و ﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد

ﺧﻮد،

ﮔﺮا

ی در ﺑﺎره

. دﯾﺪﯾﻢ ﻧﮕﺮش ﭘﺴﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮا آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎه ﻧﻮ» ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎری « از ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺎرد ﻟﻮﯾﯿﺲ ﻣﯽ ﭘﺮدازد، وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎﯾﯽ را از ﻣﺮدم اﯾﺮان در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻨﺎﺻﺮی ﻫﻮﯾﺖ ﺳﺎز و وﺣﺪت ﺑﺨﺶ ﺑﺮﻣﯽ ﺷﻤﺮد از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ » ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎری ﺗﻼش در « ﺟﻬﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺪرﻧﯿﺘﯽ » ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎری « و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ » اراده »؛ « ﻗﺪرت» ﺑﺮاﺑﺮ در « « ﺟﻤﻌﯽ و در ﺑﻌﺪ

29 Amanat, 4

۳

اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ،

ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎی ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ، ﻧﺴﺨﻪ

ﻣﺴﮑﻮب :

ﺷﺎﻫﺮخ

درس

30

31 Dabashi, 25

٢٥

Made with FlippingBook flipbook maker