Amanat – Set in Stone
Article By Dr. Mehrdad Amanat
ﺎﻧﻤﺎن و ﺳﻨﮓ
ﻣﻌﺎﺻﺮ: ﺟﻨﺎزه ِﺧﯽﺑ یﻫﺎ
ﯾﺮان در ا
ﭘﺎ ﯾﺪاری ﻓﺮﻫﻨﮕ
ی ﮔﻮرﻫﺎ
ﯽ
ﺷﮑﺴﺘﻪ
ﻣﻬﺮداد اﻣﺎﻧﺖ
ﯿﺪه ﭼﮑ
ﻗﺮن
اﺟﺴﺎد ، ﮔﺎه و ﺑ ﮔﺎه در ﯽ
ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ و ﺳﻮزاﻧﺪن ﺑﻘﺎ ﺳﺎل ۱۹۷۹ در ﻗﺎﻟﺐ ﮔﻮرﻫﺎ دﺳﺘﻪ ی
اﺟﺴﺎد و ﮔﻮرﻫﺎ، ﯿﺮﻋﺎدی ﻏ ﻋﻤﻞ ﯾﮋهو ﺑﻪ
ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻋﻠ
یﯾﺎ
ﯿﻪ
و ﻫﺘﮏ ﺣﺮﻣﺖ
رخ داده ، ِاﻣﺎ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣ
ﯾﺮان در ا ﯿﺴﺘﻢ ﺑ
ﯽﺟﻤﻌ
ﯽ
]ﻣﻔﻬﻮم[ ارﺗﺪاد و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎ و ﭼﺎﻟﺶ
۱ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳ ﯾﺎﯾﯽ ﭘﻮ ﯽ
ﻣﻘﺎﻟﻪ ﯾﻦ. ا
ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻫﺎ اﺑﻌﺎد ﺟﺪ اﺳﺖ ﻪ ﯾﺎﻓﺘ ﯾﺪی
ﻧﻈﺎم
یﻪ ﯾﺎﻓﺘ
ﺧﺸﻮﻧﺖ
ﻗﺮن ﺑ
در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ و اوا
در ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﺎ ﮐﺴﭙﺎر دوره ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻐ ﯿﯿﺮات
ﻨﺎن ﺑﺎﺑ
ﯾ ﻧﻮد یﻫﺎ
ﯾﻞ یﻫﺎ ﯾﺸﻪ ر ﯿﺴﺘﻢ
ی
ﯽ ﯽ و ﺑﻬﺎﺋ
ﻮد. ﺑ ﺟﻤﻌﯽ ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻧﺎ ﻣﺘﺪاول از ﺧﻮﯾﺶ
ﮔﻮرﺳﺘﺎﻧ ﯾﻦا ﮐﺎود. ﯽرا ﻣ ﯽ
ﯽﻣﻬﻤ یﻫﺎ ﯾﺖ در ﻫﻮ
، ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ
ِو اﻋﺘﻘﺎدات د ﯾﺎ ﯿّﺎلﺳ ﯾﻨﯽ
اﺟﺘﻤﺎﻋ
و در ﻗﺎﻟﺐ
) self-definitions ( ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻦد ﯿﯿﺮ ﺗﻐ
ﯽ
یﻫﺎﯽ واﺑﺴﺘﮕ
و ﻣﺮاﺟﻊ د اﻧﺠﺎﻣ ﯽﻣ ﯾﻨﯽ
دﮔﺮاﻧﺪ
ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻣ
ﯽﭘﺎ ﻣ ﯾﺮ را ز ﯽﺳﻨﺘ ی ﻣﺮزﻫﺎ
ﯾﺸﺎن یﻋﻠﻤﺎ یﻫﺎ راه از ﯾﮑﯽ . ﯿﺪ
ﯿﺎن
از دﻓﻦ ﻧﻮد در ﯾﻨﺎن
ﮐﻨﺘﺮل ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻫﺎ و ﺟﻠﻮﮔ
اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺘﻌﺎرف ،ﯽﺳﻨﺘ
ﯾﻬﻮدی
و ﺧﺎﺧﺎم
ﯿﻌﻪﺷ
ﯿﺮی
یاﺑﻘﺎ یﺑﺮا
یﻫﺎ
ﻣﻘﺪس ﺑﻮد.
ﯿﻤﻪ ﻧ یﻫﺎ ﻣﮑﺎن ﯾﻦا
ﺟﻨﺒﺶ ﺳﺒﺰ ﺳﺎل ۲۰۰۹ " از ﺳﺮوده، ﯽﺑ ی ﮔﻮرﻫﺎ ﻧﺸﺎن" و "ﺻﺪا ۲ ﺷﺎﻋﺮ ﺟﻮان ﺑﻪ "ﻣﺎدران ﺧﺎوران" اﺷﺎره ﻣ ﮐﻨﺪﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺧﻮد را از ﻣﺤﻞ ﮔﻮر
ﮐﻪ در رﺛﺎ ﯿﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧ ی
ﯾﻘﯽﺻﺪ ﯿﻼﻫ
ی در ﺷﻌﺮ
ی
ی
ﻣﺎدران" .ﮐﻨﺪﯽﻣ ﯾﺎد
یﻫﺎ ﺿﺠﻪ
ﮐﺎر ﺧﺎﻃﺮه ﯾﺮﭘﺎی د ی ﺘﺎر ﮐﺸ "
ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ. او ﺑﺎ ا
در ﺟﻨﻮب ﺗﻬﺮان ، دور از ﮔﻮرﺳﺘﺎن اﺻﻠ ،ﺷﻬﺮ ﯽ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ۱۳۶۷ " را زﻧﺪه ﻣ . ده ﮐﻨﺪﯽ
دﺳﺘﻪ
ﯾﻦ
ﯽﺟﻤﻌ
ﻫﺎ ﺳﺎل ﭘﺲ از ا
ﯿﺎﺳﯽﺳ ﯿﺎن زﻧﺪاﻧ
ﮐﺸﺘﺎر، ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ
ﯾﻦ
و ﺑﺮ اﺳﺎس ا ﮐﺜﺮ
ﮐﻪ ا ﮐﺜﺮﺷﺎن را ﻓﻌﺎﻻن ﭼﭗ ﺗﺸﮑ دادﻧﺪ ﯽﻣ ﯿﻞ
اﻋﺪاﻣ
ﮐﻨﻨﺪ، ﯽﻣ ﯾﺪ ﺧﻮد ﺑﺎزد
ِاز ﻣﺤﻞ دﻓﻦ ﻋﺰ
ﯿﺎﻧﯽ
ﯾﺰان
ﺑﺮ ﺧﺎ ک ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪﯽﻣ
از ﺳﻮﮔﻮاران ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮﻫﺎ
از ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﻧﺪ. ﺑﺮﺧ
ﺑﺮآوردﻫﺎ ﺑ
ﯾﯽ
ﯽ
ﯿﺶ
در ﯽﯾ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻮ
در زدودن آﻧﻬﺎ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻋﺎﻣﺪاﻧﻪ ﺳﻌ
زﻧﺪه ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ ﺧﺎﻃﺮاﺗ ﯿﺶدر ﭘ درآﻣﺪی ﻣﺤﺰون ﺑﺮ ا
ﯽ
ﯽ
ﯽﭘ
ﻣﺴﻠﻤﺎن از
از ﺗﻨﺪروﻫﺎ
ﻧﺨﺴﺖ اﻧﻘﻼب ﮔﺮوﻫ
ﯽ، ﺟﻤﻌ در روزﻫﺎ
دﺳﺘﻪ ی ﮔﻮرﻫﺎ
ی
ﯽ
ی
ﯾﻦ
اﺟﺴﺎد ﻗﺮﺑﺎﻧ
ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﯾﺎی ﺑﻘﺎ ﺗﺎ
یﮔﺮا ﭼﭗ ﯿﺎن
دوران اﻧﻘﻼب را ﮐﻪ در ﺑﻬﺸﺖ زﻫﺮا ﺑﻪ ﺧﺎ ک ﺳﭙﺮده ﺷﺪه
۱ آﻧﭽﻪ ﻣﯽ : Mehrdad Amant (2012) Set in Stone: Homeless Corpses and Desecrated Graves in Modern Iran . International Journal of Middle East Studies, Vol. 44, pp. 257-283. ﻣﻬﺮداد اﻣﺎﻧﺖ، داراي ﺗﺎرﻳﺦ دﻛﺘﺮاي از UCLA و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻧﻮدﻳﻨﻲ ﺑﻪ اﺳﻼم و آﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﻋﻀﻮ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮﮔﺮدان اﺳﺖ زﯾﺮ ی ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻫﺎي ﻳﻬﻮد - اﻳﺮاﻧﻲ :
ﺧﻮاﻧﯿﺪ
ي
ﻣﺴﺘﻤﺮ داﻳﺮ ة اﻟﻤﻌﺎرف اﻳﺮاﻧﻴﻜﺎﺳﺖ .
داﻧﺸﮕﺎه ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ در ﺳﺎﻧﺘﺎﺑﺎرﺑﺎرا اﺳﺖ او. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ
ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻳﺮاﻧﻲ
ﻫﻤﻜﺎر
ﻫﯿﻼ ﺷﻌﺮﺧﻮاﻧﯽ
۲ "، ﯾﯿﺰ "ﭘﺎ
ﺻﺪﯾﻘﯽ
http://www.youtube.com/watch?v=DWAM7C3Q8vk
١
۳ در ﻧﺘ ﯾﺎ ﺑﻘﺎ ﯾﻦا ﯿﺠﻪ،
ﻣﺎ ﻧﺎراﺣﺖ ﻣ ". ﺷﻮﻧﺪ ﯽ
داﺷﺘﻨﺪ "ارواح ﺷﻬﺪا
اﻧﺘﻘﺎل دﻫﻨﺪ ز ﯿﺪه ﻋﻘ ﯾﺮا
ﺑﻮدﻧﺪ، ﺑﻪ ﺟﺎ ﯾﮕﺮی د ی
ی
از ﻣﺮﺗﺪ ز ا ﯾﻦ
ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﺛﺮ
ﭘﺎ ﮐﺴﺎز
ﺗﻨﺪروﻫﺎ در ﭘ
، دور از ﺑﻬﺸﺖ زﻫﺮا ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ. ا
ﺑﻪ ﻣﺤﻠ ﻧﺸﺎن و ﻧﺎمﯽﺑ ﯽ
ی
ی
ﯽ
ﯾﻦ
ﻣﮑﺎن را ﭘﺎ ک ﯾﻦﺗﺮ ﻣﺤﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﯽ ﺎیرﻗﺒ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻪ آﻧﻬﺎ . ﻣﺮدﮔﺎن ﻫﻢ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ.
ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻧﺪ ز ﯾﻦا ﯾﺮا
ﮔﻮرﺳﺘﺎن اﺻﻠ
ﯽ
ﺧﻮد، ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘ ﯿﻪﻋﻠ ﯽ
یه زﻧﺪ ﮔﺮای ﭼﭗ
ﺟﻨﺎزه و ﮔﻮرﺳﺘﺎن در دﺳﺖ اﺳﺖ. در ﻧ
واﻫﻤﻪ ﯾﺮﯾﻦ د یﻫﺎ
ﺳﻮاﺑﻖ ﺗﺎر
ﯾﺮان در ا
یﻪﯿﻤ
ی درﺑﺎره
ﯾﺨﯽ یﺑﺮا ﯽ ﻓﺮاواﻧ
دوم ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ، ﭘﺲ از ﺑﺎﺑ ﮐﺸﯽﯽ ﯿﺰ آﻣ ﺟﻨﻮن ﻫﺎیﯽﮐﺸﯽ و ﺑﻬﺎﺋ ﻫﺘﮏ ﺣﺮﻣﺖ، ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ ، و ﺳﻮزاﻧﺪن ﺑﻘﺎ
اﺟﺴﺎد آﻧﻬﺎ ﺑﻮد، ﻫﻤﺮاه
ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺗﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﻪ
ﮐﺮدن
ﺟﻮاﻣﻊ ﺑ ﻪ راه
ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻠ ﯾﻦا ﯿﻪ
از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻠﻮاﻫﺎ
اﺟﺴﺎد
ﯾﯽ
ﯾﮑﯽ
ﯾﺎی
ﻣﺪرن
(، ﭘ ﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾﺮان در ا
دوران ﮐﻮﺗﺎه ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺿﺎﺷﺎه ) ۱۹۴۱ - ۱۹۲۱
. در واﻗﻊ، ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎ
اﻓﺘﺎد ﯽﻣ
ی
اﺟﺴﺎد وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﻣﺎ ،
ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ و ﺳﻮزاﻧﺪن ﺑﻘﺎ
درﮔﺬﺷﺘﮕﺎن از ﻃﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ. در دوره
و ﺧﺎﻃﺮه
ﯾﺎد ﺑﻪ
اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﯽﺑ
ﯾﺎی
ﯾﻖ
ی
دوران ﻣﺪ ،رن
در ﻗﺮون وﺳﻄ ﯾﻞ و اوا ﯽ
رواج ﺗﻔﺘ ﯾﺪﻋﻘﺎ ﯿﺶ در اروﭘﺎ را
ﭘﮋوﻫﺶ ﮔﺮان ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ا اﻫﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﺮﻫﺎ و اﺟﺴﺎد دﮔﺮاﻧﺪ اﺟﺴﺎد در ﺧﺎرج از ا ً یاﻣﺮ ﯾﺮان
ی
ﯾﻦ
ﺑﻮد اﻣﺎ در دوران ﻣﺪرن، ﺳﻮزاﻧﺪن ﺑﻘﺎ
و دﺷﻤﻨﺎن ﺳ
ﯾﺎی
ﯾﺞ
ﯿﺎﺳﯽ
ﯾﺸﺎن
رخ داده اﺳﺖ. ٤
ﻧﺎدر ﺑﻮده و ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻬﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋ
ﯽ
اﻓﺮاد درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮده اﻧﺪ. در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ، وﻗﺘ ﯾﻦد ﯽ
ﻧﺰاع ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﻮ
ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻫﺎ ﮔﺎه و ﺑ ﮔﺎه، ﯽ
در ا
ﯾﺖ
ی ﻋﺮﺻﻪ
ﯾﺮان،
اﻓﺮاد و ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻏﺎﻟﺐ ﺎﻃﺮه و ﺧ ﯾﺎد
ﺑﻮد، ﮔﻮرﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﺎزﭘﺴﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯾﻨﯽد ﯾﺖﻫﻮ ی
ﺗﻤﺎ یﻣﺒﻨﺎ ﯾﺰﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ. اﻣﺎ در ا
ی
ﯽ
ﯾﻦ
آﻣﺪﻧﺪ،
)و ﺑﻌﺪا ِ ﺳﮑﻮﻻر ( ﻧﺎﻣﺘﻌﺎرف ﮔﻮﻧﺎ ﮔﻮﻧ ﯾﺪﭘﺪ ﯾﺮان در ا ﯽ
دوران، ﮐﻪ ﻫﻮ ً ﯾﻨﯽد ﻫﺎی ﯾﺖ
ﯿﺤﯿﺖ، اﺳﻼم، و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢ
ﯾﻬﻮدﯾﺎن، ﺑﻪ ﻣﺴ ﯾﺪن ﮔﺮو
ﺷﻔﺎف ﻧﺒﻮد. ﺑﺮا
اﺟﺘﻤﺎﻋ ﯿﺸﻪ ﻫﻤ ﯽ
ﯽ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﯿﻦ ﺗﺮ آ
ی
ی ﻣﺮزﻫﺎ
ﮔﻮﻧﺎ ﮔﻮن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑ ﻮدﻧﺪ
اﻏﻠﺐ در ﺧﻔﺎ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ اد
ﯾﺎن
ﺑﻮد. ا ﻧﻮد ﯾﻦ
ﯾﺪﺟﺪ ﯾﺘﯽﻫﻮ یﺑﻨﺎ یﺑﺮا ایﯿﻠﻪ وﺳ
ﯾﻨﺎن
ﻣﺮﺗﺪ ﺷﻤﺮد. ٥ اﻣﺎ ﺑﻪ رﻏﻢ ﻣﺎﻫ
ﺑﻪ آﺳﺎﻧ ﯽﻧﻤ ﯽ ﺷﺪ آﻧﻬﺎ را ﻣﺆﻣﻦ
و ﻫﻤ
ﯾﺎ
ﯿﺸﻪ
اﻧﺪازه
ِﻣﺒﻬﻢ ﺧﻮد، ﺑﻪ دﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ
ﯽﮐﺎﻓ ی
ﯿﺖ
ﺳﺮﺳﺨﺖ آﻧﻬﺎ ﺑ ﻨﯿ ﯾﮑﯽ ﺠﺎﻣﺪ.
و ﻣﺨﺎﻟﻔ
دﮔﺮاﻧﺪ ﯾﻦ ﻧﻮد ﯾﺸﺎن
اﺟﺘﻤﺎﻋ ﯿﺎنﻣ ﯾﺪیﺟﺪ ﯽ
ﺑﻪ ﺗﻨﺶ
ﺑﻮد ﯾﺞرا
ﯽﺳﻨﺘ ﯿﻦ
یﻫﺎ
ﮐﻪ
از ﺟﻠﻮه ﯾﻦا یﻫﺎ ِ ﯿﺮی ﺟﻠﻮﮔ ﻫﺎ،ﯽ دﺷﻤﻨ یﻫﺎ ﯾﻬﻮدی ﺟﻮاﻣﻊ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮد. از دﻓﻦ ﺑﻪ ، اﺻﻄﻼح، ﯾﺎ ﮐﻔﺎر ﻣﺮﺗﺪﻫﺎ در ﮔﻮرﺳﺘﺎن
ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻞ اﻧﻘﻼﺑ
ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺑﻮد، در ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد ﺑﻪ ﯿﺮ ﻃﻮر ﻏ
ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﺤﺎ ﮐﻤﻪ ﻓﺮﻣﺎ یﻫﺎ
۳ اﻟﻠﻪ ﯾﺖآ
ﯿﻮن
ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ
ﯾﺸﯽ
ﯽ ﺻﺎدق ﺧﻠﺨﺎﻟ
۱۳۸۰ ،( ۳۶۹ .
: )ﺗﻬﺮان ﻧﺸﺮ ﺳﺎ
ﯽ ﺧﻠﺨﺎﻟ
اﻟﻠﻪ ﯾﺖ ﺧﺎﻃﺮات آ
اﻗﺮار ﻣ . ﮐﻨﺪﯽ
ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣ رﻓﺘﻨﺪ، ﯽ
در ﺧﺎ ﮐﺴﭙﺎر ﻗﺮﺑﺎﻧ ﯾﺎی ﺑﻘﺎ ی
ﯾﻪ، ﯿﻪ،
ﯿﺎﻧﯽ
٤ در ﻗﺮن ﺑ ﯿﺴﺘﻢ، ﻣﻮارد اﻧﺪﮐ
اﺟﺴﺎد ر اﺳﭙﻮﺗ و ﯿﻦ
ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب روﺳ
اﺳﺖ. ﮐﻤ
اﺟﺴﺎد ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳ
از ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ و ﺳﻮزاﻧﺪن ﺑﻘﺎ
ﯽ
ﯿﺪه
ﯾﺎی
ﯽ
آورده و ﺳﻮزاﻧﺪﻧﺪ. ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Evan Mawdsley, The Russian Civil War (Boston: Allen & Unwin, 1987), 21 .
را از ﻗﺒﺮ ﺑ
ژﻧﺮال ﻻور ﮐُﺮﻧ
ﯿﺮون
ﯿﻠﻒ
ﮐﻨﻔﻮﺳ ﯿﻮﺳﯽ . ﮐﺮدﻧﺪ ﯽﻣ ﯾﻖ ﺗﺸﻮ آورده و در ﻣﻌﺮض د
۱۹۷۰ ، "ﭘﺎﺳﺪاران ﺳﺮخ را ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﮐﺮدن ﻣﻌﺎﺑﺪ و ﻣﺠﺴﻤﻪ
اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕ ﯿﻦﭼ ﯽ
در ﺟﺮ
یﻫﺎ
ی در دﻫﻪ
ﯾﺎن
ﻫﻤﮕﺎن
او را از ﻗﺒﺮ ﺑ
ﮐﺮدﻧﺪ و اﺟﺴﺎد اﻋﻀﺎ
ﮐﻨﻔﻮﺳ ﯾﺮان را و ﯿﻮس
آﺑﺎ و اﺟﺪاد
ﯾﺪ
ﯿﺮون
ی یه ﺧﺎﻧﻮاد
ی
یﺧﺎﻧﻪ
ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ." Andrew Jacobs, “Confucius Statue Vanishes Near Tiananmen Square,” New York Times , 22 April 2011. ٥ ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Mehrdad Amanat, Jewish Identities in Iran: Resistance and Conversion to Islam and the Baha ’ i Faith (London: I. B. Tauris, 2011). ﻣﺒﺴﻮط درﺑﺎره ﯿﺎلﺳ ﯾﻨﯽد ﻫﺎی ﯾﺖﻫﻮ ی در اﺑﺘﺪا ﻗﺮن ﺑ در ا ﯿﺴﺘﻢ
ﯾﺮان،
ی
ﯽ ﺑﺤﺜ یﺑﺮا
٢
ﯾﺪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻋﻘﺎ
اﻏﻠﺐ ﻃﺮد دﮔﺮاﻧﺪ
و ﻫﻤﺴﺎز
ﻣﺴﻠﻤﺎن، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﺳﺪاران دﻧﺒﺎﻟﻪ
روﺣﺎﻧ
ﯽﺣﺘ ﯾﺎ ﯾﺸﺎن
ی،
یرو
ﯿﻮن
ﻣﺤﺪود ﻣ ﮐﺮدﻧﺪ ﯽ ﯾﻦ. ا ﻣﺤﺪود ﻫﺎ ﯾﺖ ﺑﺎ ﻗﺮاﺋﺖ
و دﻓﻦ در ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨ
ﻧﺎﻣﺘﻌﺎرف را ﺗﻮﺟ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﯽﻣ ﯿﻪ
ﯿﻦ
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺣﺮام
یﻫﺎ
ﮐﻪ دﻓﻦ ﮐﻔﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮآن در ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﯽ و ﮔﺎﻫ ﮐﺮدﻧﺪ ﯽﻣ ﯿّﻦ ﻫﺎ ﻣﻌ اﺟﺴﺎد اﻓﺮاد ﻣﻈﻨﻮن ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ر ا ﺗﻮﺟ اﯾﻦ. ﮐﺮدﻧﺪ ﯽﻣ ﯿﻪ
از ﺷﺮ ﻫﻢ ﯾﻌﺖ ﺧﻮان ﺑﻮد؛ ﻗﺮاﺋﺘ
ای ﯿﺮاﻧﻪ ﮔ ﺳﺨﺖ
ﯽ
. داﻧﺪﯽﻣ
٦ ﯾﻦا ﻣﺤﺪود ﻫﺎ ﯾﺖ را اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮ در وﻗﻒ ﻧﺎﻣﻪ
یﻫﺎ
ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ و ﺑ ﯿﺮون آوردن ﺑﻘﺎ
اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ا ﯾﻦ، ﻣﻮاز ﯾﻦ
ﯾﺎی
ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ اﺟﺴﺎد ﻏﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺠﺲ و ﯿﺠﻪ ﻧﺘ در و
ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺑﺎ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺎورﻫﺎی ﻋﻠﺖ ﺑﻪ زدﮔﯽ ﺟﻦ ﻗﺒﯿﻞ از ﻋﺎﻣﻪ،
ﻗﯿﺎﻣﺖ، . ﺑﻮد ﺗﻨﯿﺪه ﻫﻢ در
از ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی رﺳﺘﮕﺎری روز در آﻧﻬﺎ
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﯾﺎ
اﻧﺪاﺧﺘﻦ ارواح
ﻋﺬاب ﺑﻪ
۷
ﻣﻔﺼّﻞ ﻣﻨﺪرج در ﻣﺘﻮن ﺷ در ﯿﻌﯽ،
وﺳﻮاس در ﺷﻌﺎﺋﺮ ﮐﻔﻦ و دﻓﻦ، از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺰﺋ ﻣﻌﺎدﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﯾﺸﻪ ر دارد. در ﺗﻮﺻ ﯿﻔﺎت ﻣﺸﺮوح روز ﻗ ﯿﺎﻣﺖ،
در ﺳﻄﺤ ﺗﺮ، ﯿﻖﻋﻤ ﯽ
ﯿﺎت
دﻓﻦ ﺟﺴﺪ ﻧﻘﺶ ﺑﺴ در ﯽﻣﻬﻤ ﯿﺎر
ﻫﺎی ﯾﺖروا
ﯽ ﭼﮕﻮﻧﮕ
ﮐﻪ ﺗﺮﮐ از ﯿﺒﯽ
دﻫﺪ، ﯽ ﺷﮑﻞ ﻣ
دﻏﺪﻏﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻌﺎ ﺋ ﺮ ﮐﻔﻦ و دﻓﻦ ﺷ
یﺷﻌﺎﺋﺮ
ﯿﻌﯽ
آن دارد. ا
رﺳﺘﮕﺎر ﯾﯽ ﻧﻬﺎ ی
ﯾﻦ
ﻣﺮدم اﺳﺖ. ۸ اﻧﮕ
و اﻋﺘﻘﺎدات ﻋﺎﻣﻪ
ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﻘﻮﻗ
ی
ﯽ
اﻧﺘﻘﺎل اﺟﺴﺎد ﺑﻪ اﻣﺎ ﮐﻦ ﻣﻘﺪس ﺷ از ﯿﻌﻪ،
یﺑﺮا ﯽ اﺻﻠ یهﯿﺰ
اﺟﺴﺎد روز در
و ﺣﺸﺮ ﮐﺮﺑﻼ،
اﺑﻦ اﺑ ﯽ ﻃﺎﻟﺐ و اﻣﺎم ﻧﺠﻒ در ﺣﺴﯿﻦ
ﻣﺠﺎور ﺣﺮم ﻋﻠ
ﮔﻮرﺳﺘﺎن
ﺗﺮ ﯾﺞ ﻫﻤﻪ را
ﯽ
یﻫﺎ
ﻗﯿﺎﻣﺖ ۱۹۲۸ اﯾﺮان در .ﺷﺪ ﻣﻤﻨﻮع ۹ در ﻣﻌﺎدﺷﻨﺎﺳﯽ ﯿﻌﯽ، ﺷ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻋﺮﺻﻪ ﯽ اﺻﻠ ی روز رﺳﺘﺎﺧ ﯿﺰ اﺳﺖ، و ﭘﺎ ﮐ ﯽ آن در ﺗﺤﻘﻖ ﺗﺎم و ﺗﻤﺎم رﺳﺘﺎﺧ ﯽ ﻧﻘﺸ ﯿﺰ ی ﻣﺤﻮر دارد. و ﺟﻮد ﻏ ﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮاﻧﺪ ﯽﻣ ﺣﺮﻣﺖ ﮔﻮرﺳﺘﺎن را ﺗﻬﺪ ﯾﺪ ﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻊ از رﺳﺘﮕﺎر ی ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺷﻮد. ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺳﻮزاﻧﺪن ﻣﺮدﮔﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫ ﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮا ی ﯾﺴﺖز ﯿﻂ ﺣﻔﻆ ﻣﺤ در ﻏﺮب و د ﯾﮕﺮ ﻧﻘﺎط را ﯾﺞ ﯾﻦ ﺷﺪه، ا ﮐﺎر در اﺳﻼم، ﯾﻬﻮدﯾﺖ ﯾﯿﻦآ ﯿﺶ، ﮐ راﺳﺖ زرﺗﺸﺘ ﯽ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﯿﻦ و آ ﯽ، ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ﯾﺪﺷﺪ ﯿﻨﯽ ﺗﻮﻫ ﯽآدﻣ ﯾﺎی ﺑﻘﺎ ی ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﯽﻣﺘﻮﻓ ی ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣ رودﯽ . ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ ﻗﺒﺮﻫﺎ را ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣ یو ﺑﺮا داﻧﻨﺪ ﯽ ی ﺣﻔﻆ راﺑﻄﻪ زﻧﺪﮔﺎن و ﻣﺮدﮔﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ، از ﺟﻤﻠﻪ در ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ و ﺗﻌﻄ ﯿﻼت ﯾﻨﯽ، د ﺑﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﻣ . روﻧﺪ ﯽ ۱۰ یﻪﯿﺎﻧ ﺗﺎ ﻣ ﻗﺮن ﺑ ﯿﺴﺘﻢ، ﺑﺎ ﻫﻤﺮاه اﻣﺎﻣﺎن ﺳﺎل از رﺳﻢ اﯾﻦ. ﺑﻮد ﻣﻌﺼﻮم
ﺑﺎردار ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ. اﻟﻒ. ﻧﺮاﻗ ،ﯽ
ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧ
اﺳﺖ ﮐﻪ
دﻓﻦ ﻏ ﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، زن ﮐﺎﻓﺮ
ﯿﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋ
٦ ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﻟﺸ
ﯽ
از
ی
ی
ﻏﻨﺎﺋﻢ اﻻ
؛ اﻟﻒ. ﻗﻤ
[(، ﺟﻠﺪ ۳ : ۲۳۴
۱۴۱۵ ] یﻗﻤﺮ ۱۹۹۵ - ۱۹۹۴
آل اﻟﺒ
)ﻗﻢ: ﻣﻮﺳﺴﻪ
اﺣﮑﺎم اﻟﺸﺮ
ﯾﺎم
ﯽ،
ﯿﺖ،
ی
ﯾﻌﻪ
ﯽﻓ ﯿﻌﻪ
، ﺑﻪ
[(، ﺟﻠﺪ ۳ : ۵۶۴
۱۴۱۷ ] یﻗﻤﺮ ۱۹۹۷ - ۱۹۹۶
ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻟﺤﻼل و اﻟﺤﺮام )ﻗﻢ: ﻣﺮﮐﺰ اﻟﻨﺸﺮ و اﻟﻄﺒﻊ ﻟﻤﮑﺎﺗﺐ اﻻﻋﻼم اﻻﺳﻼﻣ
ﯽ،
ﯽﻓ
ﻧ
ﻘﻞ از
Daniel Tsadik, “The Legal Status of Religious Minorities: Imami Shi’i Law and Iran’s Constitutional Revolution,” Islamic Law and Society 10 (2003): 396.
ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻫﺎ در ا
۱۹۶۹ ،( ۴۲ اﻫﻤ ﯽ ﺑﺮرﺳ ی . ﺑﺮا
داﺳﺘﺎن ﯾﯽﻫﺎ از ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل )ﺗﻬﺮان: ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﯿﺪ، وﺣ ی
۷ ی، ﻣﻬﺪو ﯾﻦ ﻣﻌﺰاﻟﺪ
ﯾﺮان،
ﯿﺖ
ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ
از ا ﭘﺲ ﯾﻦ EIr).
Mahmoud Omidsalar, “Cemeteries,” in Encyclopaedia Iranica (
ﺷﻌﺎﺋﺮ ﮐﻔﻦ و دﻓﻦ، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ
یﺑﺮا
۸
Hamid Algar, “Burial-Islam,” in EIr .
ﺣﺎﺻﻞ از آن در رواﺑﻂ ا و ﯾﺮان
اﻧﺘﻘﺎل اﺟﺴﺎد )ﺑﻪ ﯾﮋهو در دوران ﻫﻤﻪ ﯿﺮیﮔ وﺑﺎ( و ﺗﻨﺶ
ﭘ ی درﺑﺎره ﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﺑﻬﺪاﺷﺘ
یﻫﺎ
ﯽ
ﯽ ﺑﺤﺜ یﺑﺮا
۹
ﯽ، ﻋﺜﻤﺎﻧ ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Sabri Ates¸, “Bones of Contention: Corpse Traffic and Ottoman-Iranian Rivalry in Nineteenth-Century Iraq,” Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East 30 (2003): 512–32. از ﻣ یﺑﺮا ﺑﺮداﺷﺘﻦ ا رﺳﻢ در ﺳﺎل ۱۹۲۸ در دوران رﺿﺎﺷﺎه، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Yitzhak Nakash, The Shiis of Iraq (Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1994), 200. 10 Omidsalar, “Cemeteries.”
ﯾﻦ
ﯿﺎن
٣
ﻣﺮدﮔﺎن و ﻣﺮﻣّﺖ ﻗﺒﻮر آن روز را ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻧﻮاده
از ﻧﻮروز را روزِ ﺳﺮِ ﻗﺒﺮ ﯾﺪار د ی و ﺑﺮا ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﯽﻣ
ﻫﺸﺖ روز ﭘ در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺳﭙﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﯽﻣ ی
ﯿﺶ
ﭘﺲ از درﮔﺬﺷﺖ در زﻧﺪﮔ ﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮ ﯽ ﺎﺿﺮ ﺣ ﯾﺸﺎن ا
. روان ﻣﺮدﮔﺎن را اﻏﻠﺐ ﺗﺎ ﻣﺪﺗ
ﯽ
درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد، ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮگ او
را ﮐﻪ ﭘ
از ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪان
. ا ﮔﺮ در آن ﻣﺪت
ﯿﺸﺘﺮ
یﻓﺮد ﻣﺮد، ﯽﻣ
ﯾﮑﯽ
داﻧﺴﺘﻨﺪ ﯽ ﺛﺮ ﻣ ﺆو ﻣ
ﺑﻮد"، و رﺼﻮ ﺗ
آن را ﺑﻪ دﻧﺪان ﮐﺸ
دﻫﺎن ﯾﺎ ه ﺑﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ
داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ]ﻣﺘﻮﻓ ﯽ [ ﮐﻔﻨﺶ را
: "ﻋﻘ
ﺷﻤﺮدﻧﺪ ﯽﻣ
ﯿﺪه
ﺑﻪ
ﯿﺪه
اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺮگ ﺑﯿﺸﺘﺮ . در ا ﺷﻮد ﻣﯽ
ﯾﻦا ﺷﺪﯽﻣ
ﺑﺎﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﻣﻮارد، ﺮده ﻣ دﻫﺎن از را ﮐﻔﻦ ﺗﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﯽ ﺑﺎز را ﻗﺒﺮ
ﯾﻦ
ﺑﯿﺮون آورﻧﺪ . ۱۱ ﺷﻌﺎﺋﺮ د از ﯾﮑﯽ ﺑﺴﺘﮕﺎن، "ﻫﺪا
ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺮگِ از ﺲﭘ
زرﺗﺸﺘﯽ، روز ﺳﻪ در
از اﺳﻼم ﺑﺎزﻣ آﯾﯿﻦ در. ﮔﺮدد ﯽ
ِاز ﻗﺒﺮِ ﺑﺴﺘﮕﺎن، ﺑﻪ ا ﯿﺶﭘ ﯾﺮان
ﯾﺪار
ﺳﺎل ﭘﺲ از ﻣﺮگ او ،
روز و ﺳﭙﺲ
ﮐﺎر را ﺳ
ﻣﺘﺒﺮک" ﺑﺮ ﻗﺒﺮ او ﻣ ﮔﺬارﻧﺪ، ﯽ ﯾﻦو ا
ﯾﮏ
ﯽ
ﯾﺎی
ﺷﻮد." ۱۲ اﻣﺮوز ﺑﻘﺎ ﯾﻦا ﯾﺎی
ﻣﺮدﮔﺎن ﺗﺄﻣ
"ﺗﺎ ﻣﺎ ﯾﺤﺘﺎج روح در دﻧ ﯾﺮﯾﻦ ز ﯿﺎی
ﺳﺎل، ﺗﮑﺮار ﻣ ﮐﻨﻨﺪﯽ
ﺑﻪ ﻣﺪت ﺳ
ﯿﻦ
ﯽ
رﺳﻢ
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه
در ﭼﻬﻠﻢ و ﺳﺎﻟﮕﺮد درﮔﺬﺷﺖ ﺑﺴﺘﮕﺎن در ﺑ
و ﻣﺒﺮات و اﻃﻌﺎم ﻣﺴﺎ ﮐ
در ﺧ ﺗﻮانﯽرا ﻣ
ﯿﻦ
ﯿﻦ
ﯿﺮات
زﻧﺎن ﻣﺠﺮ
ﺑﻪ رﺳﻮم ﻣﺘﺪاول در ﻣ ﺳﺮ ﻗﺒﻮر ﻣﺮدان ﺟﻮان ﻣ . ﮔﺬارﻧﺪ ﯽ
ﻓﺮاﻃﺒ ﺗﻮانﯽﻣ ، ﻗﺒﻮر ﺑﻪ ﯿﻌﯽ
اﻧﺘﺴﺎب و ﯾﮋﮔﯽ
ﻧﺸﺎﻧﻪ
ﮐﺮد. از د
ید
ﯿﺎن
ﻫﺎی
یﻫﺎ
ﯾﮕﺮ
اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﻮﻫﺮ ﻣ ﺑﺮ را آن و ﭘﺰﻧﺪ ﻣﯽ ﺣﻠﻮا زﻧﺎن اﯾﻦ. ﮔﺮدﻧﺪ ﯽ
۱۳
ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﻓ ﺎدﯾ ﺑﻪ را ﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺮای . دﻫﺪﯽﻣ ی
ﺑﻪ دوران ﺣ اﻓﺮاد ﯿﺎت
از ﺧﺎﻃﺮات ﺧﺎﻧﻮادﮔ ً ﯽ ﯾﺎ ﺳﺎل، ًدو ﻧﺴﻞ، اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻗﺒﻮر
ﻧﻘﺶ ﻗﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺨﺰﻧ آورﻧﺪ ﻣﯽ . ﭘﺲ از ﺳ
ی
ﻣﻌﻤﻮﻻ یﺟﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ
ﯽ
ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺿﺮور
ﯾﺎت
ﯽ
در ﻣﺜﺎل،
دوران
اﻫﺪاﻓﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﺪرﺳﻪ اﻣﺮی ﺳﺎزی ﺷﺮع و ﻋﺮف دﯾﺪ از و راﯾﺞ ﻣﻌﺎدﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ا ﯿﻌﯽﺷ ﮐﻨﺪﯽﻣ ﯾﺠﺎد
ﭘﻬﻠﻮی، ﺑﺮﭼﯿﺪن ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮای ﻫﺎ
ﺑﺮ ﻃﻬﺎرت ﻗﺒﻮر و
: ﺗﺄ ﮐ ﻧﺪارد.
ﯾﺖوار را در
ﯿﺪ
ﯽﺧﻼﺋ ﯾﯽﮔﺮا ﻋﻤﻞ ﯾﻦا
ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ . ﺑﻮد ۱٤
ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎ ﻫﻢ
ﮐﻔﻦ و دﻓﻦ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻗ ﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﭼ
ِ[ اﺣﮑﺎم ی ]اﺟﺮا ﯾﮕﺮی "د دروﻧﯽ "
ﯽﺧﻮاﻧ
ﯿﺪن
ﻣﻔﺼﻞ
اﯾﺮان
ﻣﻌﻀﻞ ﻗﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ و ﺳﻨﺖ ﭘ ﯾﺦ ﺗﺎر در ﯾﺎن ﮔﺮا ﯿﭽﯿﺪه و ﻣﺒﻬﻢ رواﺑﻂ ﺟﻮاﻣﻊ د ﯾﺸﻪ ر ﯾﺮان ا ﯾﻨﯽ دارد. از ، ﻮﺳ ﯾﮏ اﻋﺘﻘﺎدات راﯾﺞ درﺑﺎره ِ ی ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻧﺎﻫﻤ ﮑﯿﺸﺎن ﺣﺎ ﮐﯽ از ﻧﻮﻋﯽ ﻧﺎرواداری دﯾﻨﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ و راﻧﺪنِ دﯾﮕﺮیِ دروﻧﯽ اﺳﺖ ﯾﻦا . ﻧﮕﺮش ﮐﻪ ﺑﻪ ا ﯾﺮان ﻣﺤﺪود ﻧﻤ ﯿﺎن در ﻣ ﺷﻮد، ﯽ ﯿﻌﯿﺎن، ﺷ ﯾﻬﻮدﯾﺎن، و زرﺗﺸﺘ ﯾﺮان ا ﯿﺎن ﮐﻪ ﻧﺎﻫﻤﮑ ﯿﺸﺎ ن ﺧﻮد را ﯾﻦ ﺧﺎرج از د ، ﯿﻢ ﮔﻮﺋ ، و ا ﮔﺪ ﯾﻦ ﯾﺞرا ﺧﻮاﻧﻨﺪ، ﯽﻣ اﺳﺖ. ﺷﺎ ﯾﻦا ﯾﺪ ﻧﺎروادار ﯾﮑﯽ ی از ﻋﻠﻠ ﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﻧﻈﺎم ﻣﻠﺖ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ی ﯽ، ﻋﺜﻤﺎﻧ ﮐﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ی ﻧﺴﺒﺘﺎ ﭼﺸﻤﮕ یﺑﺮا ﯿﺮی "اﻫﻞ ﮐﺘﺎب" ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮد، ﺑﻪ رﻏﻢ ر ﯾﺸﻪ ﭘ ﻫﺎی ﯿﺸﺎاﺳﻼﻣﯽ ﯾﺮان در ا ، ﻋﺼﺮ ﭘﺴﺎﺻﻔﻮ ﻧﻬﺎد ی ﯾﻨﻪ ی ﮐﺎﻧﻮن ﺟﺪا ﯾﯽ اﻓﮑﻨ ﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋ ﯽ در ﺗﻨﺶ ﻣ ﯿﺎن دﮔﺮاﻧﺪ ﯾﺸﺎن
، ﻣﻨﺪرج در
ﻣﺮدم ﺳﻨﮕﺴﺮ"، ﻫﻨﺮ و ﻣﺮدم ۹۲ ) ۱۹۷۱ - ۱۹۷۰ :( ۵۲
ی، ﺳﻨﮕﺴﺮ "ﺑﺎورﻫﺎ
۱۱ اﻋﻈﻤ
یﻪﯿﺎﻧ ﻋﺎﻣ ی
ﯽ
Omidsalar, “Cemeteries.” 12 Mary Boyce, “Death (1) [among Zoroastrians],” in EIr 13 Omidsalar, “Cemeteries.”
ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ِ ﺗﺨﺖ
)ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات رواق، ۱۹۷۸ (، ص ۵۶ ، از ا ﻧﻘ ﯾﻦ . ﮐﻨﺪﯽﻣ ﯾﺖﺷﮑﺎ ﯿﻀﻪ
۱٤ ﺟﻼل آل اﺣﻤﺪ در ﯿﻦزﻣ ﯾﻦ ﻧﻔﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﻗﺮن در در. ﺷﺪ ﺑﻨﺎ ﭼﻬﺎردﻫﻢ
ﻓﻮﻻد
ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﺮودﮔﺎه ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻬﺮ ﻗﺒﺮ ﮐﻨﺎر رد ﮐﻪ ﮐﺮدﻧﺪ
ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎﻧﺪ ﺑﻪ را
ﭘﻬﻠﻮی، ﺑﺨﺸﯽ اﯾﻦ از
دوران
، ﻣﻨﺪرج در ﻓﺘﺢ اﻟﻠﻪ
اﺻﻔﻬﺎن ، ۲۲۱ ، ۴۹۳ . ﻣﻬﺪو ﮔﻮﯾﺪ ﯽﻣ ی
آﺛﺎر ﺗﺎر ۲۰۰۴ ،( ۲۰۹
ورﺟﺎوﻧﺪ،
ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﭘﺮو
ﻧﺎﻣﺪار دوران ﺻﻔﻮ
ﯾﺨﯽ
یﻪﯿﻨ ﮔﻨﺠ
ﯾﺰ
ی
یﻪﺷﯿﻌ ﻓﻘﻬﺎی ﯽ ﺑﻬﺎﺋ یاﻣﺮ ﯾﺦ ﺗﺎر
۱۹۵۰ در
ﺗﻨﻬﺎ در دﻫﻪ
در ﻧﺠﻒ آﺑﺎد )دارﻣﺸﺘﺎت، آﻟﻤﺎن: ﻋﺼﺮ ﺟﺪ
ﻣﺪرس،
ی
ﯾﺪ،
اﺻﻔﻬﺎن، ﻫﺸﺖ ﻣﺪرﺳﻪ
ﺧﺎﻃﺮات ، ۲۸۲ ، ۳۳۴ .
ﺷﺪ. ﻣﻬﺪو
ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن
ی،
ﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ
یﺟﺎ ﺑﺮ
٤
ﻏ ﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮد اﻣﺎ ، اﻏﻠﺐ اﻗﺘﺪار روﺣﺎﻧ ﯿﻌﻪﺷ ﯿﻮن
ﺑﻪ ﺧﻮدﮔﺮداﻧ ﯿﺮرﺳﻤﯽ ﻏ ﯽ ﺳﻮ از. ﺷﺪﯽﻣ ی ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر
ﻧﺸﺪ. ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺎ ﺣﺪ
ی
و ﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕ
ﺳﻨﺖ دﯾﮕﺮ،
ﻣﺎﻧﻊ از ا
و ﻣﺴﺌﻮﻻن دوﻟﺘ
یﻪ ﻣﺒﺎدﻟ یﻪ دﯾﺮﯾﻨ
ﯾﻦ
ﯽﻣﺤﻠ ﯽ
ﯿﻄﻪ ﯿﻬﺎنﮐ ﻫﺎی
ﯾﺮاﻧﯽ، در ﺣ ﯾﮋهوﺑﻪ
ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﯾﻬﻮدﯾﺖ ا ﯾﺎن و اد
ﺷﻨﺎﺳﯽ
ﯿﺮات
ﻫﻢ وﺟﻮد داﺷﺖ و در ﺗﺄﺛ
ﯽﻧﺴﺒ ی روادار
و آﺧﺮت ﯽ، ﺷﻨﺎﺳ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣ . ﺧﻮرد ﯽ
۱٥ در ﻗﺮون وﺳﻄﺎ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻋﻠﻮم و ﭘﺰﺷﮑ
ﯽ ی ﻫﻤﮑﺎر
. ﮐﺮدﻧﺪ ﯽﻣ ﯿﺎن اﺣﮑﺎم ﻃﻬﺎرت را ﻧﺎد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ، ﯽﻣ ﯾﺪه ﺑﺎ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮت ﻣ ﮐﺮدﻧﺪ ﯽ و از آﻧﻬﺎ ﺗﻮرات ﻣ آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ ﯽ . ۱۷ ﯾﻞ در اوا ﻗﺮن ﺑ در ا ﯿﺴﺘﻢ ِاز ﯽ ﺑﺮﺧ ﯾﺮان، ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﯿﻼن ﮔ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن روزه ﻣ و ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﯽ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﮐﺮدﺳﺘﺎن روز ﺧﺘﻢ ﻗﺮاﺋﺖ ﺗﻮرات را ﺑﺎ ﺳﻤﺎع ﯽﺻﻮﻓ ﯾﺞرا یﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻠﺴﻪ ﻣ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ، ﯽ ﺟﺸﻦ . ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﯽﻣ ۱۸ اﻣﺎ از ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ا ﯾﻦ روح ﺟﻤﻌ ﺑﻪ ﯽ ﻃﻮر روزاﻓﺰوﻧ ﯿﻒ ﺗﻀﻌ ﯽ ﯾﺶﮔﺮا ﯾﻦ ﺷﺪ. ا ﮐﻪ در ﺗﺄ ﮐ ﯿﻪ ﻓﻘ ﯿﺪ ﻧﺎﻣﺪار ﺷ ﻌﻪﯿ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﻣﺠﻠﺴ ﯽ )ﻣﺮگ ۱۶۹۸ ( ﺑﺮ اﻧﻮاع ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻫﺎ ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد ، ﺑﺎ ﻗﺪرت ﯿﺸﯽﮐ راﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ اﻧﺤﺼﺎرﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ی اﺻﻮﻟ ﯿﻮن در آﻏﺎز ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺗﺸﺪ ﺷﺪ. ﯾﺪ ۱۹ رﺳﻮم ﺗﺒﻌ ﯿﺾ ﯾﻬﻮد آﻣﯿﺰ ﯽﻣﺒﺘﻨ یﻪ ﺳﺘﯿﺰاﻧ ﺑﺮ اﺣﮑﺎم ﺷ ﯿﻌﯽ "ﻧﺠﺎﺳﺖ "، ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻞ اﻓﻮل اﻗﺘﺼﺎد ی ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﻮد. در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ، ا ﮐﺜﺮ ﺗﺠﺎر ﯾﻬﻮدی از ﺑﺎزارﻫﺎ ﯽ اﺻﻠ ی اﺧﺮاج ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و د ﯿﺐرﻗ ﯾﮕﺮ ﺗﺠﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤ . رﻓﺘﻨﺪ ﯽ ۲۰ ﯾﮕﺮ د ﻣﺤﺪود ﯽﻧﺎﺷ ﻫﺎی ﯾﺖ از "ﻧﺠﺎﺳﺖ"، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯿﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋ ﺧﺮوج ﯾﻬﻮدﯾﺎن از ﺧﺎﻧﻪ در روزﻫﺎ ﺑﺎراﻧ ی ﯽ، ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻫﻤ ﯿﺸﻪ اِﻋﻤﺎل ﻧﻤ ﺷﺪ، ﯽ ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻬﻤ یﺑﺮا ﯽ ﭘﺰﺷﮑﺎن ۱٦ ﺑﺴ ﯿﺎری از ﺻﻮﻓ
15 Norman Cohn, Cosmos, Chaos and the World to Come: The Ancient Roots of Apocalyptic Faith (New Haven, Conn.: Yale University Press, 1993); Shaul Shaked, “Iranian Influence on Judaism: First Century BCE to Second Century CE,” in Cambridge History of Judaism , vol. 1, ed. LouisW. D. Davies and Louis Finkelstein (Cambridge: Cambridge University Press, 1984); and K. D. Irani, “The Conceptual Basis for the Interaction between the Ancient Traditions of the Jews and the Iranians,” Irano-Judaica 3 (1994): 90–98. For a useful introductory summary, see Richard C. Foltz, Spirituality in the Land of the Noble (Oxford: Oneworld, 2004), 45– 56. ۱٦
یﺑﺮا ﻣﺜﺎل، ﭘﺪرﺑﺰرگِ ﯾﻬﻮدی داﻧﺸﻤﻨﺪ و دوﻟﺘﻤﺮد ﻧﺎﻣﺪار ﻋﺼﺮ ا ﯾﻠﺨﺎﻧﯽ، رﺷ ﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﻟﻠﻪ )ﻣﺮگ ۱۳۱۸ (، در ﻗﺮن ﺳ ﯿﺰدﻫﻢ ﺑﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺷ یﻪﯿﻌ اﺳﻤﺎﻋ ﯿﻠﯽِ "ﻫﻔﺖ اﻣﺎﻣ " در ﻗﻠﻌﻪ ﯽ ی اﻟﻤﻮت در ﺷﻤﺎل ا ﯾﺮان ی ﻫﻤﮑﺎر ﮐﺮد. ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﯿﺪ ﺑﻪ ﭘﺮو اذ ﮐﺎ ﯾﺰ ﯾﯽ، ﯾﺦ ﺗﺎر ﻧﮕﺎران ﯾﺮان ا )ﺗﻬﺮان: ﺑﻨ ﯿﺎد ﻣﻮﻗﻮﻓﺎت دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮد اﻓﺸﺎر ﯾﺰدی، ۱۹۹۴ ،( ۳۱۵-۳۱۱ . در ﺧﺼﻮص ﭘﺬ ﻓﺮﻗﻪ ﯾﮕﺮ د یﻫﻤﻪ ﯾﺮش ﻫﺎ و ﻧﺤﻠﻪ ﻫﺎ، از ﺟﻤﻠﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن، ﺗﻮﺳﻂ اﺳﻤﺎﻋ ﯿﻠﯽ ﻫﺎ، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﺷ ﯿﺪ ﺑ ﯿﺮﯾﻦ ﯿﺎﻧﯽ، ﯾﻦد و دوﻟﺖ در ا ﯾﺮان ﻋﻬﺪ ﻣﻐﻮل )ﺗﻬﺮان: ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫ ﯽ، ۱۳۶۷ (، ﺟﻠﺪ ۱ : ۲۰۲ . ۱۷ ﺟﻮزف وﻟﻒ، ﯾﻬﻮدی ﻧﺎﻣﺘﻌﺎرﻓ ﯽ ﮐﻪ ﻣﺴ ﯿﺤﯽ ﺷﺪ، از ﺑﺮﺧ ﯽ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻣﺸﻬﺪ در دﻫﻪ ی ۱۸۳۰ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﺻﻮﻓ ﯿﺎن ﯾﻬﻮدی . ﺑﻪ ﮐﻨﺪﯽﻣ ﯾﺎد " اﺣﺘﻤﺎل ﻓﺮاوان ا ﯾﻦ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻣﺠﺬوب د ﯾﺪﮔﺎه ﯽ ﻣﺘﻔﺎوﺗ از اﺳﻼم ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دﻏﺪﻏﻪ اش ﺷﺮ ﯽ اﺻﻠ ی ﯾﻌﺖ و ﻃﻬﺎرت ﻧﺒﻮد. ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Wolff, Researches and Missionary Labours among the Jews, Mohammedans, and Other Sects (Philadelphia: O. Rogers, 1837), 93– 95. ۱۸ ﯿﻠﯽ، ﺧﻠ ﯿﻪ اﻟ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﮐﺮد ا ﯾﺮان )ﻟﺲ اﻧﺠﻠﺲ، ﮐﺎﻟ ﯿﻔﺮﻧﯿﺎ : ﮐﺘﺎب، ۲۰۰۴ ،( ۸۸ . ۱۹ یﺑﺮا ﻇﻬﻮر روﺣﺎﻧ ﯿﻮن اﺻﻮﻟ ﯽ، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Hamid Algar, Religion and State in Iran, 1785–1906 (Berkeley, Calif.: University of California Press, 1969) , 32–36. ﻓﻘﻪ ﺷ یﺑﺮا ﯿﻌﯽ اﺻﻮﻟ ﯽ، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Muhammad Baqir as-Sadr, Lessons in Islamic Jurisprudence , trans. and intro. Roy Mottahedeh (Oxford: Oneworld, 2003). ۲۰ در ﺳﺎل ۱۸۹۹ ﯿﺮو ، ﭘ ﯾﯽ ﺻﺪور ﻓﺘﻮا ﺗﻮﺳﻂ روﺣﺎﻧ ﯿﻮن ﺗﻬﺮان، ﯾﻬﻮدﯾﺎن از ورود ﺑﻪ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا ﯾﮑﯽ ﯿﺮ، اﻣ ی از ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺠﺎر ی ﭘﺮروﻧﻖ در ﺑﺎزار ﺗﻬﺮان، ﻣﻨﻊ ﺷﺪﻧﺪ. Amanat, Jewish Identities in Iran , 199.
٥
را ﮐﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن د ر آن ﺗﺎ
از ﻣﻌﺪود ﺣﺮﻓﻪ ﯾﯽﻫﺎ
اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ
ﯿﻤﺎران ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣ آورد ﯽ و ﺑﻨﺎﺑﺮا
ﯾﻬﻮدی ﺑﺎ ﺑ ﯾﺪار و د آوازه یﺣﺪ ﯾﺶﺧﻮ ی
ﯾﮑﯽ
ﯾﻦ
را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ، ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ روﺑﺮو ﻣ . ﮐﺮدﯽ ۲۱
از ﺑﺎﺑﯽ ﺶﺟﻨﺒ . ﺷﺪ ﮐﺸﯿﺪه
ِﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ، ﺗﺸ ﻓﻘﻪ ﯿﻊ ﻣﺪار ا ﺑﺎ ﭘ ﯾﺮان ﯿﺪاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻤﺎن د ﭼﺎﻟﺶ ﺑﻪ ﯾﺪیﺟﺪ ﯾﻨﯽ
یﻪﯿﺎﻧ در ﻣ
ﻣﻮﻋﻮدﺑﺎور ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺒﻮﺑﯽ و ﺷﺪ ﺑﺪل
ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻪ زودی ﺑﻪ و
ﻃﻼب ﻣﯿﺎن
ﻦآﯾﯿ را ﺧﻮد ﺳﺮاﻧﺠﺎم
ﻣﺪارس
ﯿﻊ در ﺗﺸ
اﺳﻼم در . ﺑﻮد ﺗﻀﺎد ۲۲ ﯾﺸﻪ ر ﯽ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑ ﯿﻘﯽ ﻋﻤ ﻫﺎی
دﯾﻦ ﺧﺎﺗﻤﯿﺖ
اﺻﻞ ﺑﺎ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪ
ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺟﺪﯾﺪی
ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت اﺷﻐﺎل ﮐﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ
ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه آن را ﺗﺤﻮﻻت ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ داﻧﺴﺖ.
داﺷﺖ اﻣﺎ ﻣ ﺗﻮانﯽ
ا
دوران
ﯾﺮاﻧﯽ
ِاﺻﻮﻟ
از ﻋﻠﻤﺎ
و ﻇﻬﻮر ﮔﺮوه ﻧﺴﺒﺘﺎ ﮐﻮﭼﮑ
ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰ
ﺑ ﯿﮕﺎﻧﮕﺎن ، آﺷﻮب و ﺟﻨﮓ داﺧﻠ ﻓﻘﻪ ﻣﺪار، ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر و ﻋﺎﻟ رﺗﺒﻪ ﯽ
ﯽ
ی
ﯽ
ی
ﯽ،
ﺟﻨﺒﺶ
ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻮد. ا
ﺑﻪ راﺳﺖ ﯾﻦا ﯿﺸﯽﮐ
ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ. ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑ
ﯾﻦ
ﯽ ﯽ واﮐﻨﺸ ی ﺗﺎ ﺣﺪ
ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻮد. ۲۳
آﺷﮑﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﺮوﻋ
ﯿﻦ در ﻋ
ﯿﺖ
ﯽ ﺣﺎل ﭼﺎﻟﺸ
ﮐﻪ ﺑ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ
اﺧﻼﻗ ﻧﻮﯾﻨﯽ ﯽ
ﺟﻨﺒﺶ را در ﺑ
ﻣﻮﻋﻮد ﺑﺎور ا
از ﮔﺮا ﯾﺶ
ا ﮐﺜﺮ ﺑﺎﺑ ﻫﺎﯽ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﺗﺎزه
ﯿﻨﺶ
ﯾﻦ
ﻫﺎی
یا
را ﺧﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ﯾﺎن اد یﻪﻫﻤ ﻣﻮﻋﻮد ِ ﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕ اﺳﻼم ﮔﺴﺴﺖ و در ﻗﺮن اول ﯾﻦﻮﺗﮑ
ﻋﻠﯽ ﺣﺴﯿﻦ ﻧﻮری، ﺑﻬﺎءاﻟﻠﻪ ) ۱۸۹۲ - ۱۸۱۷ ،( را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪر از ﻗ ﯾﺞ
ﯾﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮت .
ﻣﯿﺮزا
ﯽ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﯿﻦآ
ﯿﻮد
ﻧﻈﺎم ﭘﺴﺎﻣﻮﻋﻮدﺑﺎور
داﻧﺴﺖ، ﯽﻣ
ی
،ﮔﺮا ﺷﻤﻮل و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﯿﺰ ﭘﺮﻫ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﻋﻤﻮﻣ و ﯽ
ﺷﺪت ﺗﺤﻮل ﯾﺎﻓﺖ . ﺑﻬﺎءاﻟﻠﻪ ﯿﺎمﭘ آور اﺧﻼﻗ ﯾﺪ، ﺟﺪ ﯽ
ﺧﻮد ﺑﻪ
ﮐﺮدﯽﻣ ﯾﺞ
)در ﮐﻨﺎر زﺑﺎن ( را ﺗﺮو یﻣﺎدر یﻫﺎ
زﺑﺎن ﺟﻬﺎﻧ
ﯽ
ﻧﻈﺎم
ﺧﻮاﻫﺎن ﺗﺄﺳ
و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ را ﻣ او. ﺳﺘﻮد ﯽ
ﯿﺲ
ﯿﻦ ﻫﻤﭽﻨ از رﻓﺎه
در ﻏﺮب را ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻣ
آﻣﺎل ﻧﻈﺎﻣ
اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻮد، و ﻇﻬﻮر و ﺳﻠﻄﻪ
ﯿﻦﺑ ﯽﺟﻤﻌ ﯿﺖاﻣﻨ
ی. و ﮐﺮدﯽ
ﯽ
ی
و ﺟﻨﮓ ﺣﻤﺎ . ﮐﺮدﯽﻣ ﯾﺖ
ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰ
از ﻃﺮ
و ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺎﻟ
ﯽ ﻧﻈﺎﻣ ﻫﺎی ﯾﻨﻪ
ﯾﻖ
ﯿﺎت
ﯽ ﻋﻤﻮﻣ
۲٤
در ﺳﺎل ۱۸۹۲ ، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Amanat, Jewish Identities in Iran , 182, no. 30.
ﺧﺮوج ﭘﺰﺷﮑﺎن ﯾﻬﻮدی از ﺧﺎﻧﻪ در روزﻫﺎ
از ﻣﺤﺪود
ﻧﻤﻮﻧﻪ
ﯽ ﺑﺎراﻧ ی
ﯾﺖ
یا
یﺑﺮا
۲۱
داﺷﺘﻪ اﻧﺪ. ﺣﺎﻣﺪ
ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ ﺑﺎﺑ ﻫﺎﯽ ﯿﺎن و ﺑﻬﺎﺋ
ﺑﺮﺧﻮرد
اﻏﻠﺐ ﻣﺘﺄﺛﺮ از رﺗﻮر ا یﻪ ﺳﺘﯿﺰاﻧ ﯽ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﮏ
۲۲ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻏﺮﺑ اﻟﮕﺎر ﮐﻪ ﻣﺠﺬوب ﻋﻠﻤﺎ
ی ی ﺗﺎ ﺣﺪ
ﯾﺮان،
ﯽ،
و آن را "در ﻧﻬﺎ
را ﺑﻪ ﺣﺎﺷ راﻧﺪﯽﻣ ﯿﻪ
اﺳﺖ و آﻧﻬﺎ را ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠ ﯿﯿﺮات ﺗﻐ ﯽ ﯿﺖﺑﺎﺑ داﻧﺪ، ﯽ ﻣﺜﺒﺖ ﻣ
اﺻﻮﻟ
ﯽ
ی
ﯾﺖ
ﯾﺦ در ﺗﺎر ﻗﺎﺟﺎر" ﻧﻤ . داﻧﺪﯽ
ﻣﻮﺿﻮع ﻓﺮﻋ
ﯾﮏاز ﯿﺶﺑ ﯿﺰیﭼ
ﯽ
Algar, Religion and State in Iran , 151.
ﺧﻮد دارد"
ﯿﺸﯿﻨﻪ ﯾﺨﯽ ﺗﺎر ﻫﺎی
... ﮐﻪ ر در ﭘ ﯿﻘﯽ ﻋﻤ یﻪﯾﺸ
اﻧﻘﻼب ﺷ
"ﻧﺨﺴﺘ
ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ اراﺋﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎﺑ
ﯾﺪﮔﺎﻫﯽ د ﯾﺪ، ﺟﺪ ی در اﺛﺮ
ﯿﻌﯽ
ﯿﻦ
ﯿﺖ
اﺗﺼﺎل ﺑﻪ "ﺧِﺮَد اﻧﻘﻼﺑ ﯿﻌﯽﺷ ﯽ
ی و ﺣﻠﻘﻪ
ﮐﺘﺎب، ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑ ﯾﮑﯽ را ﯽ
ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﻮ ﯾﻦا یه ﯾﺴﻨﺪ
ﻗﺮون وﺳﻄﺎ ﯾﯽ " ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣ
ﯽ ﻣﻌﺮﻓ رود، ﯽ
از ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﻤﺪه در اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻣ . داﻧﺪﯽ
Hamid Dabashi, Shiism: A Religion of Protest (Cambridge, Mass: Belknap Press, 2011), 201– 202. 23 Abbas Amanat, Resurrection and Renewal: The Making of the Babi Movement in Iran, 1844–1850 (Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, 1989); Denis MacEoin, The Messiah of Shiraz: Studies in Early and Middle Babism (Leiden: E. J. Brill, 2009). ۲٤ اﻟﻮاح، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Bahaullah, The Proclamation of Bahaullah (Haifa: Bahai World Centre, 1967). ﺑﻬﺎءاﻟﻠﻪ، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Tablets of Bahaullah Revealed after the Kitab-i-Aqdas (Haifa: Bahai World Centre, 1978). ﺑﻬﺎءاﻟﻠﻪ، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Juan R. I. Cole, Modernity and the Millennium (New York: Columbia University Press, 1998). ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯾﺪه ﮔﺰ ی از ا ﻫﺎﯾﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ از ﺗﻌﺎﻟ اﺟﺘﻤﺎﻋ ﭘ ﯽ ﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻣﺒﺴﻮط درﺑﺎره
ﯾﻦ
یﺑﺮا
ﺗﺮ
ﯿﻢ
یا ﯾﺪه ﮔﺰ ی
یﺑﺮا
یو آرا ﯽ زﻧﺪﮔ ی
ﯽ ﺑﺤﺜ یﺑﺮا
آﯾﯿﻦ ﺑﻬﺎﺋﯽ ، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ
ﻣﺪرن و ﺳﻨﺘ
ﺑﺤﺚ درﺑﺎره
ﯽ
یﻫﺎ ﺟﻨﺒﻪ ی
یﺑﺮا
Amanat, Jewish Identities in Iran , esp. chapter 3.
٦
ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻧﺪ. آﻧﻬﺎ از د ﯾﺪﮔﺎﻫﯽ اﺛﺒﺎت ﮔﺮا و ﻏﺮﺑ
رﺳﻮم ﺳﻨﺘ
ﮔﻮﻧﺎ ﮔﻮﻧ
ﻫﺎﯽﺑﺎﺑ
ﯽ
ﯽ
ﯽ ی را ﺑﺮا ی واﺳﺎز
یﻫﺎ روش ﯿﺎن و ﺑﻬﺎﺋ
. در
ﺑﺎورﻫﺎ را "ﮐﻬﻨﻪ" و "ﺧﺮاﻓ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﯽ" ﻣﯽ
ﻣﺮدم اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﯾﻦو ا ﮐﺮدﻧﺪ ﯽ
اﻋﺘﻘﺎدات ﻋﺎﻣﻪ
ﺑﺮاﻧﺪاز
ی
ی
یﺑﺮا
ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺗﺄو ﻠﯽِ ﯾ در ﯽ ﻋﺮﻓﺎﻧ
. آﻧﻬﺎ از ﻃﺮ
ﯿﺎن و ﺑﻬﺎﺋ ِﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﺑﻮﻣ ﮐﺮدﻧﺪ ﯽﻣ ﯿﻪ ﺗﮑ ای ﯾﺮﯾﻨﻪ د ﯽ
ﯾﻖ
ﺑﺤﺚ ﻫﺎﯽﺑﺎﺑ ﯾﻨﯽ، د یﻫﺎ
ﻣﺴ- ﯿﺤﯽ، ﯾﺎن اد ﯿﺖﺧﺎﺗﻤ ی و آﻣﻮزه
از ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪس اﺳﻼﻣ ﯾﻬﻮدی و ﯽ
اﻟﻠﻔﻈ ﯾﺞرا ﯽ
ﺗﺤﺖ یﻫﺎ
ﻗﺮاﺋﺖ ﯿﻒ ﺗﻀﻌ ﯽﭘ
از ﻣﻀﺎﻣ ﺑﺤﺚ ﯾﻦا ﯽ اﺻﻠ ﯿﻦ
ﯾﮑﯽ ﮐﻪ
واﮐﻨﺶ ﻓﻮر
ﻫﺎ ﺑﻮد، ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ. اﻧﺘﺸﺎر ﺳﺮ ﯾﺰ، ﮔﺮ ﺳﻨﺖ یآرا ﯾﻦا ﯾﻊ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺑ ﻫﺎﯽ و ﺳﭙﺲ ﺑﻬﺎﺋ
یﻋﻠﻤﺎ ی
ﺎن ﻫﻤﭽﻨ
ﮐﺮدﻧﺪ. اﻣﺮوزه ﺑﻬﺎﺋ
را ﺗﮑﻔ
را در ﭘ
ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ
ﯿﺎن
ﯿﺮ
ﯿﺎن
ﯽ
ی
ﻫﺴﺘﻨﺪ. ۲٥
ﯾﺮان ا ﯾﻨﯽد یﺟﺎﻣﻌﻪ
ﯾﺪه د آزار
ﺗﺮﯾﻦ
ﺗﻌﺎﻣﻞ ﭼﺸﻤﮕ ﯿﺎنﻣ ﯿﺮی
ﺷﺪﻧﺪ. ۲٦ ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﻃﻮل ﺗﺎر
ﯾﺦ
ﻣﺠﺬوب آ
ﺷﻤﺎر ﻓﺮاواﻧ از ﯽ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﯾﺮان ا ﯾﻬﻮدﯾﺎن و ﺻﻮﻓ ﯾﺦ در ﺗﺎر ﯾﻬﻮدﯾﺎن ا
ﯽ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﯿﻦ
ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑ ﻪ ﻓﺮد،
ا ﮔﺮ ﻧﮕﻮ
وﺟﻮد دا ،ﺷﺘﻪ اﻣﺎ ﮔﺮو ﺑﻪ د ﯾﺪن ﯿﺮﻋﺎدی، ﻏ ایﯾﺪه ﭘﺪ ﺳﺘﻢ ﺗﺤﺖ ﯾﻨﯽ اﺳﺖ. ۲۷ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺎر
ﯾﯿﻢ
ﯿﺎن
ﯾﺮاﻧﯽ
ﻧﻘﺶ داﺷﺖ.
در ﺟﺬب ﯾﻬﻮدﯾﺎن ا ﺑﻪ آ ﯾﺮاﻧﯽ
ﯾﮑﯽ
ﯽ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﯿﻦ
ﯾﺨﯽ
ﺗﻌﺪاد
ﺗﻨﻬﺎ
ﯿﻖ ﺣﺲ ﻋﻤ اﻧﺘﻈﺎر ﻇﻬﻮر ﻣﻨﺠ ﯾﺎ ﯽ ﯿﺢ ﻣﺎﺷ ﺑﻮد. ﻓﻌﺎﻟ ﯿﺖ ﻣ ﻫﺎی ﯿﺴﯿﻮﻧﺮﻫﺎی ، ﻫﺮﭼﻨﺪ ﯽﻏﺮﺑ ﯿﺤﯽ ﻣﺴ
ﯾﺪ ﺗﺸﺪ
ﮐﺮد و ﯾﻬﻮدﯾﺎن را ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎدات
از ﯽ اﻧﺪﮐ ﯾﻬﻮدﯾﺎن را ﺑﻪ ﻣﺴ ﯿﺤﯿﺖ ﺟﺬب ﮐﺮد، ﺗﺐ و ﺗﺎب ﻣﻮﻋﻮدﺑﺎور ءﯿﺎ را اﺣ ی
ﯿّﻦ ﺳﺎل ﻣﻌ
اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ "رﺟﻌﺖ" ﻣﺎﺷ ﯾﮏدر ﯿﺢ
از ﺗﺤﻘﻖ ﻧ
ﯿﺎﻓﺘﻦ
ی دﻟﺴﺮد
آﺷﻨﺎ ﺳﺎﺧﺖ. ۲۸
ﯾﺪیﺟﺪ ﯾﻨﯽد
ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮو از یاﻋﺪه ﯾﺪن ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم، ﻣﺴ ﯿﺤﯿﺖ، آﯾﯿﻦ و ﺑﻬﺎﺋﯽ .ﺷﺪ ۲۹ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ زﻣﺎن رو ﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ اﻗﺘﺪار روزاﻓﺰون ﻏﺮب ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺑﺮﺗﺮ
ﯽﺣﺘ
اﺳﻼم را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ
ی
ﺷﺪﻧﺪ.
ﺑﻪ ﻣﺪرﻧ
را ﭘﺎﺳﺨ
ﺑﺴﯿﺎری از اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﻋﺘﻘﺎدات ﺑﺎوراﻧﻪ د ﻣﻮﻋﻮ
. ﮐﺸﯿﺪ ﯽﻣ
ﯽ ﯿﺘﻪ ﯽ ﺑﻬﺎﺋ و ﯽ و ﺑﺎﺑ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ
ﯽﺑﻮﻣ ی
و ﻧﺪاﻧﻢ اﻧﮕﺎر
اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﺧﺪاﻧﺎﺑﺎور
ﻧﺎﻣﺘﻌﺎرف، از ﺗﺸ
ی
ی
ﯿﻊ
اﻋﺘﻘﺎد
از ﻧﻈﺎم
ﺑﻪ اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎ ﮔﻮﻧ
ﯾﮕﺮان د
ی
یﻫﺎ
ﯽ
و ، ﺳﮑﻮﻻر ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﻢ روی آوردﻧﺪ . ۳۰ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ا
) agnosticism ﮔﺮاﯾﯽ ﯽﻣﻠ ،(
ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎن ﺧﻮد ﺑﺎ
ﯾﺮاﻧﯽ
ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺄﺛ یا ﯿﺮﮔﺬار، ﺷﺎﻣﻞ
وﺟﻮد دارد. ﺑﺮا ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮ ﻣﺎﻟﻤ
دﺳﺖ اول ﻓﺮاواﻧ
از ﺟﻤﻠﻪ روا ﻫﺎی ﯾﺖ
آﺛﺎر ﺑ ﺷﻤﺎری، ﯽ
آزار و اذ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﺖ
ی
ﯽ،
ﯿﺎن
ی درﺑﺎره
۲٥
ﯾﺦ ﺗﺎر ﯾﺰد یﺷﻬﺪا
و ﺣﻮﻣﻪ در ﺳﺎل ۱۹۰۳ ، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ
آزار و اذ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﺖ ﯾﺰد ﯿﺎن
ﻧﺎراﺣﺖ
ﯿﺎتﺟﺰﺋ
ﯿﺮی،
ﯿﺪ
ی ﮐﻨﻨﺪه
: ﻣﻮﺳﺴﻪ ﯽ )ﮐﺮاﭼ ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Moojan Momen, The Bab´ı and Bah´a’´ı Religions 1844–1944: Some Contemporary Western Accounts (Oxford: G. Ronald, 1981). ۲٦ ﺑﺮآوردﻫﺎ ﻧﺎﻇﺮان ﺧﺎرﺟ از ﺗﻌﺪاد ا ﯾﺮاﻧﯿﺎﻧﯽ ﯿﺴﺖﻧ ﯿﻖ ﺷﺪﻧﺪ، دﻗ ﺑﺮﺧﯽ . دو آور ﺣﯿﺮت رﻗﻢ از ۱۹۳۰ ، از ﺟﻤﻠﻪ "ﺣﺪود ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻫﻤﺪان" )در ﮐﻞ ۸۰۰۰ ﻧﻔﺮ( و ۷۰۰ ﯾﻬﻮدی در ﺗﻬﺮان ﮐﺮده ﯾﺎد اﻧﺪ. Amanat, Jewish Identities in Iran , 4. ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻣﻠ ﭘﺎ ﮐﺴﺘﺎن، ۱۹۷۹ ﯿﺮﺑﻬﺎﺋﯿﺎن ﻏ ﻫﺎی ﯾﺖروا ی (. ﺑﺮا از ا ﯾﺪاد، رو ﯾﻦ ۱۸۸۰ ، ﺷﺎﻣﻞ "ﺑﺴ از ﯿﺎری ﯾﻬﻮدﯾﺎن "، ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻌﻀ از رﻗﻢ ﭘﺬ ﯾﺮﻓﺘﻨﯽ "ﻫﺰاران و ﺷﺎ ده ﻫﺰار ﯾﻬﻮدی
ﯽ
ی
یﻪدﻫ در ﻧﻔﺮ ﻣﯿﻠﯿﻮن
ﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺑ ﯽ و ﺑﻬﺎﺋ
ﯽ
ی
ﯽ ]ﺑﻬﺎﺋ
ﯾﺪ
ﺗﺮ
ﯽ
ﺷﺪه[" در
یدﻫﻪ یﻪﯿﺎﻧﻣ
ﯾﻦ ﻋﻠﻞ ا ﻧﺎﺳﺎزه وار، ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ
ﺑﺤﺚ درﺑﺎره
ی
یﺑﺮا
۲۷
Amanat, Jewish Identities in Iran , 5-6, 89-91, 204.
ﻫﺎرون ﮐﺎﺷﺎﻧ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ." اﺳﺘﺮن
ﭘﺰﺷﮏ ﻧﺎﻣﺪار ﯾﻬﻮدی، ﯿﻢﺣﮑ
ﮔﻮﯾﺪ ﯽ ﮐﺮد، ﻣ
۱۸٥۰ از ا ﯾﺪار د ﯾﺮان
ﮐﻪ در دﻫﻪ
ﯿﺴﯿﻮﻧﺮ ﯿﺤﯽ ﻣﺴ
۲۸ . اﺳﺘﺮن، ﻣ یا یﻫﻨﺮ
ﯽ
ی
ﯿﺎر ﺑﺴ ﯽ ﺧﺎﺧﺎﻣ
دارد و از ﻧﻈﺎم ﻣﺘﻮﻫﻤﺎﻧﻪ
ﺑﺎ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﮐﺎﻣﻼ ﻫﻢ
اﻋﺘﺮاف ﻣ ﮐﺮدﯽ ﮐﻪ "رﺳﺘﮕﺎر ﯿﺤﯽ ﻣﺴ ی ادﻋﺎ ﻣ ﮐﻨﺪﯽ ﮐﻪ ﻫﺎرون ﺑﻪ او اﻃﻤ ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻋﺸﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ورز ." ﯾﺪ
ی
ﯽﺧﻮاﻧ
را رد ﮐﺮد ه ﺑﻮدﻧﺪ،
داده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴ از ﯿﺎری ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﮐﺎﺷﺎن " ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺷﺪﺗ ﮐﻪ ﭘ ﯽ ﯿﻞ و اﻧﺠ ﯿﺢﻣﺴ ﯿﺸﺘﺮ
ﯿﻨﺎن
Stern, Dawnings of Light in the East (London: C. H. Purday, 1854), 254–60.
ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺧﻮد دﻟﺴﺮد ﺷﺪه
و ﺗﻬﺮان ﮐﻪ از اﻧﺘﻈﺎر ﻇﻬﻮر ﻣﻨﺠ ﺑﺨﺸ ﯾﺎنﭘﺎ یﺑﺮا ﯽ
ﺳﺎل ۱۸۸٤ از ی ﺗﻌﺪاد ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﯿﺮازﺷ
ﯿﺪن
ﯽﺣﻮاﻟ
۲۹
ﺑﻮدﻧﺪ، ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮو . ﯾﺪﻧﺪ
Amanat, Jewish Identities in Iran , 83–84.
ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ
ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﻪ آ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﯿﻦ
ﻋﻠﻞ ﮔﺮو
ﺑﺤﺚ درﺑﺎره
ﯽ،
ﯾﺪن
ی
یﺑﺮا
۳۰
٧
آوردﻧﺪ ﺗﺎ از ﺳﺎل ﻫﺎ ﻣﺤﺮوﻣ
از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎدات ﻧﺎﻣﺘﻌﺎرف رو
ﯿﻦﻫﻤ ﺑﺤﺮان و آﺷﻮب روﺑﺮو ﺑﻮدﻧﺪ، و ﺑﺴ
ﯿﺖ
ی
ﯿﺎری
را ﺟﺪﯾﺪی ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧﺪ و
ﮐﻬﻦ ﺑﮕﺮ . ﯾﺰﻧﺪ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﻨﯽ ﻫﺎی ﻫﻮﯾﺖ آﻧﻬﺎ از
و ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷ
ﻓﺮﻫﻨﮕ
اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺰوا ی، ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﯾﺎ
ﯽ
ﯽ،
ی
ﺑﺎ ﺘﻪ ﻣﺪرﻧﯿ ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ ﯾﮑﯽ .
ﯾﺎ ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺘﻢ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﻢ آﺷﺘﯽ ﭘﯽ در
ﺑﻌﻀﯽ ﻃﺮﯾﻖ از دﯾﮕﺮ
اﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ،
اﻧﻘﻼب
را ﺑﺎ ﺗﺄﺛ
ﯾﻬﻮدﯾﺎن ا
Walter Fischel ﺑﺮ ﯽ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﯿﻦآ ﯿﺮ ( ﺗﺄﺛ
) ﻓﯿﺸﻞ واﻟﺘﺮ ﻧﺎم ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺷﺮق از
ﯿﺮ
ﯾﺮاﻧﯽ
ﻫﻢ ﺷﻮر و ﺷﻮق ﺷﺪ ﺑﻪ ﺪیﯾ
ﮐﺮده اﺳﺖ: "ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ، ﯾﻬﻮدﯾﺎن ا
ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﯾﺴﻪ ﻣﻘﺎ ﯽﻏﺮﺑ
ﯾﺮاﻧﯽ
ﻫﻤﺎن
ﻣﺠﺪد ﻧﻈﺮ ﯿﺸﻞ، ﻓ یﻪﯾ
ﮐﺮدﻧﺪ." ۳۱ اﻣﻨﻮن ﻧﺘﻈﺮ ) Amnon Netzer (، ﺑﺎ
ﺻﻮرﺗﺒﻨﺪی
ﯿﺪا ﺧﻮد ﭘ
ﯾﺪﺟﺪ ﯾﯿﻦآ ﯿﺮ ﺗﺄﺛ ﯿﺎسﻗ
ﯾﻬﻮدﯾﺎن ا از ﯾﺮاﻧﯽ
را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣ اﻣﺎ ﻣ ﺑﺮدﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺪ ﯽ
اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮ ﯾﻬﻮدﯾﺖ اﺻﻼح ﻃﻠﺐ اروﭘﺎ
ﯾﯽ
ﻣﻌﻨﺎدار را ﺑ
ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻐ
ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮا
ﯾﻬﻮدﯾﺎن اروﭘﺎ ﺑﻬﺮه ﯽﺑ ﯾﯽ
ﯿﯿﺮ ﯽﺳﻨﺘ ﻮدﯾﺖ ﯾﻬ از ﯿﺮون
ﯾﻦ
ی ﺳﻨﺖ ﻓﮑﺮ
ﺑﺠﻮ . ﯾﻨﺪ ۳۲ آزار ﻣﺘﻨﺎوب ﯾﻬﻮدﯾﺎن، ﻫﺎ،ﯽﺑﺎﺑ
ﻗﺘﻞ آﻧﻬﺎ، در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ و
از ﺟﻤﻠﻪ ﻏﺎرت اﻣﻮال و در ﻣﻮارد ﺛﺒﺖ اﺳﺖ ﺷﺪه . ۳۳ ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ا
و ﺑﻬﺎﺋ
ی
ﯿﺎن،
ﯾﻞ اوا ﻗﺮن ﺑ در ﯿﺴﺘﻢ ِﻣﻨﺎﺑﻊ دﺳﺖ دوم و اول
ﺑﻠﻮاﻫﺎ ﺟﻨﺎح و یﺷﻬﺮ یﺑﻨﺪ
ﯾﻦ
ﮕﺮﯾ ﺣﺴﺎب ﺑﺎ د
ﺷﻬﺮ، ﺗﺴﻮ
از ﻋﻠﻤﺎ ﻫﻢ ﺑﺮا ﻗﺪرت ی ﯾﯽ ﻧﻤﺎ در ﺻﺤﻨﻪ
ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﺮﺧ
ﻧﺎرﺿﺎ
ﯾﻪ
یه ﯿﭽﯿﺪ ﭘ ی
ﯽ
ﯾﺘﯽ ﯽ ﻋﻤﻮﻣ
ﻮاﻫﺎ داﻣﻦ
ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳ ﯿﺎﺳﺖ ﯿﻦﺑ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻠ ﯾﻦ ﺑﻪ ا
اﻗﺘﺪار ﺣﮑﻮﻣﺖ،
ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸ
ﯿﺐ، رﻗ یﻋﻠﻤﺎ
ﯽﺣﺘ ﯾﺎ
ﯿﺪن
ﺑﻮدﻧﺪ، در ﻏﺎرت اﻣﻮال و آزار
و ﻣﻘﺎم
ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ زﻣ ﯿﻦ ﻣﺠﺎور ﺷﺮﮐﺖ ﻣ . ﮐﺮدﻧﺪ ﯽ
ﯿﺎن، ﯾ روﺳﺘﺎ
زدﻧﺪ ﯽﻣ
داران ﯽﻣﺤﻠ یﻫﺎ
ﯽ . ﮔﺎﻫ
ﻗﺎﺟﺎر اﻏﻠﺐ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻬﺎر ﺧﺸﻮﻧﺖ
۳٤ ِدوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰ ﯿﻒﺿﻌ ی
ﻏ ﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺷﻬﺮﻫﺎ
ی
دوردﺳﺖ، ﻧﺒﻮد. ۳٥ از دﻫﻪ اروﭘﺎ ﺑﻬﺮه ﯾﯽ ﻣﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ. ﺣﺘ
ﯿﺖاﻗﻠ ﯿﻪﻋﻠ ﯾﺎﻟﺖ در ا ﯾﮋهوﺑﻪ ﻫﺎ،
ﻫﺎی
ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﻫﻢ وﻃﻨﺎن
۱۸۶۰ ، ﯾﻬﻮدﯾﺎن ا
ﯾﺮاﻧﯽ
ی
ﺧﻮد در ﻫﻨﺪ
ﻫﻢ از ﺣﻤﺎ ﯿﺸﺎن ﮐﻫﻢ ﯾﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻗﻮا ﯿﭻﻫ ﯽ، ﺧﺎرﺟ ی
زرﺗﺸﺘ
ﺧﻮد از ﺣﻤﺎ ﻗﺪرت ﯾﺖ
ﯿﺤﯽ ﻣﺴ
ﯿﺎن
ﯽ
یﻫﺎ
ﺑﺮ ﻫﻤﮑﺎر
ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ. اﻣﺎ ﺑﺎﺑ ﻫﺎﯽ و ﺑﻬﺎﺋ ﺑﻪ ﯿﺎن، رﻏﻢ اﺗﻬﺎﻣﺎت را
ی
ﯽﻣﺒﻨ ﯾﺞ
ی ﻣﺘﺤﺪ
Amanat, Jewish Identities in Iran , chapter 4. 31 Walter Fischel, “The Baha’i Movement and Persian Jewry,” Jewish Review 2 (1934): 52; idem, “The Jews of Persia, 1795–1940,” Jewish Social Studies 12 (1950): 154. ﯿﯿﺮ ﺗﻐ ﻧﻈﺮ ﻓ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺎﺷ از ﺗﺄﺳ دوﻟﺖ اﺳﺮاﺋ در ﯿﻞ ۱۹۴۸ ﺑﺎﺷﺪ. 32 Amnon Netzer, “Conversion of Jews to the Baha’i Faith,” in Irano-Judaica 6 (2008): 290–323.
ﯿﺲ
ﯽ
ﯿﺸﻞ
،۳ ﺟﻠﺪ )ﺗﻬﺮان: ﺑﺪون ﻧﺎﺷﺮ، ۱۳۳٤ ؛(
ﺑﻪ ﺣﺒ ی، ﻟﻮ ﯿﺐ ﯾﺮان ا ﯾﻬﻮد ﯾﺦ ﺗﺎر
ﻧﮕﺎه ﮐﻨ
ﯾﻬﻮدﯾﺎن در ا
ﻣﺸﺮوح آزار و اذ
۳۳ ﯾﺦ ﺗﺎر یﺑﺮا
ﯿﺪ
ﯾﺮان،
ﯾﺖ
و
Fischel, “The Jews of Persia.”
ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت اﻣﺮ
اﻣﺮ یﺷﻬﺪا ،۳ ﺟﻠﺪ )ﺗﻬﺮان: ﻣﻮﺳﺴﻪ
ی،
ﯽﻣﻠ ی
ﯾﺦ ﺗﺎر
ﺑﻪ م. ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮو
ﻧﮕﺎه ﮐﻨ
ﺑﻬﺎﺋ ﯾﺞرا ﯾﺖروا ﯾﮏ یاﺑﺮ
ی،
ﯿﺪ
ﯽ، ﯿﺎن
.
ﭘﺮدازﻧﺪ ﯽﻧﻤ ﺳﺘﯿﺰاﻧﻪ
ﺑﻠﻮاﻫﺎ ﯿﺖاﻗﻠ ی
ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋ ﯿﺎﺳﯽ و ﺳ ﯽ
۱۹۷۲ (. اﻣﺎ ا
ﯾﻦ
ﺣﺎﻓﻆ
ﻣﺸﻬﻮر ﯾﻬﻮدﺳﺘﯿﺰاﻧﻪ در ﻣﺸﻬﺪ در ۱۸۳۹ ، و ﻏﺎرت ﺧﺎﻧﻪ
ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺑﻠﻮاﻫﺎ
در ﺑﻠﻮاﻫﺎ
ﺷﺮﮐﺖ روﺳﺘﺎﺋ
ی
ی
یﺷﻬﺮ ی
یﻫﺎ ﻣﺜﺎل
۳٤
اﻟﺼﺤﻪ در ﻫﻤﺪان در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ۱۸۹٦ . ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ
Amanat, Jewish Identities in Iran , 53, 197.
ﺧﺸﻮﻧﺖ اﺳﺖ. ﭘﺲ
از ﻃﺮ
ﻋﻠﻤﺎ در ﺳ ﯿﺎﺳﺖ
از ﻣﺪاﺧﻠﻪ
۱۸۹۰ ﻣﺜﺎل ﮐﻼﺳ
در ﻫﻤﺪان در دﻫﻪ
۳٥ ﻣﻼ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﺮوﺟﺮد از ﻓﺘﻮا او، ﭘ ی ﯿﺮواﻧﺶ ﯿﻪﻋﻠ ﯾﯽ ﺑﻠﻮا
ﯾﻖ
ﯽﻣﺤﻠ
ی
ﯿﮑﯽ
ی
ی
را ﻏﺎرت ﮐﺮدﻧﺪ. در ﺳﺎل ۱۸۹۲ ، ﭘﺲ از ا
ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و
ﯽواﻟ یﺧﺎﻧﻪ
ﯽﻣﺤﻠ ﯿﺨﯽﺷ یﺟﺎﻣﻌﻪ
ﯾﻦ
ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ و ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ.
رو ﯾﺪادﻫﺎ ﯾﻬﻮد
ﺳﺘﯿﺰی
Amanat, Jewish Identities in Iran , 183-195.
٨
ﯿﺐ ﺷﺪت آﺳ
ﺣﺴﺎب
ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﮔﺎه و ﺑ ﮔﺎهﯽ اوﺑﺎش و ﺑﻠﻮاﻫﺎ از ﭘ ی
ﺧﺎرج از ا
ﭘﺬﯾﺮ
ﺷﺪه ﺑﻪ
ﯿﺶ
ﯾﺮان
. داﺷﺘﻨﺪ ۳٦
اﻣﻮال، ﺗﺠﺎوز ﯾﺎ ، ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻒ زﻧﺎن ﻗﺮار ﺷﺎن
ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻣﻌﺮض ﻗﺘﻞ، ﻏﺎرت، ﻣﺼﺎدره
ی
آﻟﻮدن "د ﯾﮕﺮی " ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﻀﺎ
ﺑﻪ ﻣﺘﯽﺣﺮﯽ ﺣﻤﻠﻪ و ﺑ
زﻧﺪه و ﻣﺮدﮔﺎﻧﺶ ﻣ آرﻣﺎﻧ ﯽﻣﺤﻠ ﺗﻮاﻧﺪ ﯽ
واﺳﻄﻪ ﻣ
یﺑﺮا ﯽ
ﯿﺎن یﺟﺎﻣﻌﻪ
ﯾﯽ
زﻧﺪﮔﺎن ﻣ . ﺷﻮﻧﺪ ﯽ
اﺟﺴﺎد ، اﺑﺰار ﺗﺴﻮ ﯾﻪ ﯿﺎن ﺣﺴﺎب ﻣ
دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ. ﮔﺎﻫ
از رﺳﺘﮕﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺪﻓ ﯿﺮ ﻧﻈ ﯿﻦ،
اﻋﺘﻘﺎد ﯿﺮی ﺟﻠﻮﮔ ﯾﺎ ی
ﯽ
ی
ﯽ ﻧﻈﺎﻣ
راﯾﺞ
ﻓﺤﺶ
یﻫﺎ
ﻧﻔﺮ(، ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﯽ
ﭘﺪر ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﭘﺪر در آوردن )ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ ﭘﺪر
ﯾﮏ
ﯽ ﻓﺎرﺳ
دﺷﻤﻨﺎن ﺳ ﯿﺎﺳﯽ، . ﺑﺎﺷﺪ
ﺑﻪ دﮔﺮاﻧﺪ ﯾﺎ ﯾﻨﯽد ﯾﺸﺎن
ﺑﺎزﺗﺎب رﺳﻮم ﺗﺎر ﺗﻮﻫ ﯾﺨﯽ ﯿﻦ ﺗﻮﻫ ﯾﮋهوﺑﻪ ﯿﻦ،
۳۷
از ﯽﺮﺧ ﮐﺮد. ﺑ
ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌ ﯿﯿﻦ ﺗﻌ ﯿﺖ
ﻣﻨﺸﺎء و ﺗﻨﺎوب رﺳﻢ ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ و ﺳﻮزاﻧﺪن اﺟﺴﺎد در دوران ﭘ ﯿﺸﺎﻣﺪرن ﺗﻮانﯽ را ﻧﻤ
ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺘﺨﻮان
ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻘﺎ
ﻗﺮن ﺳ ﯿﺰدﻫﻢ دﻫﻨﺪ، ﯽﻣ ﯿﻮﻧﺪ ﭘ
رﺳﻢ را ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﺗﺮﮐ
ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان، ا
یﺎﻫ
ی
ﯽ ﻣﻐﻮﻟ -ﯽ
ﯾﻦ
و اﻧﺴﺎن ﻫﺎ در ﻓﺮا
ﯿﻮاﻧﺎتﺣ
را ﻫﻢ ﯾﺎﻓﺖ . ﺑﺮ
۳۸ ﯾﺸﻪ ر ﺗﻮانﯽﻣ ﺗﺮی ﯿﻖﻋﻤ ﻫﺎی
ﺗﻮﻟﺪ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺄ ﮐ . ﮐﺮدﯽﻣ ﯿﺪ
ﯾﻨﺪ
اﻣﺎم ﻏﺎﺋﺐ رﺟﻌﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺣﺸﺮ و ﺳﻮزاﻧﺪن اﺟﺴﺎدِ دو ﺧﻠ اﻧﺘﻘﺎم ﮔ . ﯿﺮد ۳۹ ﻣﻮرد ﻣﺸﻬﻮر ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ و ﺳﻮزاﻧﺪن اﺟﺴﺎد
ﻣﻌﺎدﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﯿﻌﯽ، ﺷ
اﺳﺎس روا ﻫﺎی ﯾﺖ
یﻪﯿﻔ
روا ﺷﺪه در ﺣﻖ اﻣﺎﻣﺎن ﺷ
اول، از ﺑ ﻫﺎی ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﯽ
ﯿﻌﻪ
ﯿﺸﮕﻮﯾﯽ ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ٤۰
اﻣﻮ در دوران ﻋﺒﺎﺳ ﭘ ﯾﻦ ﺑﻪ ا ﺗﻮاﻧﺪ ﯽﻣ ﯿﺎن ﺗﺪاوم آن در ﻗﺮون وﺳﻄ . دارد ﯽ
ﯾﺎن
رﺳﻢ ﻧﺸﺎن از
ﻧﻤﻮﻧﻪ از ا ﯾﯽﻫﺎ
ﯾﻦ
وﺟﻮد
رﻫﺒﺮان
( ﮐﻪ در ﭘ
اول ) ۱۵۲۴ - ۱۵۰۱
ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋ
٤۱ ﭘﺲ از آن ﻧ
ی ﻧﺎﺑﻮد ﯽ
ﯿﻞ
ﯿﺰ
ﻋﻠﻞ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘ ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ Abbas Amanat, “The Historical Roots of the Persecution of Babis and Baha’is in Iran,” in The Bahais of Iran , ed. Dominic Parviz Brookshaw and Seena Fazel (London and New York: Routledge, 2008), 170–83. ۳۷ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا ﻣﻨﺸﺎء ا ﻣﺪرن را رﺳﻮم ﻣﺼﺮ ﯿﺸﺎ ﭘ ی اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﻣ ﯿﺎﯾﯽ داﻧﺪﯽﻣ ﻫﺎ اﻣﺎ ﭼﻨ و ﺪﯿﺑﻌ یاﻣﺮ ﯿﻦ دﻫﺨﺪا، http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-42d30f4905e0447c8c0a99d5b171d5ef-fa.html 38 J.-P. Roux, “Une survivance des traditions turco-mongoles chez les Sefevides,” Revue de l’Histoire des Religions 183 (1973): 1–18; Jean Auboin, “L’av`enement des Safavides reconsid´ere,” Moyen Orient et Oc´ean Indien 5 (1988): 1–100. ۳۹ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﻣﺠﻠﺴ ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ اروﻣ )ﺗﻬﺮان: ﮐﺘﺎﺑﻔﺮوﺷ اﺳﻼﻣ ۱۹۷۷ (، ﺟﻠﺪ ۱۳ : ٦٥۳-٦٥۰ . 40 _Allamah Muhammad Husayn Tabatabai, Shiite Islam (Albany, N.Y.: State University of New York, 1975), 28. ٤۱ در ﺣﺪود ﺳﺎل ۱۲۲۰ ، ﻗﺮه ﺧﺘﺎﺋ ﭘﺲ از ﻃﻐ ﯿﻪﻋﻠ ﯿﺎن ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه ﺑﺮا ﯿﻮﺳﺘﻦ ﭘ ی ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻐﻮل، ﺑﻪ دﻻ آوردﻧﺪ و ﺳﺮش را ﺑﺮ ." ﯾﺪﻧﺪ Michal Biran, The Empire of Qara Khitai in Eurasian History (New York: Cambridge University Press, 2005), 87nn, citing Sibt ibn al-Jawzi and Yusuf ibn Qizughli, Mirat al-Zaman (Chicago: University of Chicago Press, 1907). رﺷ ﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﻟﻠﻪ، دوﻟﺘﻤﺮد و ﻣﻮرخ ﻧﺎﻣﺪار ﻗﺮن ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﮐﻪ از ﯾﻬﻮدﯾﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮو و ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤ در ﺑﺎزﺳﺎز ﯾﺮان ا ی ﭘﺲ از ﺑﻠﻮاﻫﺎ ﺳﺘﯿﺰاﻧﻪ، ﯽ ﺑﻬﺎﺋ ی از ﺗﻼش ﭘﺎ ﮐﺴﺎز اﺳﺖ. "ﭘﺪر ﺳﻮﺧﺘﻪ" در ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ "ﺟﺴﺪ او را از ﺧﺎ ک ﺑ
۳٦ ارز یﺑﺮا
ﯽ
ﯾﺎﺑﯽ
ﯾﻦ ﯽ ﻓﺎرﺳ یﻫﺎ دﺷﻨﺎم
ی
ی
ی ﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕ
ﯽ ﺑﺨﺸ یﺑﺮا ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﯽﻣﻠ یﻫﺎ
ﯿﻪ،
ﯽ
یاﯿﻪ
ی
ﯽ،
ﻞﯾ
ﯿﺎن ﯽ ﮔﻮرﮐﺎﻧ
ﯿﺎﺳﯽ، ﺳ ﯾﺎ ﯽ ﺷﺨﺼ
ﯿﺮون
ﯽ
ﯾﺪ
او ﺑﻪ آداب اﺳﻼﻣ ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ ﺑﺎ — ﯽ
ﮐﺮد، در ﺳﺎل ۱۳۱۸ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ا ﯾﻠﺨﺎن اﻋﺪام ﺷﺪ. ﺣﺪود ﻧﻮد ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺗﺪﻓ
ﻣﻐﻮل ﺑﺎز
ﯿﻦ
ی
یﺣﻤﻠﻪ
ﺗﺎ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﻠﻮه دادن او ﺣ ﯿﺜﯿﺘﺶ را ﻟﮑﻪ دار ﮐﻨﻨﺪ. ﭘﺲ از ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ، ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺶ را اﻧﮑﺎر ﮐﺮدﻧﺪ و دوﺑﺎره او را ﯾﻬﻮدی ﻧﻤﺎ ﯾﺎﻧﺪﻧﺪ .
در اروﭘﺎ ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﻮد ﻣﺨﺎ — ﻟﻔﺎﻧﺶ ﮐﻮﺷ ﺟﺴﺪش را در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﯾﻬﻮدی ﺑﻪ ﺧﺎک ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ا ﯿﺐﺗﺮﺗ ﯾﻦ
ﯾﺪﻋﻘﺎ ﯿﺶﺗﻔﺘ
ﯿﺪﻧﺪ
ﯾﺎی ﺑﻘﺎ
ﺗﺬﮐﺮه اﻟﺸﻌﺮا
ﻓﺮاواﻧﺶ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ. دوﻟﺘﺸﺎه ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ
او و ﻣﺼﺎدره ﻫﺎی ﯾﯽ دارا ی
ﺗﺮﻓﻨﺪی ﻟﻐﻮ ﺑﺮای
اﺳﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﮐﺎر اﯾﻦ
ی،
یﻪ ﻣﻮﻗﻮﻓ
)ﻟﻨﺪن: ﻟﻮزا ک، ۱۹۰۱ ،( ۳۳۰ .
٩
اﻧﺘﻘﺎم ﯿﺮیﮔ از ﻣﺮگ ﭘﺪرش، ﺷ
اﺟﺪاد آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد. ٤۲ او ﺑﺮا
ﺑﻮد، ﺑﻪ ﻗﺒﺮﻫﺎ
ﺑﺎﻧﻔﻮذ ﺳﻠﺴﻠﻪ
ﯿﺦ
ی
ی
ﯽﺳﻨّ ﯽﺻﻮﻓ یﻫﺎ
اﺟﺴﺎد ﭘﺮداﺧﺖ. ٤۳
ﺑﻪ ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ و ﺳﻮزاﻧﺪن ا
اﻧﺘﻘﺎم ﯽ، ﺷﺨﺼ یﻫﺎ
ﯾﮕﺮ و د ﯿﺪر، ﺣ
ﯾﻦ
را در ﺷﻬﺮ
ﯿﺎن و ﺑﻬﺎﺋ
از ﺧﺎ ک ﻫﺎﯽﺑﺎﺑ ی درآﻣﺪه
ﻧﺸﺪه ﺧﺎ ک یﺳﺮﻫﺎ
در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ، اوﺑﺎش اﺟﺴﺎد ﯾﻦ. ا رﺳﻢ ﭼﻨﺎن را
ﯾﺎ
ﯾﺎ
ﯾﯽ روﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﻫﻤ
از ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﺎﺑ
ﻣﺎزﮔﺎن،
ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎل ۱۸۷۰ ﯿﺦ ، ﺷ ﮐﺎﺷﺎن، ﺧﻮاﻫﺶ ﮐﺮد ﯾﺎی ﺑﻘﺎ
ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ ﯽﻣ
ﯿﻦ
ﯽ
ﯾﮑﯽ
ﯾﺞ
ﺑﻪ اﺣﺘﺮام
ﻧﮕﺮداﻧﻨﺪ. ﺷﺎ
ﺟﺴﺪش را در ﻣ
ﯾﺪ
ﯿﺪان
ﯽ اﺻﻠ ﯿﺪان
از اﻋﺪام در ﻣ
ﻧﺎم، ﭘ
ﯿﺶ
دو ﻣﺮد ﺟﻮان ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ
ﻣﺎﻧﺪ. ا
ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ در ﻣ
ﯾﻦا ﺧﻮاﺳﺘﻪ، ﺟﺴﺪ او و دو ﻣﺮد ﺟﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮا
ﯾﻦ
ﯿﺪان ﯽ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﻗ
ی
ﯾﺎﻏﯽ ﯾﮏ ﯿﺮزا، ﺷﺎه ﻣ
در ﺷﻮرش روﺳﺘﺎ ﯿﺎنﯾ ﺑﻪ رﻫﺒﺮ
ی
ﮐﺎﺷﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎ و ﺑﺰرﮔﺎن ﺷﻬﺮ ﭘ ﯿ ﻮﻧﺪﻫﺎﯾﯽ
اﻫﻞ ﯽِﺑﺎﺑ
ﯽ ِﻟﻮﻃ
ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد. ٤٤
ﺑﺎ ﺷﻮرﺷ
ﻣﺎزﮔﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﺳﺘ
داﺷﺖ، ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ. اﺣﺘﻤﺎل دارد ﮐﻪ ﺷ
ﯿﺎن
ﯽ
ﯿﺦ
ﺑﺮﻫﺎﻧﻨﺪ. ﻣﻼ
ﺧﻮد را از ﺑﺪرﻓﺘﺎر
اﻋﺪاﻣ
ﺟﺴﺪ ﻫﻤﺪ
ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺒﻠﻐ
ﺷﺪﻧﺪ ﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﻣ
ﺑﻬﺎﺋ ﯽﮔﺎﻫ
ی
ﯽ
ﯾﻨﺎن
ﯽ،
ی در ازا
ﯿﺎن
ﺟﺘﻬﺎد
ا یﻪرﺗﺒ ﺑﻪ ﺷﺪن روﺳﺘﺎ را ﺑﻪ آ
ﺟﺎن ﻣﺎﻫﻔﺮوﺟﮑ )ﻣﺎزﻧﺪراﻧ ﺑﻬﺎﺋﯽ از ﭘﯿﺶ ﮐﻪ ﺑﻮد ایﺳﺎﻟﻪ ﻫﺸﺖ و ﺳﯽ ﺑﺎﺑﯽ رﻫﺒﺮ (، ﯽ
ﯽ
ﯽﻋﻠ
ﺑﻮد. او ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻔﺮوﺟﮏ در ﻣﺎزﻧﺪران، ﻫﻤﻪ ﯾﻦا ﯽ اﻫﺎﻟ ی
ﯿﺪه رﺳ
درآورد،
ﯽ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﯿﻦ
ﻣﺰارع ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺰاران
ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﻨﺒﻪ
ﮐﺸﺎورز ﯿﺲﺗﺄﺳ ی
ﻣﺪارس دﺧﺘﺮاﻧﻪ و ﭘﺴﺮاﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ، و ﺗﻌﺎوﻧ ﻫﺎیﯽ
یﻫﺎ
و ﻣﺄﻣﻮر
. در ﺳﺎل ۱۸۸۳ ، اﺋﺘﻼف روﺣﺎﻧ
روس ﻣ ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ ﯽ
ﯽدوﻟﺘ ﯾﻦ
ﯽﻣﺤﻠ ﯿﻮن
ﻣﺠﺘﻬﺪ
ﺑﻪ اﻋﺪام ا
ﻫﺎ ﯾﺖ در وﻻ
ﯾﻦ
اﻧﺠﺎﻣ .ﯿﺪ ٤٥
اﺻﻼح ﻃﻠﺐ، ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺷﻮرش روﺳﺘﺎ
ﯾﯽ،
و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد ... و ﻗﺒﺮ اﺟﺪاد آﻧﻬﺎ را از ﺑ ﺑﺮد ﯿﻦ ." ﺣﺎﻓﻆ
اﺳﻤﺎﻋ "ا ﮐﺜﺮ ﺳ ﮐﻦ ﯾﺸﻪ را ر ﻫﺎ ﯿﺦ و ﺷ ﯿﺪﻫﺎ
٤۲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﻊ وﻗﺎ ﯾﮏ ﻧﮕﺎری ی، ﺻﻔﻮ
ﯿﻞ
ﺟﻌﻔﺮ ﺳﻠﻄﺎن اﻟﻘﺮاﺋ
،( روﺿﺎت ا ﻟﺠﻨﺎن و ﺟﻨﺎت اﻟﺠﻨﺎن ، ﺗﺼﺤ
)اﺑﻦ ﮐﺮﺑﻼ ﯾﺰی ﺗﺒﺮ ﯽﯾ
ﯽ
ﯿﺢ
ﯽﯾ ﮐﺮﺑﻼ ﯿﻦﺣﺴ
)ﺗﻬﺮان: ﺑﻨﮕﺎه ﺗﺮﺟ ﻤﻪ و ﻧﺸﺮ
، ﻣﻨﺪرج در
ﮐﺘﺎب، ۱۹۷۰ (، ﺟﻠﺪ ۲ : ۱٥۹ ، ٤۹۱
Hamid Algar, “Islam in Iraq, Safavid Era,” EIr .
را ﮐﻪ در ﻗﺘﻞ
اﺟﺴﺎد ﯾﻠﯽ ﻗﺒﺎ ی رؤﺳﺎ
دﺳﺘﻮر داد ﺑﻘﺎ
در ﺳﺎل ۱٥۰۱ ، اﺳﻤﺎﻋ آورﻧﺪ و در ﺑﺎزار ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ ... و ﺑﺮا ﯿﻦ ﺗﻮﻫ ی
ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻌﺎﺻﺮ، ﭘﺲ از ﺗﺼﺮف ﺗﺒﺮ
٤۳ ﺑﺮ اﺳﺎس
ﯾﺎی
ﯿﻞ
ﯾﺰ
ﯾﮏ
ﺳﺎ دﺳﺘﻮر داد ﺳﺮ دزدان و
ﻫﺮﭼﻪ ﺑ ؤر ﯾﻦ ﺑﻪ ا ﯿﺸﺘﺮ
ﭘﺪرش ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ "از ﺧﺎ ک ﺑ ﻓﻮاﺣﺶ را از ﺑﺪن ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﺟﺴﺪ ا
ﯿﺮون
ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ." Caterino Zeno, Travels in Persia (London: Hakluyt Society, 1873), reprinted in Travels to Tana and Persia (New York, 1963 [1873]), 52. ﯾﻦا ﻧﻘﻞ ﻗﻮل در ا اﺛﺮ ﻫﻢ ﻣﻨﺪرج اﺳﺖ: اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻃﺎﻫﺮ ﯿﺎﺳﯽﺳ ﯾﺦ ﺗﺎر و اﺟﺘﻤﺎﻋ ﯾﺮان ا ﯽ )ﺗﻬﺮان: ﮐﺘﺎب ﯿﺒﯽ، ﺟ یﻫﺎ ۱۹۷۰ ،(
ﯾﻦ رؤﺳﺎ
ی،
ﯾﻦ
۱٥۲ .
ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ زﻧﺎن در
ﺑﺒﺮ ﺑﻮد. ﻫﺮ دو در ﺳﺎل ۱۸٦۳ در ﺗﻬﺮان ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺳﺎﺧﺘﮕ
ﺑﻪ ﻧﺎم ﯿﺪﺳ ﯾﺤﯿﯽ
ﻫﻤﮑﺎر ﻟﻮﻃ ﯾﮕﺮی د ﯽﺑﺎﺑ ﯽ
٤٤ ﯿﺮزا ﺷﺎه ﻣ
ﯽ
اﺗﺤﺎد )و ﯾﻪ ﯾﺮاﺳﺘﺎر ،( ﺧﺎﻃﺮات و اﺳﻨﺎد
ﺷﺪﻧﺪ. اﻣﺎ ﺷﻮرش آﻧﻬﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ ﺳﺎل ۱۸۷۰ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ . ﻣﻨﺼﻮره
ﻋﺎﺷﻮرا دﺳﺘﮕ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠ یﻏﻔﺎر ﯽ
ی
ﯿﺮ ﯽ و زﻧﺪاﻧ
ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ
ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﻬﺎءاﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﻮرش ﺷﺎه ﻣ
. درﺑﺎره
۱۹۸۳ / ۱۹۸۲ ،( ۲۰-۱۹
)ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ ﺗﺎر ا ﯾﺦ
ﯿﺮزا،
ی
ﯾﺮان،
ﯿﺦ . ﺷ ﻣﺎزﮔﺎن )ﺷ
۱۹۷۳ (، ﺟﻠﺪ ۳ : ۱۸۷-۱۸٦
ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت اﻣﺮ
اﺳﺮاراﻻﺛﺎر )ﺗﻬﺮان: ﻣﻮﺳﺴﻪ
اﺳﺪاﻟﻠﻪ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺎزﻧﺪراﻧ
ﯿﺦ
ی،
ﯽﻣﻠ ی
ﯽ،
ﺑﻪ ده ﺑﺎﺑ ﻣﺠﺎو ﯽ ر رﻓﺘﻪ و رﻫﺒﺮ آن ﺎنﯿﺑﺎﺑ ی
ﻓﺮار از آزار و اذ
ﮐﺎﺷﺎن ﺑﻮد. او ﺑﺮا
اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ( در اﺻﻞ اﻫﻞ ﻧﻮش آﺑﺎد در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗ روﺳﺘﺎ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد. ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴ ﯾﺘﯽآ ﯿﻦ
ﯾﺖ
ی
ﯽ
اﻟﮑﻮاﮐﺐ اﻟﺪر ﯾﻪ )ﻗﺎﻫﺮه: ﻣﻄﺒﻌﻪ ﺳﻌﺎدت، ﺑﺪون ﺗﺎر ﯾﺦ (، ﺟﻠﺪ ۱ : ٤٤۰-
آواره ﺗﻔﺘ
ﯽ،
۱۴-۱۳ .
ا ﯿﺎن
2016D ، آرﺷ ﺑﻬﺎﺋ ﯽﻣﻠ ﯿﻮ
ﮐﺎﺷﺎن و ﻗﺮاء ﺗﻮاﺑﻊ"، ۱۳۰۹ ، دﺳﺘﻨﻮ
٤۳۸ ؛ ﻧﺎﻃﻖ اﺻﻔﻬﺎﻧ
ﯾﺮان،
ﯾﺲ ی ﺷﻤﺎره
یاﻣﺮ ﯾﺦ "ﺗﺎر ﯽ،
ﯾﺦ ﺗﺎر ﻇﻬﻮر اﻟﺤﻖ ، ﺟﻠﺪ ٦ ، ﻧﺴﺨﻪ ∼ bahai/index/diglib/mazand1.htm ﺗﻬﺮان )و
۹۸۲ -۹۷۹ http://www.h-net.org/
دﺳﺘﻨﻮ
واﻗﻌﻪ ۲٦ ژوﺋﻦ ۱۸۸۳ ﺑﻮد. اﺳﺪاﻟﻠﻪ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺎزﻧﺪراﻧ
٤٥ ﯾﻦا ﯾﺦ ﺗﺎر
ﯾﺲ،
ی
ﯽ،
ﻃﻮر
از ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاﻫﺎن ﺑﻌﺪ ( اﺷﺎره ﻣ ی ﻪ ﺑﻪ ﮐ ﮐﻨﺪﯽ
ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ
از روﺣﺎﻧ
ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧ ﯾﮑﯽ ﯽ،
ﺑﻪ واﮐﻨﺶ ﺳ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﻼ ﻋﻠ
ﯾﺤﺎﻧﯽ ر
ﯾﮑﯽ
ی
ﯿﻮن
ﯿﺪ
ﺟﺎن اﻋﺘﺮاض ﮐﺮد و آن را ﻧﻘﺾ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻘﺎم ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺧﻮاﻧﺪ. ر ﯾﺤﺎﻧﯽ، "ﺧﺎﻃﺮات" ﻣﻨﺪرج در Mehrdad Amanat,“Negotiating Identities: Iranian Jews, Muslims and Bahais in the Memoirs of Rayhan Rayhani (1859– 1939)” (PhD diss., University of California, Los Angeles, 2006), 190–91.
ﯾﮏ
ﯽ
ﯽﻋﻠﻨ
١٠
ﺟﺎن را در ﺑﺎزار ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ از ﻣﻐﺎزه داران اﻧﻌﺎم ﺑﮕ
ﺟﺎن، ﺟﻼد ﺑﻪ رﺳﻢ ﻣﻌﻤﻮل، ﺳﺮ ﻋﻠ
ﭘﺲ از اﻋﺪام ﻋﻠ )ﭘﺮداﺧﺖ اﻧﻌﺎم ، اﺟﺒﺎر
ﯿﺮد
ﯽ
ﯽ
از زﻧﺎن ﺑﻬﺎﺋ
اﻋﺪام ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم ﺑﻮد(. ٤٦ ﺷﺐ ﺑﻌﺪ، ﮔﺮوﻫ
ﯽ
ﯽ
اﺟﺒﺎر
ﯾﯿﺪ ﺗﺄ یﻪ و ﻧﺸﺎﻧ
ی
ی
زﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺎﻃ ﻤﻪ
ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. از ا ﯾﮑﯽ
از ﺟﻼد ﺗﺤﻮ
ﺗﻬﺮان ٤۷ ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﭘﻮل دادﻧﺪ و ﺟﺴﺪ را ﺑﺮا ﯿﻦ ﺗﺪﻓ ی ﺳﻠﻄﺎن ﺧﺎﻧﻢ، ﻣﺮوار ﯾﺪﻫﺎی ﺧﻮد را در ازا اﻋﻈﻢ وﻗﺖ، ﻣ ﯽﻋﻠ ﯿﺮزا اﺻﻐﺮ ﺧﺎن اﻣ ﯿﻦ اﻟﺴﻠﻄﺎن ﺑﻮد. وﻗﺘ
ﯾﻦ
ﯾﻞ
ﻓﺮج، ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮ و ﭘ ﯿﺸﮑﺎر ﺻﺪر
ﯾﻞ ﺟﺴﺪ ﺗﺤﻮ داد. او ﻫﻤﺴﺮ ﺣﺎﺟ
ﯽ
ی
ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋ ﺳﺘﯿﺰی ﯽ
از ﮐﺎرﮐﻨﺎن اﺻﻄﺒﻞ ﺳﻠﻄﻨﺘ
ﯽ
ﯽ ﮔﺮوﻫ ﯽ
ﻋﻠﺖ ﮐﻪ
ﺟﺎن ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ )ﮔﻮ ﯾﻦ ﺑﻪ ا ﯾﺎ
ﻧﺒﺶ ﻗﺒﺮ و ﺳﻮزاﻧﺪن ﺑﻘﺎ
ﺷﻬﺮت داﺷﺘﻨﺪ در ﭘ ا ﯽ
ﯾﺎی ﯽ ﺟﺴﺪ ﻋﻠ
یﺑﺮا ﯾﯽ ﺑﻠﻮا ﯾﺠﺎد
او در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﺎ ک ﺷﺪه ﺑﻮد(، ﺻﺪر اﻋﻈﻢ ﺑﻪ د رﺧﻮاﺳﺖ ﺣﺎﺟ "ﭼﻨﺪ ﺷﺐ" از ﻗﺒﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻨﻨﺪ. "او ﺳﭙﺲ ﻣﺠﺮﻣ را دﺳﺘﮕ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﺪف اﻣ ﯿﻦ اﻟﺴﻠﻄﺎنِ ﺟﺎه ﻃﻠﺐ از ﻣﺠﺎزات ﺳﺮ ﯾﻦا ﯾﻊ ﯾﺎﻏﯿﺎن ﻗﺪرت ﯾﺎن و ﭘﺎ ﯾﯽ ﻧﻤﺎ
ﻓﺮج دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺳﻮاران دوﻟﺘ
ﯽ
ﯽ
زدﻧﺪ". ٤۸
ﮐﺮد و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻮبِ ﺑﺴ
ﯿﺎر
ﯿﺮ ﯽ و زﻧﺪاﻧ
ﯿﻦ
رﺳﻢ
دادن ﺑﻪ ا
ﯾﻦ
ﺷﺮم آور، ﺣﺪاﻗﻞ در ﭘﺎ ﯾﺘﺨﺖ، ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ.
ﺳﺎده ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳ
۱۸۹۰ در ﮐﺎﺷﺎن، ﺑﺴﺘﮕﺎن رﻧﮕﺮز
ﻋﺎﻣﻞ رﻗﺎﺑﺖ ﻋﻠﻤﺎ ﻣ
ﯿﺪ ﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗ
ی
یﻪدﻫ در. ﺷﺪﯽ
یﺟﺴﺪ ﯽﮔﺎﻫ
ﻣﺬا ﮐﺮه ﮐﻨﻨﺪ. او در ﺳﺨﻨﺎﻧ ﺴﻮراﻧﻪ ﺟ ﯽ
ﺑﻪ ﺟﺴﺪ او ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎ ﯿﻌﻪﺷ ی
رﻧﮕﺮز ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺮا ﺣﺮﻣﺘﯽ ﯽ از ﺑ ﯿﺮی ﺟﻠﻮﮔ ی
ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار
و در ﻧﺘ
دﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻤ دارد ﯽ
ﮐﺎﺷﺎن ﮔﻔﺖ ﮐﻪ از ﻋﻘ
ﺑﻪ واﻟ
ﯿﺠﻪ
یهﯿﺪ ﯽ ﺑﻬﺎﺋ ﯿﻦﯾ ﺧﻮد ﺑﻪ آ
ﯽ
ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮش زده ﺑﻮدﻧﺪ، درﮔﺬﺷﺖ و در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﻓﻦ ﺷﺪ. روﺣﺎﻧ
ﺑﻌﺪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﺮﺑﺎﺗ
ﮔﺮﻓﺖ. اﻧﺪﮐ
ﯽ
ﯽ
ﯽ
دﺳﺘﻮر داد
ﺑﺮاﺋﺖ ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮد، ﺑﻪ ﭘ ﺮواﻧﺶﯿ
از ﻋﻘ
ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﺒ ﯿﺐ اﻟﻠﻪ، ﯿﺸﺘﺮ ﭘ ﯾﺎ ﮐﻪ ﮔﻮ را از ﺧﺎ ک ﺑ
ﯾﯿﻨﯽ ﭘﺎ رده
یهﯿﺪ ﯽﺑﺎﺑ ﯾﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ آ
ﺑﮑﺸﻨﺪ. ﻗﺮآن
ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ ، و ﺟﺴﺪ را رو ﯿﻦزﻣ ی
راﺳﺘﺶ را ﺑﺎ ﺑ
آورﻧﺪ، ﺑﺎزو
ﯿﻞ
ی
ﯿﺮون
ﯿﺪ
ﺗﺎ ﺟﺴﺪ ﺳ
ﮐﻪ دﺳﺖ
اﻋﻤﺎل ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﻣ دﻫﻨﺪ ﯽ . از ﻗﺮار ﻣﻌﻠﻮم، ﻣﺆﻣﻨ
در روز ﻗ ﯿﺎﻣﺖ،
ﮔﻮﯾﺪ ﯽﻣ
ﯽ
یﻧﺎﻣﻪ
راﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺳ
ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻘﺎم ﺳ ﯿﺎدت او از ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻋﺎﻟ
یﺗﺮﻪرﺗﺒﯽ
ﯿﺪ
ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑ ﺮداﺷﺘﻪ و
از ﻣﺮگ از ﻋﻘﺎ
ﻣﺬﮐﻮر ﭘ
ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻣﺒﻨ ﺑﺮ ا ﯽ ﯿﺪﺳ ﯾﻨﮑﻪ
ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪﺣﺴ ﯾﯽ ﻓﺘﻮا ﯿﻦ
ﯽﺑﺎﺑ ﯾﺪ
ﯿﺶ
ﺑﻪ ﺟﺴﺪش آﺳ ﺮﺳﺪ. ﺑ ﯿﺐ
ﺑﻨﺎﺑﺮا ﯾﺪ ﻧﺒﺎ ﯾﻦ
٤۹
ﻋﻤﻞ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ و آورﻧﺪ. "ﺟﺴﺪ او را از
ﺑﺮ ﻣﺠﺎزات اﺟﺴﺎد را از ﺧﺎ ک ﺑ
ﺳﺎل ﻋﻤﺮ" ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ آرزو
"در آﺧﺮ
اﻣﺎ ﻣﻼ ﺣﺒ ﯿﺐ
یﺟﺎﻣﻪ ،
ی ﯽ ﺧﻮد ﻣﺒﻨ
ﯾﻦ
اﻟﻠﻪ
ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻤﻮ اﺑﺮاﻫ
ﺑﻪ ﭘ ﯿﺮواﻧﺶ دﺳﺘﻮر داد ﺟﺴﺪ ﺑﻬﺎﺋ ﯾﺮﺑﺎفﺣﺮ ﯽ
ﯿﺮون
ﯿﻢ
یا ﺳﺎده
(، ﺟﻠﺪ ٤ : ٥۳۷-
۱۹۷۷ - ۱۹٥۸
ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت اﻣﺮ
)ﺗﻬﺮان: ﻣﻮﺳﺴﻪ
ﺑﻪ ﻋﺰ ﯿﻤﺎﻧﯽ، ﺳﻠ ﯾﺰاﻟﻠﻪ ﯾﺖﻫﺪا ﯿﺢ ﻣﺼﺎﺑ
ﯿﻦ ﻫﻤﭽﻨ ﻧﮕﺎه ﮐﻨ
ی،
ﯽﻣﻠ ی
ﯿﺪ
ﺑﻮد، ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﻈﺎﻓﺖ و ﺣﺠﺎب زﻧﺎن روﺳﺘﺎ را ﯽﯾ
ﺑﺮ ﻓﻬﻢ او از آ ﯾﺪﺟﺪ ﯾﯿﻦ
ﻣﺎزﻧﺪراﻧ
دﺳﺘﻮرﻫﺎ اﺻﻔﻬﺎﻧ
ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻬﺎﺋ ﮔﻮﯾﺪ ﯽﻣ ﯽ
٤۹۹ .
ﯽ، ﯽ ﮐﻪ ﻣﺒﺘﻨ
ی
ﯾﮏ
ﮔﺮﻓﺖﯽ در ﺑﺮ ﻣ ﺑﻬﺠﺖ اﻟﺼﺪور )ﭘﻮﻧﺎ، ﻫﻨﺪ: ﺑﺪون ﻧﺎﺷﺮ، ۱۹۱۳ ،( ۲۳۹ -۲۳۷ ؛ Mirza Haydar Ali Isfahani, S tories from the Delight of Hearts , trans. A. Q. Faizi (Los Angeles: Kalimat Press, 1980). ٤٦ ر ﯾﺤﺎﻧﯽ، "ﺧﺎﻃﺮات"، ۱۹۱-۱۹۰ . ٤۷ ﻏﺬا ﺑﺮدن ﺑﺮا ﻧآ ی ﻬﺎ، ﺷﺴﺘﻦ ﻟﺒﺎس ا یﻫﺎ ﯾﺸﺎن، دادﺧﻮاﺳﺖ از ﻃﺮف آﻧﻬﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣ . دادﯽ Moojan Momen, “The Role of Women in the Bahai Community,” in Religion and Society in Qajar Iran , ed. Robert Gleave (London: Routledge Curzon, 2005), 346–69. ٤۸ ﮐﻨﺎر ﺣﺮم ﺳﺮ ﻗﺒﺮ آﻗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎ ک ﺳﭙﺮده ﺷﺪ. ﻣﺤﻠﻪ ﻣﺠﺎور )ﮐﻮﭼﻪ ( ﺑﻪ ﻫﺎﯽﺑﺎﺑ ی . ﻣ زﻧﺎن ﻧﻘﺶ آﻣﻮزﺷ و ﺣﻤﺎ داﺷﺖ و ﺧﺪﻣﺎﺗ ﯾﺪار د ﯿﺮ ﻧﻈ ﯽ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧ ﺑﻬﺎﺋ ﯿﺎن ﺟﺎن در ﮐﻨﺎر ﺗﻌﺪاد د ﯾﮕﺮی از ﺑﻬﺎﺋ در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻧ
ﯽ،
ﯽﻋﻠ ﯿﺪرﺣ ﯿﺮزا
ﯽ،
ﯾﺘﯽ
ﯽ
یﺷﺒﮑﻪ
ی و اراﺋﻪ
ی
ﯽ
ﯿﺎن
ﯽﻋﻠ
، ﻫﻤﭽﻨ ﻣﻨﺪرج در Momen, “The Role of Women.”
ﯾﺦ ﺗﺎر ﻇﻬﻮر اﻟﺤﻖ ، ﺟﻠﺪ ٦ : ٤٤۷-٤٤٥ ، ۹۸۲- ۹۷۹
ﺷﻬﺮت داﺷﺖ. ﻣﺎزﻧﺪراﻧ
ﻋﻠﺖ ﺗﺠﻤﻊ ﺑﻬﺎﺋ
ﯿﻦ
ﯽ،
ﯿﺎن
٤۹ ر ﯾﺤﺎﻧﯽ، "ﺧﺎﻃﺮات"، ۲۵۳-۲۵۲ .
١١
ﮔِﻞ و ﺧﺎ ک ﮐﺸﺎﻧﺪﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ. ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻫﻢ ﺟﺴﺪ را در
اﺻﻔﻬﺎن ﺗﺎ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﯾﻬﻮدﯾﺎن
یرو
ی دروازه
ﮐﺎﺷﺎن ﭘﺸﺖ ﯾﺨﭽﺎل ﻬﺮ، ﮐﻪ ﺷ
ﺟﺴﺪ او را در ﺣﻮﻣﻪ
ﯾﺎی ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻘﺎ
اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ." ﭘﺴﺮان ﻋﻤﻮ اﺑﺮاﻫ
ﺷﻬﺮ ﯿﺮون ﺑ ﯿﻨﯽزﻣ
ی
ﯿﻢ
ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ، دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ. ٥۰
ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﻬﺎﺋ
ﯽ
ﻓﺮودﺳﺖ
ﯿﻠﻪﭘ
وران
از ﮔﺮوه ﯾﯽﻫﺎ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ، ﺑﻪ ﯾﮋهو در روﺳﺘﺎﻫﺎ،
ﺧﺎص ﺧﻮد روﺑﺮو ﺑﻮدﻧﺪ.
ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ
ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻫﻢ در ﺗﺪﻓ
ﯾﮑﯽ
یﻫﺎ وران
ﯿﻦ
و ﺗﺎﺟﺮ
ﯾﻬﻮدی
ﯾﻬﻮدی ﺑﻮدﻧﺪ. آﻗﺎﺟﺎن ﺷﺎ ﮐﺮ ) ی ۱۹۶۴ - ۱۸۸۴
آزار و اذ ﯿﻠﻪﭘ ﺷﺪﻧﺪ، ﯽﻣ ﯾﺖ
ﺗﺒﺎر
ﯽ ( ﺑﻬﺎﺋ
ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت در ﻫﻤﺪان ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘ ﯿﻠﻪ
یﭘﺎ ﺧﺮده
ﻧﻮﺷﺖ او ﮔﻮ اﺳﻔﻨﺎ ک از زﻧﺪﮔ
ﯾﻬﻮدی ﺷﻬﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣ . ﮐﺮدﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد یﻪ ﻧﺎﻣ
ﯾﺎی
وران
و ﺗﺤﻮل اﺳﺖ. ٥۱ ﺗﺼﻮ یﺷﺎ ﮐﺮ
در ﺣﺎل ﺗﻐ
در ﻣﺤ
اﻗﺘﺼﺎد
ﯿﯿﺮ
ﯿﻄﯽ
ی
یﺑﻘﺎ یﺑﺮا یو ی ﺗﻘﻼ
ﯽ
ﯾﺮی
ﺳﺎل
ﺑﺮوﻧﺪ و ﮔﺎﻫ ﯾﮏ ﯽ
ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻫﺎ
ﻫﻤﺪان اراﺋﻪ ﻣ ﯿﻠﻪﭘ ﮐﻨﺪ، ﯽ
ﯿﻠﻪﭘ
ی ﯽ ﻃﻮﻻﻧ
وراﻧﯽ
وران یﻪﯿ در ﻧﺎﺣ
و "ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ
ﺧﻮد دور ﺑﻮدﻧﺪ. آﻧﻬﺎ را ﺑ ﯿﮕﺎﻧﻪ ِو "د ﯾﮕﺮی " ﻣﺤﺮوم از ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋ ﺷﻤﺮدﻧﺪ ﯽﻣ ﯽ
از ﺧﺎﻧﻮاده
ی
وﻟﮕﺮد را ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ا ." ﮐﺮدﻧﺪ ﯽﻣ ﯾﮏﺗﺤﺮ ﯾﺸﺎن
و ﺳﮓ
اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﯽ ﺳﻨﮓ ﻣ
یﻫﺎ
ﯿﻔﺎت
٥۲ ﺗﻮﺻ ﯽﮔﺎﻫ
یﺷﺎ ﮐﺮ
٥۳ ﺑﺎوﺟﻮد
. ﮔﻮﯾﺪ ﯽ ﺳﺨﻦ ﻣ
ﮐﻪ از زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﮐﺮدن ﯿﻠﯽدﻟ ﻫﯿﭻﯽﺑ ور ﯿﻠﻪﭘ ﯾﮏ
اﻏﺮاق ﯿﺰ آﻣ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣ
ﯽوﻗﺘ ﯿﺮ ﻧﻈ رﺳﺪ، ﯽ
دﺷﻮار ﻣ
ﮐﻮﭼﮏ زﻧﺪﮔ ﯿﺎر را ﺑﺴ ﯽ
ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﮐ ﺎ ﺷﺮ )ﺣﻼل( و ﮔﺮﻣﺎﺑﻪ در ﺷﻬﺮﻫﺎ
ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳ
ﯾﻦ، ا
ﯽوﻗﺘ . ﮐﺮدﯽ
ی
ﯽ
ﻫﻤﺪان رﻓﺖ "ﺑﻪ او ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣ اﺳﺘﻨﺪ ﺧﻮﯽ
در روﺳﺘﺎ ﯾﮏﻧﺰد ﯾﯽ
ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎﺑﻪ
ﺑﺰّاز ﯾﮏ ﯾﻬﻮدی ﯿﺎﻧﻪ ﻣﺨﻔ ﺷﺐ ﯿﻤﻪ ﻧ
یا
را ]ﺑﻪ ﺟﺮم آﻟﻮده ﮐﺮدن ﺣﻤﺎم[ ﺑﮑﺸﻨﺪ." ا
یو
ﺑﺎ ﺷﺪ ﻣﺠﺒﻮر
ﯾﻬﻮدی او و ﯾﺎﻓﺖ ﭘﺎﯾﺎن
ﻏﺎﺋﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ور ﭘﯿﻠﻪ ﺷﺪن
ﯾﻦ
" یا "ﻧﮑﺮه ازدواج .ﮐﻨﺪ ٥٤
زن
در ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑ ﺳﻔﺮ ﺮﯾﻣﻼ ﯽﺣﻮاﻟ ﯾﺮان ا ﯽ
ﻗﺮن ﺑ
ﮐﻪ در اوا
ﯾﻬﻮدی اﺻﻔﻬﺎﻧ
ﻫﻤﮑﺎر ﺷﺎ ﮐﺮ آﻗﺎ ﺣ ی، ور ﯿﻠﻪﭘ ﯿّﻢ،
ﯿﺴﺘﻢ
ﯾﻞ
ﯽ
ارا ک ﺳﻔﺮ
ﻣﺠﺎور در ﻧﺎﺣ
داﺷﺖ. ﻫﻤﮑﺎراﻧﺶ ﺑﻪ او ﻫﺸﺪار داده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ روﺳﺘﺎﻫﺎ
ﯽﻣ ﮐﺮد، ﻓﺮﺟﺎم ﻣﻬ
یﻪﯿ
ی
ﯿﺒﯽ
ﻧﮑﻨﺪ ز ﯿﺶﭘ ﯾﺮا
از ﻃﻠﺐ ﮐﺎران ﺣﺘ ﺮ ﺑ ﯽ
ﺑﻮد. ﺑﺮﺧ
ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﯾﺎﻏﯽ
ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻬﻠﻮ
از ﺗﺄﺳ
ﯽ
ﻫﺎ
ی، ی ﻋﺮﺻﻪ
ﯿﺲ
ﺧﻮﻧﺪاب در ﺣﻮ
. ﺗﻮرﮔ یﻪ ﻗﻠﻌ ﺳﺎ ﮐﻨﺎن ﯾﮏﻧﺰد ﯿﺮ،
ﺳﻔﺮ اﺻﺮار ﻣ ورزﯾﺪﻧﺪ ﯽ
ﻪﯾ ﺗﺴﻮ ﺣﺴﺎب ﺑﺎ آﻗﺎ ﺣ از ا ﯿﺶﭘ ﯿّﻢ
یﻣﻪ
ﯾﻦ
ﻏﺬا ﺗﻌﺎرف ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ او آن ﻏﺬا را ﻧﺨﻮرد و در ﻋﻮض ﺳ آب ﯿﻨﯽزﻣ ﯿﺐ
ارا ک، ﺑﻪ آﻗﺎ ﺣ
ﯿّﻢ
ﭘﺰ ﻃﻠﺐ ﮐﺮد. وﻗﺘ
ﯽ
ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ( "او را ﺑﺎ اﻟ ." ﮐﻨﺪﻧﺪ ٥٥ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﺠﺲ ﺷﻤﺮدن ﻏ ﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، ﯾﻦا
اﺑﺘﺪا ﻣﺪﻋ
ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺑﻪ ﯾﻬﻮدی ﺑﻮدن ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ )ﮔﻮ
ﯽﺑﺎﻓ ﻓﺮش ﯿﺎف
ﯽ
ﯾﺎ
را ﺻﻮرﺗﺶ
، ﺧﻔﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺟﻤﺠﻤﻪ اش را ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ ﭘﻮﺳﺖ و ،
وره ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺮﭼﻨﺪ
ﯾﻬﻮدی د ﯾﻦ در ا
از دﺷﻤﻨ ﯿﻠﻪ ﺑﺎ ﭘ ﯾﺪﺷﺪ ﯽ
واﮐﻨﺶ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﯿﺰﺑﺎﻧﺎن ﻣ ﯿﺰ آﻣ
وران
ﯽﺣﺎ ﮐ ﺗﻮاﻧﺪ ﯽﻣ
آن را ﻣﺮﻃﻮب ﯿﺪ ﻋﻤﻖ ﺗﻮﻟ و در
از ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟ اﺑﺮ ﯿﺪ
او ﮐﻪ در
اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺮﻓﻪ
ﻧﻤﮑُﻦ اﺷﺎره را در آن ذﺧ ﯾﺦ. ﮐﺮدﻧﺪ ﯽﻣ ﯿﺮه
٥۰ ًﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ. اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻧﺎم ﻋﻤﻮ اﺑﺮاﻫ ﯾﺎ ﻧﻢ ﯿﻢ ز یﻫﺎ ﺣﻔﺮه ﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﯾﺮز ﮐﺎه ﺧﺸﮏ اﻧﺒﺎر ﻣ ﮐﺮدﻧﺪ ﯽ ﯾﺨﭽﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ
ﯾﺸﻢ
ﯾﮑﯽ
ی
یا
را در زﻣﺴﺘﺎن در ﺣﻮﺿﭽﻪ ﮐﻢ یﻫﺎ
. ﮐﺮدﻧﺪ ﯽﻣ
ﯾﺦ
ﯽﮔِﻠ ی ﻣﺤﻔﻈﻪ
ﺗﺎ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪ.
ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﺸﺪه )ﺗﻬﺮان ]؟[، ۱۹٦۱ (، در اوراق ﻣﻮﺳ ا ﯽ ﻣﺎﻧﺖ. ﺑﺮا آ ﮔﺎﻫ ی از ﯽ
ﻧﺴﺨﻪ
ﻧﺎﻣﻪ"، دﺳﺘﻨﻮ
"ﺷﺎ ﮐﺮ
٥۱ آﻗﺎﺟﺎن ﺷﺎ ﮐﺮ
ی
ﯾﺲ
ی
ی،
ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ ﯿﺪ
ی، ﺷﺎ ﮐﺮ ﯽ زﻧﺪﮔ ﯿﺎتﺟﺰﺋ
Amanat, Jewish Identities in Iran , Ch. 7.
ﻧﻤﺎ"، ٦-٥ ،٤٥ .
"ﺷﺎ ﮐﺮ
٥۲ ی، ﺷﺎ ﮐﺮ
ی
٥۳ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ، ٤٥. ٥٤ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ، ٦۳ . ٥٥ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ، ۷۹-۷۸ و ﯾﺎدداﺷﺖ ﻫﺎ.
١٢
Made with FlippingBook