Safavids and Iran Shia Identity

ﻫﮋﻣﻮﻧﯿﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﺎی

اﻣﮑﺎﻧﺎت رﺳﺎﻧ اﻪ ی ﯾﺎ ﺗﻌﺎﻣﻼت ﺑﯿﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﺑﺴﻂ ﺳﻠﻄﻪ

ی

ﻧﺒﻮد

ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﺸﺎن داﻧﺴﺖ. اﻣﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﺎر اه ی از آﯾﺎت ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻊ و رادع اﺟﺒﺎر ﻏﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش اﺳﻼم ﺑﻮدﻧﺪ. ۱۲ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﺴﺘﺮش دﯾﻦ اﺳﻼم در ﻣﯿﺎن اﻗﻮام اﯾﺮاﻧﯽ، ﺑ ﻪ ﺗﺪرﯾﺞ و در ﻃﻮل ﭼﻨﺪ ﻗﺮن ﻋﻤﻠﯽ ﺷﺪ. ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ دو ﻗﺮن ﭘﺲ از ﻫﺠﺮت ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ده درﺻﺪ ﻣﺮدم ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﺎی ﻓﺘﺢ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺬﯾﺮای آ ﯾ ﯿﻦ ﺟﺪﯾﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ. ۱۳ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن ﻧﯿﺰ، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﮑﺜﺮ دﯾﻨﯽ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر آﻧﻬﺎ در آﻣﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﻣﺮوز ﺑﻮد، ﮐﻪ ﺧﻮد اﺳﻼم در آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﺎ ﻫﻢ ﭼﻬﺮ ﮔﻮﻧﺎ ﮔﻮن ی اه ﺗﺮ داﺷﺖ. ﺗ ﺎ ﭘﯿﺶ از ورود اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ، ﺗ دوازده اﻣﺎﻣﯽ ّﺗﻨﻬﺎ ﯾﮑﯽ از ﺟﻠﻮه ﻫﺎی ﺗﮑﺜ ﺮ دﯾﻨﯽ ﺣﺎ ﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮا ن ﯾآ -ﺑﻮد ﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺬاﻫﺐ رﻗﯿﺐ ﺧﺼﻠﺘﯽ ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ ﺗﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻇﻠﻢ دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻼﻓ ﺖ اﺳﻼﻣﯽ داﺷﺖ. ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن اﯾﻦ آﯾﯿﻦ ، اﻣﺎﻣﺎن ﺷﯿﻌﯿﺎن، اﺳﻄﻮره ﻫﺎی ﺻﺒﺮ، اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ، و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺷﻬﺎدت در راه ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ. داﺳﺘﺎن ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﻋﻠﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺷﻮرای ﺳﻘﯿﻔﻪ ۱٤ ، ۱٥ ، ﻗﺘﻞ اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ و ﯾﺎراﻧﺸﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﯾﺰﯾﺪ ... ﻫﻤﻪ رواﯾﺘﮕﺮ ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﻫﺎی ﺣﺎ ﮐﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮد. از ﻣﻨﻈﺮ ﺷﯿﻌﯿﺎن دوازده اﻣﺎﻣﯽ، اﯾﻦ ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﻫﺎ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﺗﺪاوم ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻏﯿﺒﺖ اﻣﺎم دوازدﻫﻢ را ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد. ﺑﻪ ﺑﺎور اﯾﺸﺎن، ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮﮐﻮل ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻋﺼﺮ ﻏﯿﺒﺖ و ﻇﻬﻮر ﻣﻨﺠﯽ ﺑﻮد. ﺷﯿﻌﯿﺎن دوازده اﻣﺎﻣﯽ ﺑ ﻪ دﻧﺒﺎل ﻏﯿﺒﺖ ﮐﺒﺮی ﺣﺘﯽ اﻣﮑﺎن اﺟﺮای ﺣﺪود اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از ﻇﻬﻮر ّﻗﺎﺋﻢ را زﯾﺮ ﺳﻮال ﺑﺮده، و اﻋﺘﺒﺎر ﺷﺮﻋﯽ اﺣﮑﺎم ﺻﺎدره ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎی دﯾﻨﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺣﺎ ﮐﻤﯿﺖ و دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻼﻓﺖ را ﻣﺤﻞ ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ. ۱٦ در ﻋﻤﻞ، ﺑﺮای ﭼﻨﺪ ﻗﺮن ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﮔﺮوه از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ً اﺳﺎﺳﺎ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺗﻌﺎﻣﻠﯽ ﺣﺪاﻗﻠﯽ ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺎی ﺟﺎﺋﺮ ﭘﯿﺶ از ﻇﻬﻮر ﺑﻮد. ۱۷ ً اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻫﻤﯿﻦ ﻓﺮاﻏﺖ ّﺑﺎل ﻧﺴﺒﯽ از ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻗﺪرت ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﻀﺎی ﺣﺎ ﮐﻢ ﺑﺮ ﺗﻔﮑ ﺮ ﺷﯿﻌﯽ را ﺑ ﻪ ﺳﻮی ﻣﻌﻨﺎ ﮔﺮاﯾﯽ ﺳﻮق داده و اﻣﺘﺰاج آن ﺑﺎ اﺳﻼم ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد. اﻣﺎ ﺑﺮای ﺷﯿﺦ ﺟﻨﯿﺪ ، ﺷﯿﺦ ﺣﯿﺪر، و ﺑﺎﻻﺧﺮه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺟﻮان، ﮐﻪ ﻋﺮﻓ ﺗﺴﺎﻫﻞ ﻣﺪار ﺷﯿﺦ ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ را ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺸﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ - ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺪل ﻧﻤﻮدﻧﺪ، ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻫ ﺗﺸﯿّﻊ ﻤﺎﻧﺎ ﻧﻘﺸﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺳﻠﺐ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺎی وﻗﺖ و ﺧﯿﺰش ﻗﺒﺎﺋﻞ ﻗﺰﻟﺒﺎش در ﺑﺮاﺑﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮری ﻗﺪرﺗﻤﻨ ﺪ اﻧﺪوه ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑ ﻪ دﻧﺒﺎل واﻗﻌﻪ ﻓﺪک ی اﯾﻔﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺄ ﺑﺎ ﺗ ﺳﯿﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﻔﻮی ، ﺷﺎه ﻧﻮﺟﻮان ﻧﻘﺶ دوﻣﯽ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه اﺳﻼم ﺷﯿﻌﯽ ﮔﺬارد و آن ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﺗﻨﻈﯿﻢ اﺣﮑﺎم ﺷﺮع ﺑﻮد - اﺣﮑﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻮﭘﺎی او ﺑﺎ آن اداره ﺷﻮد. ا ﮔﺮ ﭼﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺧﻮد را در زﻣﺮه ّاوﻟﯿﺎءاﻟ ﻠ ﻪ و وارث وﻻﯾﺖ ﻋﻠﻮی ًﻣﯽ داﻧﺴﺖ، اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮا ً اﯾﻦ وﻻﯾﺖ در ﻧﻈﺮ او و ﻣﺮﯾﺪاﻧﺶ، اﺳﺎﺳﺎ رﻫﺒﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ -ً ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮد و ﻟﺰوﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ ﻓﻘﻬﯽ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﻮد. ﮔﻮﯾﺎ ﺷﺎه ﺟﻮان ﻧﯿﺰ، ﻫﻤﭽﻮن اﺳﻄﻮره ﻋﻠﯽ ی ﻧﺰد ﺳﺮﺑﺎزان ﯾﻨﯽ ﭼﺮی ، ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻣﯿﺪان رزم ﺑﻮد ﻧﻪ واﺿﻊ و ﺷﺎرح ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺷﺮع. از اﯾﻦ رو، ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺮﯾﺪاﻧﺶ

ی ﮔﺴﺘﺮده

ی

ﺻﻔﻮﯾّﻪ

ﺸﯿّﻊ

ی

ﺗﺮدﯾﺪ

ی

ﺎن

ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ

ی

ی

۶۲ / ،ﺑﻘﺮه ۲۵۶ ،ﻣﺎﺋﺪه /۶۹ ،ﺣﺠﺮات /۱۳

ﻧﻤﻮﻧﻪ / ﺑﻘﺮه : ﺑﻪ ﺷﻮد رﺟﻮع

یﺑﺮا

۱۲

13 Hourani, Albert, 2002, A History of the Arab Peoples, Faber & Faber

اﻧﺘﺨﺎب . ﻧﻤﻮد

اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ را اوّل یﻔﻪﯿﺧﻠ ﻋﻨﻮان

ازوﻓﺎت ﯿﭘ ﺎﻣﺒﺮاﺳﻼم و ﺷﺪ ﻞﯿ ﺗﺸﮑ ﺳﺎﻋﺪه ﯽﺑﻨ یﻔﻪﯿﺳﻘ در

۱٤ ﭘﺲ ﮐﻪ ﯾﯽ ﺷﻮرا

ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﯽﺻﻠﺤ ﻤﺎنﯿﭘ ﻪﯾﻗﺮ ﻦﯾا ﻦﯿ ﺳﺎ ﮐﻨ

از ﺎنﯾ ﻬﻮد ﯾ ﺷﮑﺴﺖ

۱٥ در ﺑﻮد یاﻪﯾﻗﺮ ﻧﺎم ﻓﺪک دﻧﺒﺎل ﺑﻪ. ﺑﻮد ﺎنﯾ ﻬﻮد ﯾ ﺎرﯿ اﺧﺘ در ﮐﻪ ﺣﺠﺎز

اﻫﺪاء ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺎت، ﯾروا ﺑﻪ ﺑﻨﺎ .

ﻣﺤﺼﻮل او ﺑﻪ را ﻪﯾﻗﺮ ی ﺳﺎﻻﻧﻪ

اﺳﻼم اﻣﻀﺎ ﻧﺼﻒ آن در و ﮐﺮدﻧﺪ

ﺎﻣﺒﺮ ﯿﭘ

اﺳﻼم ﺘﺮ دﺧ ﺑﻪ آﻧﺮا ﺰﯿﻧ

رﺳﻮل

. ﻧﻤﻮد ﺻﺎدر

اﻣﻼک را ﺷﺪه ﻫﺒﻪ

ﺿﺒﻂ دﺳﺘﻮر

اﺑﻮﺑﮑﺮ،

ﻧﻤﻮد ﻫﺒﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ زﻣﺎن در اﻣﺎ .

یو

ﺧﻮد

۱۰۹

۱۳۸۰

،ﯽ ﻧﺸﺮﻧ :

در ﻧﺨﺴﺘ ﺗﻬﺮان ﺒﺖ، ﯿﻏ یﻫﺎ ﺳﺪه ﻦﯿ

اﺻﻞ، ﺎﺳﺖﯿﺳ و ﻪﯿ ّاﻣﺎﻣ

،ص

ﯽ زﻧﺠﺎﻧ

ﯽﻤﯾﮐﺮ ﻣﺤﻤﺪ

۱٦

۱۷ ﻫﻤﺎن

4

ِ