Iran National Identity

ﻣﻌﺎﺻﺮ ا ﯾﺮان : ﻧﮕﺎه از ﺑ ﯿﺮون

ﯾﺮاﻧﯽ ﯾﺦ در ﺗﺎر

ا ﯽﻣﻠّ ﯾّﺖﻫﻮ

ﺳﺎﻏﺮ ﺻﺎدﻗﯿﺎن

ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن و در ﺑﺴﺘﺮ ﺗﺎر و رو ﯾﺦ ﯾﺪادﻫﺎی آن ﺷﮑﻞ ﻣ ﻫﻮﯾّﺖ ﯾﻦ. ا ﯿﺮدﮔﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ وﻫﻤﻪ زﻣﺎن د ﯾﺎ ﯾﺪ اﻋﻤﺎل ﮐﺮد و اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺮ ﯾﮏ ﯾﻒ

ﻣﻠّﯽ ﻫﻮﯾّﺖ

ﯽ ﻣﻔﻬﻮﻣ

ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﺮارداد

ﯽﺧﻄ

ی واﺣﺪ ی

آن را ﯾﺎﻓﺖ در .

و ﻣﻠﻤﻮس ﯿﻢ ﻣﻔﺎﻫ ﯾﻦﺗﺮ

و زﻣﺎﻧ ﯾﻦﺗﺮ ﯾﮏﻧﺰد ﯽ،

ﯽ ﻫﻢ ﻧﻤ ﺗﻮان از آن داد. اﻣﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮان در ﺣﺪود

ﯽ ﻣﮑﺎﻧ ی

را ﻣﯽ ﺗﻮان از دو دﯾﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮد : ﯾﮑﯽ در ﻧﮕﺎﻫﯽ از ﺑﯿﺮون و در ﺗﻌﺎﻣﻞ و

ﯾﮏ ﻧﻮع از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی، ﻣﻠّﯽ ﻫﻮﯾّﺖ

ﻣﻘﺎﻟﻪ،

ﯾﻦ ﺧﺎص ا

ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ "ﺧﺎرﺟﯽ" و دﯾﮕﺮی در ﻧﮕﺎﻫﯽ از درون و ﺑﺎ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﻫﺎﯾﯽ داﺧﻞ ﮐﺸﻮر. در رو

ﯾﮑﺮد

درج ﻣﯽ ﺷﻮد و در اﺳﺖ و ﮐﺴﺎﻧ ر ﯽ ا در ﮐﻨﺎر

ا ﺖﻣﻠّﯿ ی او

دارد، در ﺑﺮﮔﻪ اش، ﺑﺮا ﯽﻫﻮﯾّﺘ یﻫﺎ

آن ﮐﺴ اﺳﺖ ﯽ ﮐﻪ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ا ی

ا

ﯾﺮاﻧﯽ

ﯾﺮاﻧﯽ

ﯾﺮاﻧﯽ

اﻟﻤﻠﻞ، او را اﯾﺮاﻧﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ ﺗﻌﺮ ﯾﻦ. ا ﮐﻨﻨﺪ و دم ﯾﻦﺗﺮﯽﮐﻠّ ﯾﻒ، ﯾﻒ ﺗﻌﺎر ﯾﻦﺗﺮ دﺳﺖ ﮔﺮوه ﻗﺮار ﻣ ﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺷﺎ ً ﯾﺪ در ﻋﻤﻞ اﺻﻼ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را "ﺧﻮد "ﻣﺎ" و" ی

ﯿﻦﺑ ﯿﻦ ﻗﻮاﻧ

ﻧﺪاﻧﻨﺪ .

ﯾﮏ ﻫﻢ در

ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﺳ

اﺳﺖ؛ از ا

اﺧﻼﻗ

ﺣﻘﻮﻗﯽ ، ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣ

ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻔﻬﻮﻣ و ﯿﺎﺳﯽﺳ ﯽ

ﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣ ﺷﻮد ﻣﻔﻬﻮم ﺷﻬﺮوﻧﺪ

یﻮا

ﯾﻦ

ﯽ

ﯽ

ی،

ﺧﻮد را واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ

و اﺧﻼﻗ

ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣ ﯽ آورد، ﻓﺮد از ﻧﻈﺮ وﺟﺪاﻧ

و ﺣﻘﻮﻗ ﮐﻪ ﯽ

ﯾﻒوﻇﺎ ﯽ ﺗﻤﺎﻣ

ﯽ،

ﯽ

ﻋﻨﻮان ی ﺷﻬﺮوﻧﺪ

ارد ﻮ ﺣﺎل، ﻣ

ﺟﻤﻊ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎن ﻧﺎﻣ ﯾﻦ ﺷﻮد. ﺑﺎ ا ﯽﻣ ﯿﺪه

ﺑﻪ آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دارد ﮐﻪ ﮐﺸﻮر

ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣ ﯿﻨﺪﺑﯽ و ﺗﻌﻠﻖ

ﯾﺎ

یﺧﺎﻃﺮ

ﯽﺟﻤﻌ

و ﻗﻀﺎ ﺑﻪ ﻓ ﯾﯽ،

ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎر ﺑ ﯾﺨﯽ ﯿﺎﻧﮕﺮ ّا آن ﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺲ ِ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ اﺧﻼﻗ ّ ﯽ، ﺑﺎ ﺗﺤﻮ ﻻت ﺳ ﯿﺎﺳﯽ، اﻗﺘﺼﺎد

ﯽ ﺮاﻣﻮﺷ

ی

ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﻣ ﯽ ﮔﺴﻠﺪ و ﺑﻪ "د ﯾﮕﺮان "

از اﻣﺘ ﯿﺎزات در ﻫﺎی ﺣﻮزه

ﻓﺮد ﺑﻪ دﻻ ﺑﻬﺮه ﯾﻞ

و ﺷﻮد، ﯽ ﺳﭙﺮده ﻣ ﯿﻮﻧﺪد ﭘﻣﯽ روﻧﺪ اﯾﻦ.

یﻣﻨﺪ

ﻣﻮرد ﻗﻀﺎو ت ﻗﺮار

دنﮐﺮ ﻫﺎ و ﭘ ﯿﻮﺳﺘﻦ از ﭘ ﯿﺶﺑ ﯽﺣﺘ ﯾﺪ ﻫﺎ، ﺷﺎ

اﻣﺮوز اداﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﺮک اﻟﺒﺘﻪ و دارد

ﯿﺶ

و ﺣﻘﻮﻗ ﺗﺮ ﻮیﻗ ﯽ

ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳ ﯿﺎﺳﯽ، اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻌﻠﻖ ﺧﺎﻃﺮ و ﺗﻌﻬﺪ اﺧﻼﻗ ﺧﻮد ﯽ،

ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎر ﯾﺨﯽ، اﻧﮕ

ﺑﺘﻮان ﺷﺎﯾﺪ . ﯿﺮدﮔﯽﻣ

ی

یﻫﺎ ﯿﺰه

یﻫﺎ دوره در ﮔﻔﺖ

ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ و ﺴﺘﺮ ﺑ

ّو ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺮ آن ﺣﺲ ﺗﻌﻠﻖ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪ. ﯾﻦا ﯾﮕﺮ، د ﯾﯽﺳﻮ از زﻣﯿﻨﻪ اﺳﺖ ﻫﺎﯾﯽ . ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و و دﻫﻨﺪ ﻣﯽ ﻫﻢ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ

ﺷﺪه

ﺧﻮد

ای ﺷﺒﮑﻪ اﯾﺠﺎد ﻓﺮد ﮐﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯽ

اﻓﺮاد ﮐﺸﻮر را در ﺧﻮد ﻧﻤ ﭘﺬﯾﺮد؛ ﯽ ِ ﮐﻪ ﻣﺎنز ﻫﻤﺎن ﻣﺜﻞ

ﺷﺒﮑﻪ ﯾﮑﺪﺳﺖ

از آن ﻣ ﯾﺎﺑﺪﯽ . ﮔﺎه، ا

را ﺑﺨﺸ

ﯾﻦ ﯽ ﺗﻤﺎﻣ ﯾﺎ ﯿﺴﺖﻧ

ﯽ

ﻣﺤﺴﻮب ﺑﻪ و ﺷﺪه اﯾﻦ در. ﺷﻮد ﻣﯽ راﻧﺪه ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺑﺎزد ﻣﯽ رﻧﮓ ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﻌﻠﻖ ﺣﺲ ﺣﺎل،

ِ"د ﺧﻮدی، ﯾﮕﺮی "

داﺧﻠﯽ

ﻓﺮد

. ﻓﺮد ﺑﺎ ﮔﺴﺴ ﺘﻦ از

دﻫﺪ ﻣﯽ و داده رخ ﻫﻤﻮاره

ﺑﯽ دﻻﯾﻞ

ﯾﺎ دﻻﯾﻞ

ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﻪ

ﺗﺮک. ﮔﺴﻠﺪ ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪ اﯾﻦ و

ﺷﻤﺎر دﯾﮕﺮ

.

ﺟﻤﻊ، ﺑﻪ ﮔﺮوﻫ ﯾﮕﺮ د ﯽ ﯿﻮﻧﺪد ﭘﯽﻣ ﯾﮕﺮ د ﯾﯽﻫﺎ و ﻧﺎم ﯾﮕﺮ د ی و ﮐﺸﻮر

ﯾﮏ

ﻣﻌﺎﺻﺮ ا ﯾﺮان

ﯾﺦ در ﺗﺎر

/ ﺷﻬﺮوﻧﺪ

ﺑﺤﺚ ﻧﻈﺮ

ی

ﺖﻣﻠّﯿ ی

"ﻣﺎ" ﺑﺮا

ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ "ﻣﻦ"

ﺷﻨﺎﺧﺖ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ "د ﯾﮕﺮی " اﺳﺖ و آن ﺑﺪ

ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳ ، ﻫﻮﯾّﺖ ﯽ

از روش

ی

ﯾﺎ

ﯾﻦ

یﻫﺎ

ﯾﮑﯽ

آﻧﮑﻪ ﺑﺪاﻧ ﯿﺴﺘﯿﻢ، ﮐ ﯿﻢ "د ﯾﺪﺑﺎ او را از ﺧﻮد ﺟﺪا ﮐﻨ ﯿﻢ. در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ، ﺗﺄ ﯿﺪ ﺑﺮ ﮐ ﺗﻤﺎﯾﺰﻫﺎﺳﺖ و ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻫﺎ. ﺗﻤﺎﯾﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ را از دﯾﮕﺮی ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﻣﻼک ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﯾﮕﺮی را " ﮐﻪ از ﻣﺎ ﻧ ﺑﺸﻨﺎﺳ

ﯿﻢ و

ﯿﺴﺖ

١

در ﺑﺮاﺑﺮ "ﺧﺎرﺟ " و ﯽ

روش، ﺗﺸﺨ ا ﯿﺺ

ﯾﮏ ،" ﯾﺮاﻧﯽ "ا ﺷﻨﺎﺧﺖ

ا اﺳﺖ ﺑ در ". یﺧﻮد ﻧﺎ" و" ی "ﺧﻮد اﯿﺮ "ﻏ ﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ" . ﺑﺨﺸﯽ ﻣﻠّﯽ ﻫﻮﯾّﺖ از ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﻘﺎﻃﻌﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺎص آﯾﺪ ﻻزم ﮐﻪ ﺷﺪه

ﯾﺮاﻧﯽ

ﯿﻦ

ﯽﺧﻄ ﯾﻨﺠﺎ

ﺗﺎرﯾﺦ،

و ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺑﺴﺘﺮ در. ﯿﺮدﮔﻣﯽ ﺷﮑﻞ

اﯾﺮاﻧﯽ اﯾﻦ در

ﯽﻣﻠاﻋﻮ

. ﺳﻮا ﮐﻨﻨﺪ

اﯿﺮ

ﯾﮕﺮی از ﻏ -" ﯽ ﺧﺎرﺟ

اﯾﺮاﻧﯽ ِ"د از را

در اﯾﻦ

- ﯾﺮاﻧﯽ

درﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﺴ ی از ﯿﺎری اﻓﺮاد اﺳﺖ و ﻋﻨﺼﺮ ﺑ ﯿﮕﺎﻧﻪ، ﺧﺎرج از ﺟﺎﻣﻌﻪ ا ی ﯾﺮاﻧﯿﺎن

" ﺑﺴﯿﺎر و ﮐﻠﯽ

ﯾﺮاﻧﯽ "ا ﯾﻒﺗﻌﺮ ﺷﮑﻞ،

اﺳﺖ. در

ا ﮔﺮ ﻫﺴﺖ، ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺑ

از ﺧﻄﻮط ﻣﺮزی ﮐﺸﻮر ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻌﺎ

اﺳﺖ. آن ﯾﮕﺮی د ﯿﺮون در ﺑ

ﯿﺮون

ﯽﻣﻠ

ﻋﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ: ﻣﻬﺎﺟﺮت، ﺟﻨﮓ ﻫﺎ و ﻗﺮاردادﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ آﻧﻬﺎ ، ﺗﺠﺎرت و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ .

اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ

ﭼﻬﺎر

۱. ﻣﻬﺎﺟﺮت

ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﮐﻪ یا واژه

در رواﺑﻂ ﺑ ﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ "رﻋﺎ " ﯾﺮان ا ﯾﺎی

ﺗﺎ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ، ﻣﺮدم ا

ﯾﺦ در ﺗﺎر ﻣﻌﺎﺻﺮ ا

ﯽﺣﺘ ﯾﺮان،

ﯾﺮان،

ﻣﺮدم و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣ ﯽ رﻓﺖ؛ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺣﮑﻮﻣﺖ در ﻣﻌﻨﺎ ﯾﻦﯾﺮد ی

و رواﺑﻂ ﺑ

ﯿﻦ

در ﺑﺎب ﺣﻘﻮق

ﯿﺸﺘﺮ ﺑ

ﻣﻠّﯽ

ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﻠﻄﺎن

َ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮد، َدوﻟﺖ ﻗ ﺪ رﻗﺪرت. ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪارک ﻣﻮﺟﻮد، در دوران ﻧﺎدرﺷﺎه اﻓﺸﺎر و در ﻣﻌﺎﻫﺪه ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن اول، اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﻋﺜﻤﺎﻧ در ،ﯽ ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ۱۱۵۹ )ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ

یا

اﮐﺘﺒﺮ ۱۷۴۶ ( ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ، اول ﺑﺎر ﺑﻪ ﺷﮑﻠ

ﯾﺎ

ﯽ

و ﻋﺜﻤﺎﻧ ﺑﻪ ﯽ

آن آﻣﺪه اﺳﺖ: "ا ﮔﺮ اﺗﺒﺎع ا

" ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ. در ﻓﺼﻞ ﺿﻤ ﮐﻨﻨﺪ، دوﻟﺘ ﻧﭙﺬ را ﯾﺪﺟﺪ ﯿﺖ ﺗﺎﺑﻌ ﯾﻦا ﯿﻦ،

"ﺗﺒﻌﻪ" ﺑﻪ ﺟﺎ ﯾﺎ "رﻋﺎ ی

ﯾﺮان

یﻪﯿﻤ

یواژه یﺟﺪ

و آﻧ ﯾﺮﻓﺘﻪ ﻬﺎ را ﺗﺴﻠ

ﺧﺎ ک ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻓﺮار ﮐﺮده، ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺗﺮک ﺗﺎﺑﻌ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد" . از آن ﭘﺲ واژه ﺗﺒﻌﻪ ﺑ

ﯿﻢ

ﯿﺖ

ی ﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ، ﮔﺮﭼﻪ رﻋﺎ ﯿﺰﻧ ﯾﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺪ.ﺷﯽ ۱ در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ، آﻧﭽﻪ ﺖﻣﻠّﯿ را ﻣﻬﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد، ﺗﺮک ﮐﺸﻮر ﺑﺮا ی ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻮد. ﻣﻬﺎﺟﺮت در ﺗﻌﺪاد ﮐﺜﯿﺮ، ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﯿﻞ ﯿﺮوی ﻧ و ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧ ﺑﻮد ﯽ ﯾﻪ روﯽﮐﻪ ﺑ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر د ﺷﺪ ﯽﻣ ﯾﺮ ﺳﺮاز ﯾﮕﺮ و در درازﻣﺪت ﮐﺸﻮر را دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺳﺎﺧﺖ. ﯽﻣ ۲. ﺟﻨﮓ ، ﮐﺎﭘﯿﺘﻮﻻﺳﯿﻮن و ﻧﻈﺎم ﻗﻀﺎ ﯽ ﯾ ﯾﮕﺮ د ﯽﻣﻠﻋﺎ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻌ ﯿﺖ ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ﻣﻬﻢ ﻣ ﯽ ﺳﺎزد، ﻋﺎﻣﻞ ﺟﻨﮓ اﺳﺖ. زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﻮری وارد ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد و

ﺳﺮﺑﺎزﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان/رﻋﺎﯾﺎی ﺧﻮد را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﺗﻨﻬﺎ از اﯾﺸﺎن در ارﺗﺶ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ. از دﯾﮕﺮﺳﻮ، ﻋﺪ اه ی ﻫﻢ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺪام ارﺗﺶ در آﯾﻨﺪ، ﺑﺎﯾﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎﺑﻌ ﻪ ی آن ﮐﺸﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﻌﺎﻓ ﯿﺘﯽ دارﻧﺪ ﭼﻮن ﺑﻪ آن ﮐﺸﻮر ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪارﻧﺪ. ﯾﺮان در ا ﯾﮑﯽ از رﺧﺪاد ﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﮐﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪی را ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻄﺮح ﮐﺮد،

ﺑﻮد ﮐﻪ روز ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ۵ ﺷﻌﺒﺎن ﯾﻪ ﻓﻮر ۲۲) یﻗﻤﺮ ۳۴۲۱

ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﭽﺎ

ی

ی ﻣﻌﺎﻫﺪه

۱۸۲۸ ( و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﮑﺴﺖ ﻟﺸﮑﺮ

ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و

ﻗﺴﻤﺖ ﯾﯽﻫﺎ از اراﺿ در ﺑﺎب ﺳ ﯿﺎﺳﺖ

ﻣﻌﺎﻫﺪه، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ا

از روس، ﺑﻪ اﻣﻀﺎ ﯾﻦا ﺑﺮ ﺑﻨﺎ . ﯿﺪ رﺳ ء ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺴﺎرﺗ

ﯾﺮان ا

ﯽ

ﯾﺮان

ﮐﺸﻮر ﻧ

و ﺧﺎرﺟ

ﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ

ﯽ

ﯽ داﺧﻠ

ﮔﺰاف ﺷﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﯽ اﺳﺎﺳ

ﯽ

ﯽ

ﻋﻤﻠﮑﺮد در ﻗﺒﺎل اﺗﺒﺎع دو ﮐﺸﻮر اﺳﺖ. در ﻫﻤﺎن روز، ﻗﺮارداد

ﻗﺮار داد ﺻﺤﺒﺖ از ﻧﺤﻮه

. در ا ﺷﺪ

ی ﺗﺠﺎر ی

ی

ﯾﻦ

و ﺑﻪ ﻧﻔﻊ روس ﺑﺮ

ﮐﻪ اﺻﻮل ﻫﻔﺖ و ﻫﺸﺖ آن ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﺎﭘ ﯿﺘﻮﻻﺳﯿﻮن )ﻗﻀﺎوت ( در ا یﺳﭙﺎر

ﯿﺰﻧ اﻣﻀﺎ

ﯾﺮان

ﺷﺪ

۱ ﺳﺎﯾﺖ رﺳﻤﯽ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﻨﺎد ﮐﺸﻮر: http://www.nlai.ir/tabid/2598/mid/5853/ctl/asnad/Default.aspx?Subjectmid=5850&SubjectID=11290

ﻣﻠّﯽ

٢

ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﻨﺴﻮل ﮐﺸﻮر نآ

ﺑﻮد. ﮐﺎﭘ ﯿﺘﻮﻻﺳﯿﻮن ﺳﭙﺮدن اﺗﺒﺎع

واژه در ﻗﺮارداد ﻧ

ﯽﻣ ﮔﺸﺖ. اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮد ا

ﯽ ﺧﺎرﺟ

ﯿﺎﻣﺪه

ﯾﻦ

ﻗﻀﺎوت ﺷﻮ ﻧ ﺪ. اﻟﺒﺘﻪ ﻫ از ﯾﮏﭻﯿ

ﮐﺸﻮر ﺧﻮد در ﺳﺮزﻣ ﺑ ﯿﻦ ا – ﯿﮕﺎﻧﻪ

اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ ﯾﯽ ﻗﻀﺎ ﯿﻦ ﻗﻮاﻧ یﻣﺒﻨﺎ

- ﯾﺮان ا ﯾﻨﺠﺎ

ﺷﻬﺮوﻧﺪ ا از ﻏ ﯾﺮاﻧﯽ ﯿﺮاﯾﺮاﻧﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﯽﻧﻤ ﮐﺮد. در ﻫﺮ ﺣﺎل، ﺣﻖ ﮐﺎﭘ ﯿﺘﻮﻻ ﮐﺸﻮرﻫﺎ داده ﺷﺪ؛ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ )ﺳﺎل ۱۸۵۵ (، آﻣﺮ )ﺳﺎل

دو ﻗﺮارداد ﯿﺺ ﺗﺸﺨ یﺑﺮا ﻣﻼﮐﯽ

ﺳﯿﻮن

ﯾﻦا

اﺑﺘﺪا ﺑﻪ روس و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺎ

ﯾﺮان در ا

ﯾﮑﺎ

ﯾﺮ

ﺑﻠﮋﯾﮏ،

۱۸۵۶ (، اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن، اﻣﭙﺮاﻃﻮر اﻃﺮ ی - ﯾﺶ ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن،

ﺳﻮﺋﺪ،

ﻫﻠﻨﺪ،

ﻧﺮوژ، داﻧﻤﺎرک، ﯾﻮﻧﺎن، اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ، ﻟﻤﺎن آ اﺟﺮا ﻧﻤ ﯽ ﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎ

ﺗﻨﻬﺎ در ا

۲ ﮐﺎﭘ ﯿﺘﻮﻻﺳﯿ

ﺳﻮﯾﯿ (، ۲۶۸۱ ) (. ۳۰۹۱ ) ﯿﻠﯽ و ﺷ ﯿﻦ ﺲ، آرژاﻧﺘ

ی

ﯾﺮان

ﻮن

ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در ﺑﺎب اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و اﺟﺮای آﻧﻬﺎ ﺧﻮد

ﯽ، ﻋﺜﻤﺎﻧ ﺑﻮد. ی ﻫﻢ ﺟﺎر

ﯾﻪ، ﻫﻤﺴﺎ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در اﻣﭙﺮاﻃﻮر

ی

و ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ

ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﺎرﮔﺰاران و ﮐﺎرﭘﺮدازان در ﺷﻬﺮﻫﺎ اﺟﺮا ﻣ ﺷﺪ. ﯽ ۳ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮐﺎﭘ ﯿﺘﻮﻻﺳﯿﻮن اﻣﺘ ﯿﺎزاﺗﯽ ﺑﻪ ﻏ ﯿﺮاﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﯽ ﯾﺮان در ا ﻣﺨﺘﻠﻒ ا

ﯾﺮان

ی

داد، ا ﯾﺮاﻧﯿﺎن

یﺑﺮا ﯿﺰﻧ

ﺑﺤﺚ

ﺑﺎﺷﻨﺪ. ا

ﯾﮕﺮ د ی ﮐﺸﻮر

ﯿﯿﺮ ﺧﻮد را ﺗﻐ دﻫﻨﺪ و ﺗﺒﻌﻪ

ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﺎﺑﻌ

اﻣﺘ ﯾﻦ ﯿﺎزات، ﯾﻖ ﺗﺸﻮ

ﺑﻬﺮه از ا یور

ﯾﻨﺠﺎ

ی

ﯿﺖ

از اﻣﺘ ﯿﺎزاﺗﯽ ﺧﺎص را ﺗﻌ ﯽﻣ ﯿﯿﻦ ﮐﺮد. ﭘﺲ از

ﻣﺤﺮوﻣ

ﻣﻄﺮح ﺑﻮد ، ﭼﻮن ﻧﻮع ﺗﺎﺑﻌ ﺑﻬﺮه ، ﯿﺖ ﯾﺎ یور و روس، ﺑﺤﺚ ﺗﺤﺖ اﻟﺤﻤﺎ

ﯿﺖ ﺗﺎﺑﻌ

ﯿﺖ

ﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد. ﺑ ﻪ

ﺑﻪ ا ﯽروﺳ ﯾﺎ ﯿﺴﯽ

اﻧﮕﻠ ﯿﺖ ﺗﺎﺑﻌ ی و اﻋﻄﺎ

ﯾﺮان ا یﻫﺎ ﺟﻨﮓ

ﯾﮕﯽ یﻫﺎ

ﻣﺨﺘﻠﻒ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ا ﺗﺤﺖ ﯾﻦ اﻟﺤﻤﺎ ًﺑﺎﺷ ﯾﮕﯽ ﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ

ﺑﺎ د ﯽ ﻣﮑﺎﺗﺒﺎﺗ ﯾﭙﻠﻤﺎت

ﺑﻌﺪﻫﺎ اﻣ ﯿﺮﮐﺒ ﯿﺮ

ﯿﻞدﻟ ﯿﻦﻫﻤ

ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺮ اﺷﺖ. د ﯾﻤﻪ

ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻗﺼﺪ ﻓﺮار از ﻣﺠﺎزات

ﺑﺪﻫﮑﺎر ﺑﻮد ﯾﺘﯽﺟﻨﺎ ﯾﺎ

ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣ

ﯾﺎ

ی ﮐﻪ ﻓﺮد ﺷﺪ ﯽ

ﯽزﻣﺎﻧ

٤

۳. ﺗﺠﺎرت

ﺗﺠﺎر ﺗﺎﺑﻌﻪ

ﻣﺤﺮوﻣ

ﯽ ﻣﻬﻢ ﻣ ﺷﺪ، در ﺗﺠﺎرت ﺑﻮد و ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺤﺚ ﺑﻬﺮه ﯾﺎ یور

ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻌ

ﯾﮕﺮ د ﯾﯽﺟﺎ

ی ﮐﺸﻮر ی

ﯿﺖ

ﯿﺖ

ﮐﻪ ﺗﺎﺟﺮ ﺧ

ﺑﻮد.

ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺗﺠﺎر ﺧﺎرﺟ

ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ

ﺧﺎص از ﺑﺮﺧﯽ اﻣﺘ ﯿﺎزات . ﻧﻈﺎم ﯾﺮان ا ﮔﻤﺮﮐﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣ ﯽ ﮐﺮد، ﮐﻤﺘﺮ از آﻧ

ﯽ ﺎرﺟ

ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻤﺮﮐﯽ

ﯽ

یا

ﭘﺮداﺧﺖ ﯿﻦﻣﻌ ﯾﺪﺎﺑ ﮔﻤﺮک

ﻧﻈﺮ، ﺣ ﺗﺮک ﺗﺎﺑﻌ ﯾﺮان ا ﯿﺖ

ﺑﭙﺮدازد. از ا

ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎﺟﺮ ا ﯾﺴﺖ ﺑﺎﯽﻣ ﯾﺮاﻧﯽ

ﯿﻦ

ﯾﻦ

ﯽ

ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﯿﺖﺑﻌﺎﺗ ﻗﺮارداد ﺑﺎ ی

ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺠﺎر ا

ﯾﻘﯽ ﺧﻮد ﺗﺸﻮ

اﺳﺖ ﯾﻦ. اﯽ ﺧﺎرﺟ ﯾﺎ

ﯽﻣ ﺷﺪ ﺗﺎﺟﺮ ا

ﯾﺮاﻧﯽ

ﯾﺮاﻧﯽ

ﺑﺪﻫﻨﺪ. در دوران ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر، ا

ﯾﺎ روس ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن درآ ﺗﺎ ﯾﻨﺪ

ﯽ، ﻋﺜﻤﺎﻧ

ﯾﺮان

یﮐﻤﺘﺮ ﮔﻤﺮک

و ﻓﺮاﻧﺴﻪ. در آﻏﺎز ﻗﺮار ﺑﻮد اﻣﺘ ﯿﺎزاﺗﯽ ﺑﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮ دا ی ده ﺷﻮد، اﻣﺎ

ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺴﺖ در ﺑﺎب ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ا

ﯾﺮاﻧﯽ

ﻃﻠﺐ ﮐﺮد. ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ۱۲۶۳ ، ﺟﻮﻻ

ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ا ﯿﺰﻧ ﯾﺮاﻧﯽ

ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮا

آﻗﺎﺳ ﯿﺮزا ﺣﺎج ﻣ

ی

ی

ﯽ ﯽﺣﻘﻮﻗ

ﺻﺤﺒﺖ از ﺣﻘﻮق ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ا

اﻣﻀﺎ ﮐﺮدﻧﺪ. ﯾﻦا ﻗﺮارداد ﺣ

۱۸۴۷ ، اﯾﺮان و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺮارداد

ﯾﻦ

ﯿﻦ

ی یا ﺷﺶ ﻣﺎده

2 Afschar, Mahmud, La politique européenne en Perse : quelques pages de l’histoire diplomatique,

۱۳۵۲ ، ﭼﺎپ دوم، ﺻﺺ .۰۵و ۸۴

ﺗﻬﺮان: ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﺪ آ یﻫﺎ ﻣﺠﻠﻪ ﯾﺮ

ﯾﻨﺪه،

ﻧﻈﺎم ﻣﻔﺼﻞ و ﭘ ﯿﭽﯿﺪه ﺧﺎرج از ﻣﻮﺿﻮع ا ﺑﺎب ﻧﮕﺎه ﮐﻨ ﺑﻪ: ﯿﺪ Martin, Vanessa and Nouraei, Morteza, « The Role of the « Karguzar » in the Foreign Relations of State and Society of Iran from Mid-Nineteenth Century to 1921 » (Part 1: Diplomatic Relations), (Part 2: The “Karguzar” and Security, the Trade Routes of Iran and Foreign Subjects 1900-1921), (Part 3: The “Karguzar” and Disputes over Foreign Trade), Journal of the Royal Asiatic Society , Third series, vol.15, No. 3 (Nov.2005) pp. 261-277 / Vol. 16, No. 1 (Apr., 2006), pp. 29-41 and vol.16, No. 2 (Jul., 2006), pp. 151-163. ٤ آدﻣ ﻓﺮ ﯿﺖ، ﯾﺪون، اﻣ ﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ﯾﺮان، و ا ﺗﻬﺮان: ﭼﺎپ ﭘ ی، ﺮوز ﯿ ۱۳۴۴ ، ﭼﺎپ دوم، ﺻﺺ ۳۳۹- ۳۴۵ . ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺳﺖ. ﺑﺮا ﯾﻦ در ا ﯿﺸﺘﺮ ﺑ ی ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ

۳ ﯾﻦا ﯿﺢ ﺗﻮﺿ

ی

ﯾﻦ

٣

ﻗﺮارداد ﺧﻮد ﻣﻔﺼﻞ اﺳﺖ و ﺗﺎ

را ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد. اﻟﺒﺘﻪ داﺳﺘﺎن و روﻧﺪ ا

و ﻓﺮاﻧﺴﻮ

دو ﮐﺸﻮر ، ﺷﻬﺮوﻧﺪان ا دوران ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪ ۱۲۶۷ )۹ ا ﮐﺘﺒﺮ ﯿﺮﮐﺒ ﯿﺮ ( اﻣ ۱۵۸۱

ﯾﻦ

ی

ﯾﺮاﻧﯽ

ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد. ﻪ ﺤﺠّﯾذ ۴۱

ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧ

ﻗﺮاردادﻫﺎ

٥ ﯾﺮان ا

ﺷﺎه و اﻣ ﯿﺮﮐﺒﯿﺮ اداﻣﻪ ﭘ ﮐﺮد. ﯿﺪا

ﯽ

ﯾﯽ

ﯾﻦ

ﻣﻠّﯽ ﺣﻘﻮق

در اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﺑﺴﺖ، ﺑﺮا ﯿﯿﻦ ﺗﻌ ی

ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ آﻣﺮ

ﯾﮑﺎ

یا ﻣﻌﺎﻫﺪه

ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ا و آﻣﺮ ﯾﺮاﻧﯽ ﯾﮑﺎﯾﯽ . ٦ ۴. ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ

َﻋﻘﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ و ﺑﻪ َدﻧﺒﺎل آن ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻧ ﺐﺴ ﻫﺎ ﻣﯿﺎن اﺗﺒﺎع ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﻫﻤﻮاره ﻣﺴﺎﻟﻪ ی ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﺟﺪﯾﺪ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮده اﺳﺖ. ﻧﮑﺘﻪ ًی اﺳﺎﺳﯽ در ﺑﺎب ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ اﯾﺮاﻧﯽ اﯾﻦ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪی از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺮد ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ، ﻓﺮدی ﺣﺘﯽ ا ﮔﺮ زن ﯾﺎ ﻣﺎدر اﯾﺮاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻧﻤﯽ ﻮاﻧﺪ ﺗ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ اﯾﺮاﻧﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ. زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اوﻟﯿ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺮای اﯾﻦ دﺳﺖ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ ، وﺿﻊ از اﯾﻦ ﻫ ﻢ ﺟﺪی ﺗﺮ

ﺻﺮﻓﺎ

ﻦ

ﮐﻪ ﺑﺎ اﺗﺒﺎع

ﺷﺎه، زﻧﺎن ا

و ( ﻃﺒﻖ دﺳﺘﺨﻂ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪ

ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﯿﻼدی ﻣ ۰۹۸۱ ) یﻫﺠﺮ ۸۰۳۱

ﯾﺮاﻧﯽ

ﯾﻦ

ﺑﻮد.

زﻧﺎن

ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت د

ً ﯽ ﺧﺎرﺟ ازدواج ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ، ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺷﻮﻫﺮﺷﺎن، ﻣﺠﺪدا ا

ﯾﮕﺮ،

ﯾﺮاﻧﯽ

ﮐﻪ ﺑﺎ

زﻧﺎن ﻏ ا ﯿﺮ

ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ. ۷ از ﺳﻮ ﯾﮕﺮ، د ی

ﭘﺲ از ازدواج ﺑﺎ ﻓﺮد ا ﯿﺖ ﺗﺎﺑﻌ ﯾﮕﺮ د ﯽ، ﺧﺎرﺟ ی ازدواج ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤ

ا ا

ﯾﺮاﻧﯽ

ﯾﺮاﻧﯽ

ﯾﺮاﻧﯽ ﯾﺮاﻧﯽ

ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺗﺎﺑﻌ ا ﯿﺖ داﺷﺘﻨﺪ، ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺷﻮﻫﺮﺷﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ . ﻻزم ﺑﻪ ذ ﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن دوران، ﻫﺮ ﻓﺮد ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ داﺷﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺷﻬﺮوﻧﺪ دو ﮐﺸﻮر ﺑﺎﺷﺪ. ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ اﻓﺮاد ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ و ارﺟﺎع ﺑﻪ ﺷﺠﺮه ﻧﺎﻣﻪ و اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ آﻣﺪ. ﻻزم ﻣﯽ ذ ﮐﺮ ﯾﮏ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺧﺎﻟﯽ از ﻟﻄﻒ ﻧﯿﺴﺖ. در ﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ از ﺷﯿﺮاز ﮐﻪ ﮔﺮاﻫﺎم ، ﮐﻨﺴﻮل ژﻧﺮال اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در اﺻﻔﻬﺎن، ﺑﻪ ﻣﺎرﻟﯿﻨﮓ، ﮐﺎردار اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺗﻬﺮان، ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ، ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﺎﻧﻮﯾﯽ را ﻘﻞ ﻧ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷ ﺟﻬﺎن ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮّاﺑﯽ اﺳﺖ و ﻧﻮادﮔﺎن ﺟﻌﻔﺮﺧﺎن ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ از اﻋﯿﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮده و ﻧﯿﺰ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﻫﻨﺪی ﺑﺮ- ﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آ ﻣﯽ ﻣﺪه اﺳﺖ. ﮔﺮاﻫﺎم ﺷﺠﺮه ﻧﺎﻣﻪ ی ﺷﻤﺲ ﺟﻬﺎن را اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ: "ﺷﻤﺲ ﺟﻬﺎن، دﺧﺘﺮ ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﺎن، ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔ ﺣﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﺎن و ﺣﯿﺪر ﻋﻠﯽ ﺧﺎن، از ﺑﺪو ﺗﻮﻟﺪ رﻋﯿﺖ - ﻫﻨﺪی ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ اﺳﺖ." )ﺗﺮﺟﻤﻪ( ﮔﺮاﻫﺎم ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺲ ﺟﻬﺎن ﺑﺎ رﻋﯿﺘﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ازدواج ﺮده و ﮐ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ رﻋﯿﺖ اﯾﺮاﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﺳﺎل ﻫﺎ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻮه ﺷﺪ. ﮔﺮاﻫﺎم اداﻣﻪ ﻣﯽ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺷﺸﻢ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ اﯾﺮاﻧﯽ ارﺟﺎع ﻣﯽ دﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ۱۸۹۴ وﺿﻊ ﺷﺪ. ۸ ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﺑﻨﺪ، ﻫﺮ زﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺧﺎرﺟﯽ، ا ﮔﺮ ﺑﺎ رﻋﯿﺘﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ازدواج ﮐﻨﺪ، ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﯾﺎ ﻃﻼق از ﻫﻤﺴﺮ، ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺧﻮد را ﺑﺎزﯾﺎﺑﺪ. ]...[ ﺣﺎ ل ﮐﻪ ]ﺷﻤﺲ ﺟﻬﺎن ﺧﺎﻧﻢ[ ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺎزﯾﺎﺑﺪ، آﯾﺎ

ﯾﺮاﻧﯽ

ﯿﻦ

ﺲﻤ

ﺘﺮ

دﻫﺪ:

، ﺻﺺ ۳۷۷-۳۸۰ .

٥ آدﻣ ﻓﺮ ﯿﺖ، ﯾﺪون، اﻣ ﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ﯾﺮان و ا

، ﺻﺺ ۵۷۳-۵۷۴ . ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ اﯾﺮان در

٦ آدﻣ ﯾﺮان و ا ﯿﺮﮐﺒ ﯿﺮ اﻣ ۷ اﻟﺪﯾﻦ، لﺟﻼ ﻣﺪﻧﯽ،

ﯿﺖ،

ص ، ۳۸۳۱

اﯾﺮان ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ، دوم، ﺳﺎل ﻣﻬﺮ ،۳۱ ﺷﻤﺎره

اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺗﺎرﯾﺦ و

ﻣﻌﺎﺻﺮ ،

ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ

۳۳. ۸ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﯿﺴﺖ دﺳﺖ در ﻗﻮاﻧﯿﻦ

.

٤

ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ارﺳﺎل درﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ، اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﺪ ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑﻪ اﻃﻼع ﮐﺎرﮔﺰار ﻓﺎرس ﺑ ﺮﺳﺎﻧﻢ ﺗﺎ ﺑﺮای دﻓﺘﺮ ﺧﺎرﺟ اﯾﺮان ﻫﻢ ارﺳﺎل و ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ اﯾﻦ ﺑﺎﻧﻮ را رﻋﯿﺖ ﻫﻨﺪی ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ - ﻧﺸﻨﺎﺳﻢ؟ ﻻزم ﺑﻪ ذ ﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ دو ﺧﻮاﻫﺮ ﺣﯿﺪرﻋﻠﯽ ﺧﺎن، ﺷﺎه ﺳﻠﻄﺎن ﺧﺎﻧﻢ و ﻣﺎه ﺳﻠﻄﺎن ﺧﺎﻧﻢ، ﻧﯿﺰ در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﺟﻬﺎن ﺧﺎﻧﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺷﻤﺎ در ﯾﮏ ﻣﻮرد، ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﻗﻄﻌﯽ ﺑﺮای ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮﺳﻢ. )ﺗﺮﺟﻤﻪ( ۹

ﮐﻨﺪ

یﻪ

ﺳﻮای ﺑﺤﺚ ازدواج و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ازدواج، در اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ از ﻋﺒﺎرت رﻋﯿﺖ ) subject ( اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ، ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻓﺮاد رﻋﯿﺖ ا ﻧﺪ، ﻧﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎز ﻧﻘﺶ ﮐﺎرﮔﺰار را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ و ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪی ﻏﯿﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن، در ﻫﺮ ﺷﻬﺮ، ﻗﻀﺎوت و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﺳﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺑﺮﺧ ﻣﻨﺎﺑﻊ، روز ﻘﻌﺪه ﯾذ ۴۲ ۱۸۹۶ در ﺑﺎب ﺗﺎﺑﻌ ا ﯿﺖ ﺻﺎدر ﺷﺪه اﺳﺖ . ۱۰

ﯾﺮاﻧﯽ

ﯽ ( ﻓﺮﻣﺎﻧ

ﯽﻣ ۸) ۳۱۳۱

ﯽ

ّدوﻟﺖ

،( ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه "ﻗﺎﻧﻮن ﯿﺖ ﺗﺎﺑﻌ یﻧﺎﻣﻪ

ﯿﻼدی ﻣ ۰۰۹۱

ﯿﻦ ﻫﻤﭽﻨ در ﻣﺎه ﺷﻮال ﯾﻪ )ﻓﻮر یﻗﻤﺮ ۷۱۳۱

یﯿﻪﻋﻠ

دو در دﺳﺘﺮس ﻧ ﯿﺴﺖ . ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎب در

ﯾﺮان ا " را اﻣﻀﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺎﻧﺰده اﺻﻞ ﺑﻮد. ۱۱ اﻣﺎ ﻫ از ا ﯾﮏ ﯿﭻ

ﯾﻦ

اوت

۱۳۲۴ )۱۵

اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ۴۲ روز در ﯾﮑﯽ ﺷﺪ؛

ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ اﯾﺮاﻧﯽ از ﭘﺲ ﮐﻪ ﺑﻮد ﻧﯿﺰ ۱۹۰۶ اﺧﺬ ی( ﺑﺮا

ﯽ اﻟﺜﺎﻧ ﺟﻤﺎدی

ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ

ﭘﺲ از ازدواج ﺷﺎن. در ا

زﻧﺎن ا

ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺗﻐ ﯿﺖ ﺗﺎﺑﻌ ﯿﯿﺮ

ﺗﺮک ﺗﺎﺑﻌ

ﯾﻦ

ﯾﺮاﻧﯽ

ﯿﺖ

ﯾﺎ

ﻣﺸﺮوﻃﻪ، اﺻﻞ ﺗﺎﺑﻌ ﺷﺪه ﻣﻄﺮح ﯿﺖ

ﺧﺎ ک ﻣﻼک ﺗﺎﺑﻌ ا ﯿﺖ ّ ﯾﺮاﻧﯽ ﻗﺮار داده ﺷﺪ. در ﻣﺘﻤ ﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ اﺳﺖ ﮐﻪ: "اﺗﺒﺎع ﺧﺎرﺟﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺒﻮل ﺗﺒﻌ ﯾﺮان ا ﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪا ﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ." ﮐﻤ ﯾﺮﺗﺮ، د ﯽ ﯿﻼدی ﻣ ۲۲۹۱ ) ﯽﺷﻤﺴ ۱۰۳۱ ﺳﺎل

ﯿﺖ ﺗﺎﺑﻌ ﯿﻦ، ﻗﻮاﻧ

ﯽ

آﻧﻬﺎ ﺑﺮ

ﻗﺒﻮل و ﺑﻘﺎ

را ﺑﻨﻤﺎ

اﺳﺖ. اﺻﻞ ۲۴ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ

ی

ﯾﻨﺪ،

ﯽ

(

و ﺧﻠﻊ آﻧﻬﺎ از ﺗﺒﻌ

ﯿﺖﺗﺒﻌ

ﯿﺖ

ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎﺑﻌ ﯿﺖ " ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷ ﺪ. ۱۲ ﺑﻪ ﺳﺎل

ﺑﺎ ﻧﺎم "ﻗﺎﻧﻮن

ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ) ﺗﺬﮐﺮه ﯿﺖ ﺗﺎﺑﻌ ﯾﺎ(

ﯽﺷﻤﺴ ۴۰۳۱

یﻧﺎﻣﻪ ی ﺗﺬﮐﺮه

۱۳۰۸

ﻧﺸﺪ. ﯾﻮر ﺷﻬﺮ ۶۱

را در ده ﻣﺎده ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ داد ﮐﻪ ﺗﺼﻮ

( دوﻟﺖ ﻻ ﯿﺖ ﺗﺎﺑﻌ ﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧ یﯾﺤﻪ

ﯿﻼدی ﻣ ۵۲۹۱ )

ﯾﺐ

ﺑﻮد و

ﯾﻦ ﮐﺮد. ا ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧ

را ﻣﺠﻠﺲ آن دوران ﺗﺼﻮ

ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ۱۹۲۹ ( ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎﺑﻌ

یا ﻣﺎده ۶۱ ﯿﻦ

ﯾﺐ

ﯿﺖ

۷) ﯽﺷﻤﺴ

ﺑﻬﻤﻦ( ﻗﺎﻧﻮن

۷۲ ﺳﺎل )

. در ا

ﻫﻢ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ﺑﻮد ﺟﺎری ﯽﺷﻤﺴ ۳۱۳۱

ﺳﺎل ﺑﻌﺪ دو ﻣﺎده د

ﯾﻦ

ﯾﮕﺮ

ﯾﮏ

در ﺳﺎل ۱۳۵۸ دو اﺻﻞ

اﺳﻼﻣ

ﻣﻮاد ﺗﺎ ۷۶۹ ۹۹۱ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧ ِ ﯽ را از آن ﺧﻮد ﮐﺮد. ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ

ﯿﺖ ﺗﺎﺑﻌ

ﯽ

ﯽ ی ﺟﻤﻬﻮر

اﺧﺘﺼﺎص داد ﮐﻪ در ﺳﺎل ۱۳۶۱ و ﺑﻌﺪ ﺗﻐ ۰۷۳۱ ﯿﯿﺮاﺗﯽ ﮐﺮد. ۱۳

را ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺎﺑﻌ

۲۴و ۱۴

ﯿﺖ

9 British National Archives: FO248/942- Shiraz, 22 February 1908- No. 17- From Grahame to Marling.

۱۰ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﻨﺎد ﮐﺸﻮر: http://www.nlai.ir/tabid/2598/mid/5853/ctl/asnad/Default.aspx?Subjectmid=5850&SubjectID=11290 ۱۱ ﯽ، ﻣﺪﻧ ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺎﺑﻌ ﯿﺖ ، ص ۳۳. ۱۲ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﻨﺎد ﮐﺸﻮر، ﺳﻨﺪ ﺷﻤﺎره ۲۹۰۰۲۹۱۶۲

ﯽﻣﻠّ

ی

ﻣﻠّﯽ

۱۳ ﯽ، ﻣﺪﻧ ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺎﺑﻌ ﯿﺖ ، ص ۳۳.

٥